Gebruiker:Mike1023/Kladblok: verschil tussen versies
(→Einde) |
|||
| (74 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox politieke partij |
{{Infobox politieke partij |
||
| − | | naam = |
+ | | naam = Christelijke Volkspartij (CVP) <br> ''Parti Social Chrétien'' (PSC) |
| − | | afbeelding = |
+ | | afbeelding = |
| − | | oprichting = |
+ | | oprichting = 1945 |
| − | | opheffing = 1972 ( |
+ | | opheffing = 1972 (als één partij) <br> 2001 (Wallonië) <br> 2001 (Vlaanderen) |
| actief in = {{BE}} |
| actief in = {{BE}} |
||
| − | | richting = [[ |
+ | | richting = [[Centrum (politiek)|Centrum]] |
| − | | stroming = [[ |
+ | | stroming = [[Christendemocratie]] <br> [[Europeanisme]] |
| presidentskandidaat = |
| presidentskandidaat = |
||
| president = |
| president = |
||
| vicepresidentskandidaat = |
| vicepresidentskandidaat = |
||
| vicepresident = |
| vicepresident = |
||
| − | | oprichter = |
+ | | oprichter = |
| partijleider = |
| partijleider = |
||
| partijvoorzitter = |
| partijvoorzitter = |
||
| Regel 51: | Regel 51: | ||
| beneuxpartij = |
| beneuxpartij = |
||
| europesepartij = |
| europesepartij = |
||
| − | | internationaal = |
+ | | internationaal = |
| − | | partijkleur = |
+ | | partijkleur = EEAA00 |
| − | | voorgaand = [[ |
+ | | voorgaand = [[Katholieke Partij (België)|Katholieke Partij]] |
| − | | opvolgend = [[ |
+ | | opvolgend = [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&V]] <br> [[Les Engagés (politieke partij)|Cdh]] |
| fusie = |
| fusie = |
||
| − | | opgegaan = |
+ | | opgegaan = |
| afsplitsing = |
| afsplitsing = |
||
| afgesplitst = |
| afgesplitst = |
||
| voortzetting = |
| voortzetting = |
||
}} |
}} |
||
| − | De ''' |
+ | De '''Christelijke Volkspartij''' ('''CVP''') of '''Parti Social Chrétien''' ('''PSC''') was een [[België|Belgische]] [[politieke partij]]. De CVP-PSC was één landelijke partij van 1945 tot 1972. In 1972 werden de partij gesplitst in een Vlaamse en Franstalige afdeling. Deze afdelingen werden aparte partijen, maar werkten wel op landelijk niveau samen. Ze zaten altijd met elkaar in de regering. |
| + | De CVP-PSC was de opvolger van de [[Katholieke Partij (België)|Katholieke Partij]] in 1945. Tussen 1947 en 1999 heeft de CVP-PSC vrijwel altijd in de regering gezeten, behalve in de periode tussen 1954 en 1958. De CVP-PSC leverde in deze regeringen bijna altijd de premier. Voorbeelden hiervan zijn [[Gaston Eykens]], [[Wilfried Martens]], [[Leo Tindemans]] en [[Jean-Luc Dehaene]]. De partij speelde een belangrijk rol in de Belgische politiek. Voorbeelden zijn het ontstaan van de [[verzorgingsstaat]], de ombouw van België tot een [[federatie]] en het [[schoolpact]] van 1958. Na de [[Dioxinecrisis]] van 1999 verloor de CVP-PSC haar status als grootste partij en zat in de oppositie. |
||
| − | De PVV-PLP was rechtser dan de Liberale Partij op economisch vlak. De partij stond voor lagere belastingen, een kleine rol voor de overheid, [[vrijhandel]] en Europese samenwerking. In 1972 werden de Vlaamse en Franstalige afdeling twee aparte partijen. De Vlaamse afdeling behield zijn naam, terwijl de Franstalige afdeling verder ging onder de naam [[Parti réformateur libéral]] (PRL). Dit was de voorloper van de [[Mouvement Réformateur]] (MR). Hierdoor was de PVV vanaf 1972 alleen in Vlaanderen actief. De partij begon toen ook de [[Vlaamse Beweging]] meer te omarmen en werd voorstander van het [[federalisme]]. In 1992 werd de PVV omgedoopt in de ''Vlaamse Liberalen en Democraten'' (VLD). Tegenwoordig staat deze partij bekend als de [[Open Vlaamse Liberalen en Democraten]] (Open Vld). |
||
| + | In 2001 veranderde de Vlaamse afdeling van naam. Tegenwoordig staat dit bekend als [[Christen-Democratisch en Vlaams]] (CD&V). Even later veranderde ook de Franstalige afdeling van naam in ''Centre démocrate humaniste'' (Cdh), het huidige [[Les Engagés (politieke partij)|Les Engagés]]. |
||
| − | De Partij voor Vrijheid en Vooruitgang heeft aan verschillende regeringen meegedaan, maar nooit een premier geleverd. [[Willy De Clercq]] en [[Guy Verhofstadt]] waren bekende gezichten van de partij. |
||
==Geschiedenis== |
==Geschiedenis== |
||
| − | ===Voorgeschiedenis=== |
||
| − | De [[Liberale Partij (België)|Liberale Partij]] werd in 1846 als de eerste politieke partij van het land. Tijdens de 19e eeuw had de partij veel aanhang, maar dit veranderde in 1891. De Liberale Partij was vanaf toen slechts de derde partij van het land. De liberalen waren in deze tijd nog groot voorstander van de strikte [[scheiding van kerk en staat]]. Zo wilden zij dat alleen het openbaar onderwijs (scholen zonder religieuze grondslag) geld van de overheid kregen. Veel conservatieve en gematigde liberalen waren het hier niet mee eens. Zij stapten over naar de [[Katholieke Partij]]. Ook verloren de liberalen de stemmen van arbeiders aan de [[Belgische Werkliedenpartij]] (BWP). |
||
| − | [[Bestand:Omer_Vanaudenhove.jpg|left|250px|thumb|[[Omer Vanaudenhove]] was partijvoorzitter tussen 1961 en 1969.]] |
||
| − | Na de [[Tweede Wereldoorlog]] verloren de liberalen opnieuw zetels. In 1946 behaalde de Liberale Partij slechts 8% van de stemmen. Hier eindigden zij als vierde partij van het land onder de [[Kommunistische Partij van België]] (KPB). Later herstelde de Liberale Partij een klein beetje, maar de partij bleef hangen tussen de 11% en 15%. |
||
| − | |||
===Ontstaan=== |
===Ontstaan=== |
||
| + | [[Bestand:AfficheChristelijkeVolkspartij1946.jpg|right|300px|thumb|Na de Tweede Wereldoorlog vormden de [[Liberale Partij (België)|Liberale Partij]] en [[Belgische Socialistische Partij]] een regering met de [[Kommunistische Partij van België]] (KPB). De CVP was tegen het hebben van de communisten in de regering. Met deze poster uit 1946 riepen zij op om op de CVP te stemmen, zodat de KPB uit de regering gehouden werd.]] |
||
| − | In 1961 besloot partijvoorzitter [[Omer Vanaudenhove]] het imago van de partij te verbeteren. De Liberale Partij werd naar ''Partij voor Vrijheid en Vooruitgang'' (PVV) of ''Parti de la Liberté et du Progrès'' (PLP) omgedoopt. Ook veranderden enkele standpunten. Zo was de partij niet meer voorstander van de strikte scheiding tussen kerk en staat. Hierdoor hoopte de partij ook kiezers van de [[Christelijke Volkspartij]] (CVP) aan te spreken. De partij voerde campagne tegen de impopulaire regering, waar de CVP onderdeel van was. De vernieuwing was een succes: de partij steeg van 20 naar 48 zetels. |
||
| + | Voor de Tweede Wereldoorlog bestond de [[Katholieke Partij (België)|Katholieke Partij]]. Deze partij sinds het einde van de jaren 1890 de grootste partij van het land. De katholieken stonden onder verschillende namen bekend, zoals ''Katholiek Verbond'' (1921-1936) en ''Katholiek Blok'' (1936-1945). Tijdens de oorlog moest de regering vluchten naar [[Bordeaux]] en later [[Londen]]. Na de bevrijding van België in 1944 werd besloten om de Katholieke Partij om te bouwen tot een nieuwe partij; de ''Christelijke Volkspartij'' (CVP). |
||
| + | De CVP was een centrumpartij, terwijl de Katholieke Partij centrumrechts was. De CVP wilde hierdoor een zo groot mogelijke groep vertegenwoordigen. De [[christendemocratie]] werd de officiële ideologie van de partij. De partij haalde inspiratie uit christelijke waarden en omarmde de christelijke identiteit. |
||
| − | De CVP vormde echter een regering met de [[Belgische Socialistisch Partij]] (BSP). Eén jaar later viel deze regering echter, waardoor de PVV-PLP samen met de CVP een regering vormde onder premier [[Paul Vanden Boeynants]]. De PVV-PLP was nog altijd tegen de [[Vlaamse Beweging]]. Het bestuur was namelijk grotendeels Franstalig en zag de Vlaamse Beweging als gevaar voor de eenheid van België. Plannen voor de gemeenschappen werden daardoor in de koelkast gezet. Toch groeiden de spanningen tussen de gemeenschappen. Zo was er een campagne om van de [[Katholieke Universiteit Leuven]] een Nederlandstalige universiteit te maken. In 1968 viel de regering hierdoor. |
||
| + | De CVP werd na de oorlog uit de regering gehouden. In 1945 stapten de [[Liberale Partij (België)|Liberale Partij]], de [[Belgische Socialistische Partij]] (BSP) en de [[Kommunistische Partij van België]] (KPB) in een regering van [[Achiel Van Acker]] en later [[Camille Huysmans]]. De christendemocraten waren tegen de deelname van de communisten aan de regering. Zij voerden dan ook hard oppositie tegen de regeringen. In 1947 kwamen zij op deze manier in de regering terecht. |
||
| − | De PVV-PLP eindigde in de jaren hierna in de oppositie. |
||
| + | |||
| + | ===Wederopbouw=== |
||
| + | De CVP was overigens zelf niet vrij kritiek. Tijdens de oorlog hadden verschillende personen gecollaboreerd met de Duitse bezetter. Hoge collaborateurs werden veroordeeld, maar veel laaggeplaatsen kwamen er met een kleine straf vanaf. De CVP probeerde deze mensen opnieuw te integreren in de maatschappij. Hierop kregen zij kritiek van zowel de communisten als de liberalen. |
||
| + | |||
| + | Na de oorlog werkte de CVP vaak samen met de Belgische Socialistische Partij. De twee partijen hebben veel bijgedragen bij het ontstaan van de Belgische [[verzorgingsstaat]]. De BSP mocht in de beginjaren premier [[Paul-Henri Spaak]] leveren. Vanaf 1949 leverden de christendemocraten steeds de premier als zij in de regering waren. Tijdens de jaren 1950 en 1960 steeg de welvaart in België hard. Door de oorlog lag een groot deel van het land in puin. Na de oorlog vond de [[wederopbouw]] plaats, waarbij steden, wegen, bruggen en andere gebouwen werden hersteld. |
||
| + | |||
| + | ===Koningskwestie en schoolpact=== |
||
| + | [[Bestand:AfficheChristelijkeVolkspartij1950.jpg|left|300px|thumb|Tijdens de verkiezingen van 1950 riep de CVP koningsgezinden op om tijdens het [[referendum]] ja te stemmen. De CVP was als enige partij voorstander van de terugkeer van koning [[Leopold III van België|Leopold III]] tijdens de [[Koningskwestie]]. Tijdens de verkiezingen behaalde de CVP ook een meerderheid.]] |
||
| + | De CVP was een koningsgezinde partij. Toch mocht koning [[Leopold III van België|Leopold III]] na de oorlog niet meteen terugkeren. Hij verbleef in Zwitserland, aangezien hij tijdens de oorlog weigerde uit België te vertrekken. Er ontstond zelfs een conflict met de regering. Dit wordt de [[Koningskwestie]] genoemd. In plaats daarvan was zijn broer [[regent]]. De CVP wilde als enige Belgische partij dat Leopold III zou terugkeren naar België. De andere partijen waren tegenstander. De verkiezingen van 1949 draaiden om de Koningskwestie. De CVP wist veel stemmen te behalen door te beloven dat Leopold III zou terugkeren. Toch kwamen zij een paar stemmen te kort voor een meerderheid. De Liberale Partij beloofde de CVP te steunen, maar trokken hun steun in toen het tot een stemming kwam. In 1950 werden daarom nieuwe verkiezingen gehouden. De CVP won toen een absolute meerderheid. Na een [[referendum]] werd Leopold III teruggehaald naar België. Toch leidde tot hevige protesten. Eén jaar later trad Leopold III af en gaf de kroon aan zijn zoon, koning [[Boudewijn van België|Boudewijn]]. |
||
| + | |||
| + | Tussen 1950 en 1954 vormde de CVP hierdoor in zijn eentje de regering. Dit was de laatste keer dat een Belgische politieke partij de meerderheid behaalde. Tijdens deze regering laaide de [[schoolstrijd (België)|schoolstrijd]] weer op. De regering gaf namelijk subsidies aan vrij onderwijs (scholen met een religieuze grondslag). De socialisten en liberalen waren hierop tegen. Na de verkiezingen van 1954 vormden zij een regering zonder de CVP. Zij verlaagden de subsidies voor het vrij onderwijs, wat leidde tot protesten. De protesten gingen door tot 1958. Toen werd het [[schoolpact]] gesloten, wat een einde aan de schoolstrijd maakte. Het vrij onderwijs en officieel onderwijs zouden naast elkaar blijven bestaan. Dit zou later ook in de grondwet worden gezet. |
||
===Splitsing=== |
===Splitsing=== |
||
| + | Tijdens de jaren 1960 lopen de spanningen tussen Vlaanderen en Wallonië op. De Christelijke Volkspartij verliest tijdens deze periode steeds meer zetels. Waar de partij in 1958 nog 46% van de stemmen haalde, was dit in 1971 slechts 30%. In Vlaanderen wint de regionalistische [[Volksunie]] aan terrein, terwijl in Wallonië de regionalistische partijen [[DéFI|FDF]] en [[Rassemblement Wallon]] (RW) zetels winnen. Deze partijen wilden meer zelfbestuur voor hun specifieke regio's. In de jaren 1960 werd de [[taalgrens in België|taalgrens]] vastgesteld, maar enkele gemeenten aan deze grens hadden meerderheid die een andere taal sprak (de randgemeenten). |
||
| − | In 1971 werd besloten om de partij te splitsen in een Vlaamse en Franstalige partij. Dit gebeurde overigens ook met de twee andere grote partijen; de Christelijke Volkspartij en de Belgische Socialistische Partij. België werd immers omgebouwd van [[eenheidsstaat]] naar [[federatie]]. Het idee was dat beide partijen dezelfde naam in hun eigen taal bleven behouden. De Franstalige afdeling besloot echter zijn naam in 1972 te veranderden in [[Parti réformateur libéral]] (PRL). De Vlaamse afdeling behield de naam ''Partij voor Vrijheid en Vooruitgang''. |
||
| + | In deze periode werden verschillende beslissingen genomen als tegemoetkoming. Zo werd de universiteiten van Leuven en Brussel gesplitst in een Nederlandstalige en Franstalige universiteit. De CVP was voorstander van het moderniseren van België, maar kreeg tegenwerking van de socialisten en liberalen. Uiteindelijk kwamen er een hele rits aan compromissen om ook de grondwet te veranderen. In 1968 begon de CVP ook met zijn eigen splitsing. In 1971 werd de partij officieel gesplitst in een Vlaams en Franstalig deel. De Christelijke Volkspartij en de Parti Social Chrétien waren nu officieel twee aparte partijen, maar bleven op landelijk niveau samenwerken. Later volgden de socialisten en liberalen hetzelfde voorbeeld. |
||
| − | Beide partijen werden voorstander van het [[federalisme]]. Zij vonden dat de gemeenschappen een bepaalde mate van zelfbestuur moesten hebben. De PRL besloot zelfs samen te werken met Waalse regionalistische partijen, zoals [[Rassemblement Wallon]] (RW) en [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Front démocratique des francophones]] (FDF). In Vlaanderen gebeurde dit niet. Hoewel de PVV een stuk positiever tegenover de Vlaamse Beweging stond, werd de partij als anti-Vlaams gezien. De PVV kreeg zelfs de bijnaam "Pest Van Vlaanderen". |
||
| + | De [[federatie|federalisering]] van België zette zich door in de jaren 1980 en 1990. De Christelijke Volkspartij bleef de grootste partij van België en bleef de premier leveren. Na [[Gaston Eykens]] kwamen [[Leo Tindemans]] en [[Wilfried Martens]] aan de macht. In de regering werd vaak samengewerkt met de socialisten, maar ook de liberalen en Vlaamse en Waalse regionalisten waren welkom. Tijdens deze periode veranderd België ook enorm. Zo dienden enkele socialisten plotseling een wet in om [[abortus]] te legaliseren. De Christelijke Volkspartij wordt hierdoor overvallen en is grotendeels tegen het voorstel. Toch besluit de partij mee te werken en een comité op te stellen. In 1990 wordt abortus uiteindelijk gelegaliseerd. |
||
| − | ===Als Vlaamse partij=== |
||
| − | [[File:Guy_Verhofstadt_in_2005.jpg|right|300px|thumb|Onder [[Guy Verhofstadt]] vond een vernieuwingsoperatie binnen de PVV plaats. Dit leidde uiteindelijk tot de oprichting van de Vlaamse Liberalen en Democraten (VLD) in 1992.]] |
||
| − | De partij deed vervolgens mee aan verschillende regeringen, zoals de regering van [[Edmond Leburton]] (1973-1974), [[Leo Tindemans]] (1974-1977) en [[Wilfried Martens]] (1980, 1981-1988 en 1991-1992). De partij zat altijd met haar Waalse zusterpartij in de regering. De rest van de tijd voerden zij oppositie. In deze tijd waren [[Willy De Clercq]] en [[Guy Verhofstadt]] belangrijke namen binnen de partij. De partij werd ook voorstander van het [[neoliberalisme]]. Het neoliberalisme was een ideologie in de jaren 1980 uit de [[Verenigde Staten]] overwaaiden. Vooral onder Verhofstadt werd de partij neoliberaal. De PVV wilde lagere belastingen, een kleinere overheid en meer taken aan het bedrijfsleven afstoten ([[privatisering]]en). Verhofstadt werd zelfs vergeleken met de Britse premier [[Margaret Thatcher]]. |
||
| + | ===Onder Dehaene=== |
||
| − | Een belangrijk standpunt van de PVV was het verkleinen van de [[staatsschuld]]. Volgens de partij zou de hoge staatsschuld in de toekomst tot problemen kunnen leiden. Ook wilden zij niet dat latere generaties hiermee opgezadeld zaten. Verhofstadt was tussen 1986 en 1988 minister van Begroting, waardoor hij zijn plannen kon uitwerken. Toen hij in 1991 campagne voerde, was de hoge staatsschuld een van zijn belangrijkste standpunten. De kiezers hielden hem echter medeverantwoordelijk voor de omvang van de staatsschuld. Dit kostte hem de verkiezingsoverwinning. In plaats van Verhofstadt won [[Jean-Luc Dehaene]] van de CVP de overwinning. De PVV eindigde opnieuw in de oppositie. |
||
| + | In 1987 maakt België een politieke crisis door. Vlaanderen en Wallonië hebben dan hun eigen ''executieve'' (een soort van bestuur). In Wallonië werken de christendemocraten samen met de socialisten, maar in Vlaanderen met de liberalen. De Waalse socialisten en Vlaamse liberalen wantrouwden elkaar enorm. Ook wilden de Vlaamse socialisten niet in de landelijke regering stappen zonder zeggenschap in de Vlaamse executieve. De situatie leek hopeloos, maar [[Jean-Luc Dehaene]] wist binnen 106 dagen een regering te vormen onder [[Wilfried Martens]]. |
||
| + | |||
| + | Dehaene werd in 1992 zelf premier van België, ondanks dat de CVP een nederlaag behaalde tijdens de verkiezingen van 1991. Onder Dehaene werden de staatshervormingen verder uitgevoerd. Het [[Sint-Michielsakkoord]] vond plaats tijdens deze periode. Tijdens zijn tweede regering braken er echter een aantal schandalen uit, waaronder de [[zaak-Dutroux]] en de [[dioxinecrisis]]. De dioxinecrisis kwam vlak voor de verkiezingen van 1999 aan het licht. In de voedselketen waren giftige stoffen (dioxines) terechtgekomen, waar de regering van wist. In België werden massaal producten teruggeroepen, waardoor lege schappen ontstonden. Dehaene verloor de verkiezingen vanwege de crisis. De CVP was voor het eerst niet de grootste partij van het land. De partij werd ingehaald voor de liberale VLD van [[Guy Verhofstadt]]. |
||
===Einde=== |
===Einde=== |
||
| + | De CVP eindigde hierdoor in de oppositie. De christendemocraten gingen daarom op zoek naar een nieuwe identiteit. In Vlaanderen veranderde de Christelijke Volkspartij in 2001 van naam. Het ging verder als [[Christen-Democratisch en Vlaams]] (CD&V). Hiermee wilde de partij zijn Vlaamse identiteit benadrukken. Ook werkte de partij nauw samen met de [[Nieuw-Vlaamse Alliantie]] (N-VA). Zo deden de partijen tijdens sommige verkiezingen mee onder één kieslijst. Uiteindelijk zou de CD&V herstellen. |
||
| − | Verhofstadt besloot in 1992 de partij te verruimen. Hij haalde mensen weg bij de CVP, de [[Volksunie]] en zelfs [[Vlaams Blok]]. Het doel was het oprichten van een brede Vlaamse liberale partij. In 1992 ontstonden hierdoor de ''Vlaamse Liberalen en Democraten'' (VLD). De naamswijziging was een succes. In 1999 werd de VLD uiteindelijk de grootste partij en Verhofstadt werd premier. |
||
| + | In Wallonië veranderde Parti Social Chrétien in 2002 van naam en werd ''Centre démocrate humaniste'' (Cdh). In plaats van christendemocratie ging de partij zich richten op [[humanisme]]. De Cdh was minder succesvol dan haar Vlaamse zusterpartij. In 2022 veranderde de partij opnieuw van naam en werd [[Les Engagés (politieke partij)|Les Engagés]]. Tegenwoordig is deze partij [[sociaalliberalisme|sociaalliberaal]]. Desondanks worden CD&V en Les Engagés nog steeds aangeduid als de "christendemocraten". |
||
| − | Tegenwoordig staat de VLD bekend onder de naam ''[[Open Vlaamse Liberalen en Democraten]]'' (Open Vld). |
||
==Ideologie== |
==Ideologie== |
||
==Verkiezingsresultaten== |
==Verkiezingsresultaten== |
||
| + | Tot de verkiezingen van 1971 was de Christelijke Volkspartij één partij met één partijvoorzitter (of premierskandidaat). Vanaf de verkiezingen van 1971 werd de partij in een Vlaams en Franstalige partij gesplitst. Hierdoor deden ze als aparte lijsten mee aan de verkiezingen. In deze tabel zijn de zetelaantallen bij elkaar opgeteld. Er staan steeds twee partijvoorzitters (de bovenste voor de Vlaamse partij; de onderste voor de Franstalige partij). |
||
| − | Hieronder vind je een overzicht van de verkiezingsresultaten voor de [[Kamer van Volksvertegenwoordigers]]. De PVV was ook vertegenwoordigd in de [[Senaat (België)|Senaat]]. |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|- |
|- |
||
| + | ! rowspan="2"| Jaar |
||
| − | ! |
+ | ! rowspan="2"| Partijvoorzitter |
| + | ! colspan="2"| [[Kamer van Volksvertegenwoordigers|Kamer]] |
||
| + | ! colspan="2"| [[Senaat (België)|Senaat]] |
||
| + | |- |
||
| + | ! Zetels |
||
| + | ! -/+ |
||
| + | ! Zetels |
||
| + | ! -/+ |
||
| + | |- |
||
| + | | 1946 || [[Hubert Pierlot]] || {{Percentagebalk|92|202|#EEAA00}} || - || {{Percentagebalk|51|101|#EEAA00}} || - |
||
| + | |- |
||
| + | | 1949 || [[Gaston Eykens]] || {{Percentagebalk|105|202|#EEAA00}} || +13 || {{Percentagebalk|54|101|#EEAA00}} || +3 |
||
| + | |- |
||
| + | | 1950 || [[Jean Duvieusart]] || {{Percentagebalk|108|202|#EEAA00}} || +3 || {{Percentagebalk|54|101|#EEAA00}} || 0 |
||
| + | |- |
||
| + | | 1954 || [[Jean Van Houtte]] || {{Percentagebalk|95|212|#EEAA00}} || -13 || {{Percentagebalk|49|106|#EEAA00}} || -5 |
||
| + | |- |
||
| + | | 1958 || [[Gaston Eykens]] || {{Percentagebalk|104|212|#EEAA00}} || +9 || {{Percentagebalk|53|106|#EEAA00}} || +4 |
||
| + | |- |
||
| + | | 1961 || [[Théo Lefèvre]] || {{Percentagebalk|96|212|#EEAA00}} || -8 || {{Percentagebalk|47|106|#EEAA00}} || -6 |
||
| + | |- |
||
| + | | 1965 || [[Pierre Harmel]] || {{Percentagebalk|77|212|#EEAA00}} || -19 || {{Percentagebalk|44|106|#EEAA00}} || -3 |
||
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1968 || [[Gaston Eykens]] || {{Percentagebalk|69|212|#EEAA00}} || -8 || {{Percentagebalk|29|106|#EEAA00}} || -15 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1971 || [[Gaston Eykens]] <br> [[Robert J. Houden]] || {{Percentagebalk|67|212|#EEAA00}} || -2 || {{Percentagebalk|34|106|#EEAA00}} || +5 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1974 || [[Leo Tindemans]] <br> [[Charles-Ferdinand Nothomb]] || {{Percentagebalk|72|212|#EEAA00}} || +5 || {{Percentagebalk|37|106|#EEAA00}} || +3 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1977 || [[Leo Tindemans]] <br> [[Georges Gramme]] || {{Percentagebalk|80|212|#EEAA00}} || +8 || {{Percentagebalk|39|106|#EEAA00}} || +2 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1978 || [[Paul Vanden Boeynants]] <br> [[Charles-Ferdinand Nothomb]] || {{Percentagebalk|82|212|#EEAA00}} || +26 || {{Percentagebalk|41|106|#EEAA00}} || +2 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1981 || [[Mark Eykens]] || {{Percentagebalk|61|212|#EEAA00}} || -21 || {{Percentagebalk|30|106|#EEAA00}} || -11 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1985 || [[Wilfried Martens]] <br> [[Gérard Deprez]] || {{Percentagebalk|69|212|#EEAA00}} || +6 || {{Percentagebalk|35|106|#EEAA00}} || +5 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1987 || [[Wilfried Martens]] <br> [[Gérard Deprez]] || {{Percentagebalk|62|212|#EEAA00}} || -7 || {{Percentagebalk|31|106|#EEAA00}} || -4 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1991 || [[Wilfried Martens]] <br> [[Gérard Deprez]] || {{Percentagebalk|57|212|#EEAA00}} || -5 || {{Percentagebalk|29|106|#EEAA00}} || -2 |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | | 1995 || [[Jean-Luc Dehaene]] <br> [[Gérard Deprez]] || {{Percentagebalk|41|150|#EEAA00}} || -16 || {{Percentagebalk|19|71|#EEAA00}} || -10 |
|- |
|- |
||
| + | | 1999 || [[Jean-Luc Dehaene]] || {{Percentagebalk|32|150|#EEAA00}} || -9 || {{Percentagebalk|15|71|#EEAA00}} || -4 |
||
|} |
|} |
||
Versie van 1 mei 2024 09:30
| Christelijke Volkspartij (CVP) Parti Social Chrétien (PSC) | |
| Oprichting | 1945 |
| Opheffing | 1972 (als één partij) 2001 (Wallonië) 2001 (Vlaanderen) |
| Actief in | .svg){kind=small} België
|
| Richting | Centrum |
| Stroming | Christendemocratie Europeanisme |
| Overig | |
| Voorgaande partij(en) | Katholieke Partij |
| Opvolgende partij(en) | CD&V Cdh |
Portaal  Politiek
| |
De Christelijke Volkspartij (CVP) of Parti Social Chrétien (PSC) was een Belgische politieke partij. De CVP-PSC was één landelijke partij van 1945 tot 1972. In 1972 werden de partij gesplitst in een Vlaamse en Franstalige afdeling. Deze afdelingen werden aparte partijen, maar werkten wel op landelijk niveau samen. Ze zaten altijd met elkaar in de regering.
De CVP-PSC was de opvolger van de Katholieke Partij in 1945. Tussen 1947 en 1999 heeft de CVP-PSC vrijwel altijd in de regering gezeten, behalve in de periode tussen 1954 en 1958. De CVP-PSC leverde in deze regeringen bijna altijd de premier. Voorbeelden hiervan zijn Gaston Eykens, Wilfried Martens, Leo Tindemans en Jean-Luc Dehaene. De partij speelde een belangrijk rol in de Belgische politiek. Voorbeelden zijn het ontstaan van de verzorgingsstaat, de ombouw van België tot een federatie en het schoolpact van 1958. Na de Dioxinecrisis van 1999 verloor de CVP-PSC haar status als grootste partij en zat in de oppositie.
In 2001 veranderde de Vlaamse afdeling van naam. Tegenwoordig staat dit bekend als Christen-Democratisch en Vlaams (CD&V). Even later veranderde ook de Franstalige afdeling van naam in Centre démocrate humaniste (Cdh), het huidige Les Engagés.
Geschiedenis
Ontstaan
Voor de Tweede Wereldoorlog bestond de Katholieke Partij. Deze partij sinds het einde van de jaren 1890 de grootste partij van het land. De katholieken stonden onder verschillende namen bekend, zoals Katholiek Verbond (1921-1936) en Katholiek Blok (1936-1945). Tijdens de oorlog moest de regering vluchten naar Bordeaux en later Londen. Na de bevrijding van België in 1944 werd besloten om de Katholieke Partij om te bouwen tot een nieuwe partij; de Christelijke Volkspartij (CVP).
De CVP was een centrumpartij, terwijl de Katholieke Partij centrumrechts was. De CVP wilde hierdoor een zo groot mogelijke groep vertegenwoordigen. De christendemocratie werd de officiële ideologie van de partij. De partij haalde inspiratie uit christelijke waarden en omarmde de christelijke identiteit.
De CVP werd na de oorlog uit de regering gehouden. In 1945 stapten de Liberale Partij, de Belgische Socialistische Partij (BSP) en de Kommunistische Partij van België (KPB) in een regering van Achiel Van Acker en later Camille Huysmans. De christendemocraten waren tegen de deelname van de communisten aan de regering. Zij voerden dan ook hard oppositie tegen de regeringen. In 1947 kwamen zij op deze manier in de regering terecht.
Wederopbouw
De CVP was overigens zelf niet vrij kritiek. Tijdens de oorlog hadden verschillende personen gecollaboreerd met de Duitse bezetter. Hoge collaborateurs werden veroordeeld, maar veel laaggeplaatsen kwamen er met een kleine straf vanaf. De CVP probeerde deze mensen opnieuw te integreren in de maatschappij. Hierop kregen zij kritiek van zowel de communisten als de liberalen.
Na de oorlog werkte de CVP vaak samen met de Belgische Socialistische Partij. De twee partijen hebben veel bijgedragen bij het ontstaan van de Belgische verzorgingsstaat. De BSP mocht in de beginjaren premier Paul-Henri Spaak leveren. Vanaf 1949 leverden de christendemocraten steeds de premier als zij in de regering waren. Tijdens de jaren 1950 en 1960 steeg de welvaart in België hard. Door de oorlog lag een groot deel van het land in puin. Na de oorlog vond de wederopbouw plaats, waarbij steden, wegen, bruggen en andere gebouwen werden hersteld.
Koningskwestie en schoolpact
De CVP was een koningsgezinde partij. Toch mocht koning Leopold III na de oorlog niet meteen terugkeren. Hij verbleef in Zwitserland, aangezien hij tijdens de oorlog weigerde uit België te vertrekken. Er ontstond zelfs een conflict met de regering. Dit wordt de Koningskwestie genoemd. In plaats daarvan was zijn broer regent. De CVP wilde als enige Belgische partij dat Leopold III zou terugkeren naar België. De andere partijen waren tegenstander. De verkiezingen van 1949 draaiden om de Koningskwestie. De CVP wist veel stemmen te behalen door te beloven dat Leopold III zou terugkeren. Toch kwamen zij een paar stemmen te kort voor een meerderheid. De Liberale Partij beloofde de CVP te steunen, maar trokken hun steun in toen het tot een stemming kwam. In 1950 werden daarom nieuwe verkiezingen gehouden. De CVP won toen een absolute meerderheid. Na een referendum werd Leopold III teruggehaald naar België. Toch leidde tot hevige protesten. Eén jaar later trad Leopold III af en gaf de kroon aan zijn zoon, koning Boudewijn.
Tussen 1950 en 1954 vormde de CVP hierdoor in zijn eentje de regering. Dit was de laatste keer dat een Belgische politieke partij de meerderheid behaalde. Tijdens deze regering laaide de schoolstrijd weer op. De regering gaf namelijk subsidies aan vrij onderwijs (scholen met een religieuze grondslag). De socialisten en liberalen waren hierop tegen. Na de verkiezingen van 1954 vormden zij een regering zonder de CVP. Zij verlaagden de subsidies voor het vrij onderwijs, wat leidde tot protesten. De protesten gingen door tot 1958. Toen werd het schoolpact gesloten, wat een einde aan de schoolstrijd maakte. Het vrij onderwijs en officieel onderwijs zouden naast elkaar blijven bestaan. Dit zou later ook in de grondwet worden gezet.
Splitsing
Tijdens de jaren 1960 lopen de spanningen tussen Vlaanderen en Wallonië op. De Christelijke Volkspartij verliest tijdens deze periode steeds meer zetels. Waar de partij in 1958 nog 46% van de stemmen haalde, was dit in 1971 slechts 30%. In Vlaanderen wint de regionalistische Volksunie aan terrein, terwijl in Wallonië de regionalistische partijen FDF en Rassemblement Wallon (RW) zetels winnen. Deze partijen wilden meer zelfbestuur voor hun specifieke regio's. In de jaren 1960 werd de taalgrens vastgesteld, maar enkele gemeenten aan deze grens hadden meerderheid die een andere taal sprak (de randgemeenten).
In deze periode werden verschillende beslissingen genomen als tegemoetkoming. Zo werd de universiteiten van Leuven en Brussel gesplitst in een Nederlandstalige en Franstalige universiteit. De CVP was voorstander van het moderniseren van België, maar kreeg tegenwerking van de socialisten en liberalen. Uiteindelijk kwamen er een hele rits aan compromissen om ook de grondwet te veranderen. In 1968 begon de CVP ook met zijn eigen splitsing. In 1971 werd de partij officieel gesplitst in een Vlaams en Franstalig deel. De Christelijke Volkspartij en de Parti Social Chrétien waren nu officieel twee aparte partijen, maar bleven op landelijk niveau samenwerken. Later volgden de socialisten en liberalen hetzelfde voorbeeld.
De federalisering van België zette zich door in de jaren 1980 en 1990. De Christelijke Volkspartij bleef de grootste partij van België en bleef de premier leveren. Na Gaston Eykens kwamen Leo Tindemans en Wilfried Martens aan de macht. In de regering werd vaak samengewerkt met de socialisten, maar ook de liberalen en Vlaamse en Waalse regionalisten waren welkom. Tijdens deze periode veranderd België ook enorm. Zo dienden enkele socialisten plotseling een wet in om abortus te legaliseren. De Christelijke Volkspartij wordt hierdoor overvallen en is grotendeels tegen het voorstel. Toch besluit de partij mee te werken en een comité op te stellen. In 1990 wordt abortus uiteindelijk gelegaliseerd.
Onder Dehaene
In 1987 maakt België een politieke crisis door. Vlaanderen en Wallonië hebben dan hun eigen executieve (een soort van bestuur). In Wallonië werken de christendemocraten samen met de socialisten, maar in Vlaanderen met de liberalen. De Waalse socialisten en Vlaamse liberalen wantrouwden elkaar enorm. Ook wilden de Vlaamse socialisten niet in de landelijke regering stappen zonder zeggenschap in de Vlaamse executieve. De situatie leek hopeloos, maar Jean-Luc Dehaene wist binnen 106 dagen een regering te vormen onder Wilfried Martens.
Dehaene werd in 1992 zelf premier van België, ondanks dat de CVP een nederlaag behaalde tijdens de verkiezingen van 1991. Onder Dehaene werden de staatshervormingen verder uitgevoerd. Het Sint-Michielsakkoord vond plaats tijdens deze periode. Tijdens zijn tweede regering braken er echter een aantal schandalen uit, waaronder de zaak-Dutroux en de dioxinecrisis. De dioxinecrisis kwam vlak voor de verkiezingen van 1999 aan het licht. In de voedselketen waren giftige stoffen (dioxines) terechtgekomen, waar de regering van wist. In België werden massaal producten teruggeroepen, waardoor lege schappen ontstonden. Dehaene verloor de verkiezingen vanwege de crisis. De CVP was voor het eerst niet de grootste partij van het land. De partij werd ingehaald voor de liberale VLD van Guy Verhofstadt.
Einde
De CVP eindigde hierdoor in de oppositie. De christendemocraten gingen daarom op zoek naar een nieuwe identiteit. In Vlaanderen veranderde de Christelijke Volkspartij in 2001 van naam. Het ging verder als Christen-Democratisch en Vlaams (CD&V). Hiermee wilde de partij zijn Vlaamse identiteit benadrukken. Ook werkte de partij nauw samen met de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA). Zo deden de partijen tijdens sommige verkiezingen mee onder één kieslijst. Uiteindelijk zou de CD&V herstellen.
In Wallonië veranderde Parti Social Chrétien in 2002 van naam en werd Centre démocrate humaniste (Cdh). In plaats van christendemocratie ging de partij zich richten op humanisme. De Cdh was minder succesvol dan haar Vlaamse zusterpartij. In 2022 veranderde de partij opnieuw van naam en werd Les Engagés. Tegenwoordig is deze partij sociaalliberaal. Desondanks worden CD&V en Les Engagés nog steeds aangeduid als de "christendemocraten".
Ideologie
Verkiezingsresultaten
Tot de verkiezingen van 1971 was de Christelijke Volkspartij één partij met één partijvoorzitter (of premierskandidaat). Vanaf de verkiezingen van 1971 werd de partij in een Vlaams en Franstalige partij gesplitst. Hierdoor deden ze als aparte lijsten mee aan de verkiezingen. In deze tabel zijn de zetelaantallen bij elkaar opgeteld. Er staan steeds twee partijvoorzitters (de bovenste voor de Vlaamse partij; de onderste voor de Franstalige partij).
| Jaar | Partijvoorzitter | Kamer | Senaat | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Zetels | -/+ | Zetels | -/+ | ||
| 1946 | Hubert Pierlot | 92/202 |
- | 51/101 |
- |
| 1949 | Gaston Eykens | 105/202 |
+13 | 54/101 |
+3 |
| 1950 | Jean Duvieusart | 108/202 |
+3 | 54/101 |
0 |
| 1954 | Jean Van Houtte | 95/212 |
-13 | 49/106 |
-5 |
| 1958 | Gaston Eykens | 104/212 |
+9 | 53/106 |
+4 |
| 1961 | Théo Lefèvre | 96/212 |
-8 | 47/106 |
-6 |
| 1965 | Pierre Harmel | 77/212 |
-19 | 44/106 |
-3 |
| 1968 | Gaston Eykens | 69/212 |
-8 | 29/106 |
-15 |
| 1971 | Gaston Eykens Robert J. Houden |
67/212 |
-2 | 34/106 |
+5 |
| 1974 | Leo Tindemans Charles-Ferdinand Nothomb |
72/212 |
+5 | 37/106 |
+3 |
| 1977 | Leo Tindemans Georges Gramme |
80/212 |
+8 | 39/106 |
+2 |
| 1978 | Paul Vanden Boeynants Charles-Ferdinand Nothomb |
82/212 |
+26 | 41/106 |
+2 |
| 1981 | Mark Eykens | 61/212 |
-21 | 30/106 |
-11 |
| 1985 | Wilfried Martens Gérard Deprez |
69/212 |
+6 | 35/106 |
+5 |
| 1987 | Wilfried Martens Gérard Deprez |
62/212 |
-7 | 31/106 |
-4 |
| 1991 | Wilfried Martens Gérard Deprez |
57/212 |
-5 | 29/106 |
-2 |
| 1995 | Jean-Luc Dehaene Gérard Deprez |
41/150 |
-16 | 19/71 |
-10 |
| 1999 | Jean-Luc Dehaene | 32/150 |
-9 | 15/71 |
-4 |