Robinson Crusoe

Dit artikel gaat over het boek "Robinson Crusoe" (1719) van Daniel Defoe. Zoek je het Chileense eiland Robinson Crusoe? Klik dan hier!

Robinson Crusoe
Informatie
Alternatieve titel	The Life and Adventures of Robinson Crusoe (Engels) Robinson Crusoë (Nederlands)
Schrijver	Daniel Defoe
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Engels
Land	Verenigd Koninkrijk
Genre	Avonturenroman
Datum	1719
ISBN
Leeftijdscategorie		Uitgeverij
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

Robinson Crusoe is een beroemde avonturenroman van Daniel Defoe uit 1719. Het boek wordt soms in het Nederlands vertaald als Robinson Crusoë (met trema). De volledige titel van het werk is The Life and Adventures of Robinson Crusoe (Het leven en de avonturen van Robinson Crusoe). Het is het bekendste werk van Defoe.

Het boek gaat over de zeeman Robinson Crusoe. Hij leidt verschillende schipbreuken, maar overleeft deze iedere keer. Tijdens zijn laatste schipbreuk spoelt hij aan op een onbewoond eiland. Crusoe verblijft hier meer dan 25 jaar. Hij moet creatieve oplossingen bedenken voor zijn problemen en te kunnen overleven. In het boek vertelt Crusoe zelf over zijn tijd op het eiland. Hoewel het verhaal is bedacht door Defoe, is het verhaal ook geïnspireerd op het leven de Schotse officier Alexander Selkirk (de echte Robinson Crusoe).

Robinson Crusoe werd enorm populair. Eén jaar later schreef Defoe een vervolg en hij inspireerde een heel genre van soortgelijke boeken, zoals De Zwitserse familie Robinson van Johann David Wyss, Heer der vliegen van William Golding en Het geheimzinnige eiland en Twee jaar vakantie van Jules Verne. Hoewel het boek voor volwassenen bedoeld was, wordt het tegenwoordig ook als kinderboek uitgegeven.

Samenvatting

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

Robinson Crusoe op zijn vlot

Robinson Crusoe is een man uit Kingston upon Hill en besluit in 1651 met een schip mee te gaan. Zijn ouders willen liever dat hij rechten gaat studeren. Tijdens de tocht komt de schip in een storm terecht en gaat onder. Crusoe overleeft de schipbreuk en keert terug naar Engeland. Enkele jaren later besluit hij opnieuw met een schip mee te gaan. Tijdens de reis wordt het schip overvallen door Moorse piraten. Hij wordt als slaaf meegenomen naar Salé, maar weet met een jongen genaamd Xury te ontsnappen. Via een vlot komt hij op een Portugees schip terecht, wat hem meebrengt naar Brazilië (toentertijd een Portugese kolonie). Crusoe besluit een plantage in Brazilië te openen en weet aardig wat geld te verdienen.

Enkele jaren later gaat Crusoe mee op een expeditie naar de Afrikaanse kust om slaven te kopen. Het schip komt in een storm terecht en raakt van zijn koers af. Hierdoor besluit het schip terug te keren, maar komt opnieuw een storm terecht en loopt vast op een zandbank. De bemanning probeert het schip los te maken, maar verdrinkt. Hierdoor is Crusoe de enige overlevende aan boord. Uiteindelijk komt het schip aan op een onbewoond eiland, waar Crusoe aan land gaat en spullen uit het schip haalt. Hij besluit een nieuw leven op te bouwen en beschrijft dit in detail. Zo maakt hij een huis in een grot, weet enkele geiten en andere dieren tam te krijgen, leert brood bakken en voedsel verbouwen en leert het pottenbakken. Op zijn eiland leest Crusoe geregeld de Bijbel en levert zich over aan God. Volgens Crusoe heeft God hem namelijk keer op keer gespaard. Enkele jaren later bouwt hij een kano om naar land te varen, maar de boot is te groot om te verplaatsen. Crusoe besluit op het eiland te blijven, aangezien dit zijn nieuwe thuis is geworden.

Na zo'n 20 jaar ontdekt Crusoe enkele kannibalen op het eiland die hun gevangenen eten. Hierdoor rust hij zijn huis als fort uit om de kannibalen te weren. Enkele dagen later ontdekt hij een Spaans schip, waarvan de volledige bemanning verdronken is. Crusoe besluit de hond en enkele voorwerpen uit het schip te redden. Tijdens het bezoek van de kannibalen aan het eiland, ontsnapte een van hun gevangenen. Crusoe besluit hem te helpen en noemt hem "Vrijdag" (Friday). Crusoe besluit om Vrijdag de Engelse taal te leren en bekeert hem tot het christendom. Na een tijdje kan Crusoe met Vrijdag communiceren en de twee worden goede vrienden. Vrijdag vertelt dat er meer gevangenen waren bij de kannibalen, waaronder een Spanjaard (uit het wrak van het schip). De twee besluiten om hem te redden.

Robinson Crusoe en Vrijdag

Uiteindelijk komt een Engels schip aan de kust (waarvan de bemanning muiterij heeft begaan). De muitende bemanning wil hun kapitein en zijn aanhangers op het eiland achterlaten. Crusoe bereikt uiteindelijk een deal met de kapitein. De kapitein herovert het schip en de muitende bemanning blijft op het eiland achter. Hier mogen zij een nieuw leven opstarten, waardoor zij de doodstraf ontlopen. Ook geeft Crusoe hen les en spullen om op het eiland te kunnen overleven. Crusoe en Vrijdag mogen met de kapitein meevaren naar Engeland.

Crusoe komt aan in Engeland, waar zijn familie dacht dat hij dood was. Hierna vaart Crusoe naar Lissabon om zijn fortuin van de plantage te claimen. Hij krijgt zijn rijkdommen terug, maar besluit deze over het land heen te vervoeren. Het boek eindigt tijdens de reis door de Pyreneeën.

Personages

In het boek komen de volgende personages voor:

• Robinson Crusoe: Het hoofdpersonage van het boek. Hij een Engelse zeeman van Duitse afkomst, leidt verschillende schipbreuken en strandt op een onbewoond eiland. Crusoe weet door middel van zijn kennis en uitproberen te overleven. In het boek is hij de ik-verteller van het verhaal.
• Vrijdag (Friday): Een inheemse inwoners van de Cariben. Vrijdag overleeft kannibalisme en ontsnapt als gevangene. Crusoe redt hem, leert hem Engels en bekeert hem tot het christendom. Vrijdag wordt hierna de bediende en vriend van Crusoe.
• Xury: De slaaf waarmee Crusoe uit Salé ontsnapte. Xury wordt later door Crusoe verkocht aan de Portugese kapitein. Toch belooft de kapitein om Xury na 10 jaar vrij te laten en goed te behandelen.
• De weduwe: De weduwe van een vriend van Crusoe in Engeland. Zij overziet zijn bezittingen terwijl hij op zee is.
• De Portugese kapitein: Een kapitein die Crusoe helpt te ontsnappen aan de Moren. Later overziet hij Crusoes plantage en bezittingen in Brazilië.
• De Spanjaard: Een gevangene van de kannibalen die door Vrijdag en Crusoe gered worden.
• Vrijdags vader: Hij wordt tevens gered door Vrijdag en Crusoe, maar overlijdt tijdens de ontsnapping.

Achtergrondinformatie

Alexander Selkirk

Een standbeeld van Alexander Selkirk

Defoe baseerde Robinson Crusoe grotendeels op het leven van de Schotse officier Alexander Selkirk. Tussen 1704 en 1709 leefde hij op het onbewoonde eiland Más a Teirra op het Juan Fernández-archipel, wat zo'n 670 kilometer voor de kust van Chili ligt. Selkirk werd na bijna vijf jaar gered door een Engels schip. Later publiceerde hij zijn levensverhaal als boek. Hoewel Defoe nooit bevestigd heeft dat zijn personage op Selkirk was gebaseerd, zijn er wel veel vergelijkingen. Selkirk wordt hierdoor soms ook "de echte Robinson Crusoe" genoemd.

Andere literatuurcritici spreken deze claim tegen. Volgens hen is Robinson Crusoe niet gebaseerd op het leven van één persoon. Zo zijn er enkele verschillen tussen Crusoe en Selkirk. Crusoe leidt schipbreuk en spoelt aan op een eiland. Selkirk besloot echter zelf achter te blijven op het eiland (het was dus een beslissing en geen toeval). Selkirk was vooral bezig met het aanvallen van Spaanse steden, terwijl Crusoe een handelaar was.

Er zijn ook andere verhalen die mogelijk de inspiratie vormden, zoals Hayy ibn Yaqdhan van Ibn Tufail, het leven van de Spaanse zeeman Pedro Serrano en An Historical Relation of the Island Ceylon van Robert Knox.

Thema's

In het boek komen de volgende thema's voor:

Een tekening van Robinson Crusoe en zijn huisdieren

• Christendom: In het begin van het boek is Crusoe weinig met religie bezig, maar dit verandert na zijn stranding op het eiland. Hij besluit de Bijbel te lezen en wordt gelovig. De passages uit de Bijbel geven hem vaak de kracht. Ook is hij van mening dat God hem gespaard heeft en (soms) helpt in tijden van moeite. Religie speelt een steeds centralere rol in zijn leven. De boodschap van het boek is dan ook dat de lezer vertrouwen moet hebben in God. Hij heeft namelijk overal een plan voor, ook al is dit soms niet meteen duidelijk.
• Samenleving en eenzaamheid: Crusoe brengt zo'n 25 jaar alleen door op een onbewoond eiland. Hierdoor is hij gescheiden van de rest van de samenleving (hij is geïsoleerd). Hij leert om zelfvoorzienend te worden en wordt een beter persoon (zo begaat hij geen zonden en heeft geen verkeerde gevoelens, zoals lust of trots). Ook heeft hij op het eiland absolute vrijheid. De prijs voor deze vrijheid is echter eenzaamheid. Hoewel Crusoe verschillende huisdieren heeft (zoals honden, katten, geiten en vogels), kunnen deze nooit de rol van een mens overnemen.
• Advies en fouten: Crusoe krijgt van zijn ouders steeds het advies om niet op zee te gaan, maar hij doet dit toch en leidt iedere keer schipbreuk. Achteraf gezien had hij naar zijn ouders moeten luisteren, maar dit kon hij vooraf niet weten. Crusoe begaat dus fouten, maar leert om uit zijn fouten te leren. Zo probeert hij potten te bakken, maar de potten bakken steeds. Door goed na te denken en opnieuw te proberen lukt het hem om steeds betere potten te maken.
• Het onbekende: Crusoe komt in contact met veel vreemde mensen, planten, dieren en plaatsen. Zijn eerste reactie is angst, maar later leert hij dat dit misplaatst is. Hoewel hij bang is voor de kannibalen, blijkt Vrijdag enorm vriendelijk te zijn. Het onbekende hoeft dus niet altijd slecht of eng te zijn. In plaats van angst is het belang om open te staan voor mensen en respect te hebben voor anderen. Voor de moderne lezer kan dit vreemd lijken, aangezien Crusoe geen problemen heeft met de slavernij.

Noble savage

In postkoloniale studies staat het personage Vrijdag bekend als een typisch voorbeeld van de noble savage (nobele wilde). Dit is een stereotype in veel (oudere) westerse literaire werken. Het is een niet-westers persoon (vaak een zwart of inheems persoon) dat de westerse held van het verhaal helpt en advies geeft. De noble savage is vaak een bediende van de held, zoals Vrijdag de bediende van Robinson Crusoe is. In het boek gebruikt Crusoe ook de woorden "slaaf" en "bediende" om Vrijdag aan te duiden. Hierdoor is een ongelijke machtsrelatie tussen de twee. In tegenstelling tot andere leden van zijn samenleving is de noble savage iets beschaafder. Zo is Vrijdag christelijk en spreekt een Europese taal. Daarnaast heeft zijn uiterlijk enkele westerse kenmerken, zoals zijn gezicht.

Tegenwoordig wordt dit door veel mensen als problematisch, beledigend en racistisch gezien. In Defoes tijd werden zaken als de slavernij en racisme tegenover niet-blanken sociaal geaccepteerd.

Een genre

Robinson Crusoe inspireerde veel vergelijkbare boeken. In deze boeken leidt de hoofdpersoon (of de groep hoofdpersonen) een schipbreuk en spoelen aan op een onbewoond eiland. Soms is dit eiland toch bewoond, maar bij inheemse stammen die geen idee hebben van de moderne wereld. De hoofdpersoon of hoofdpersonen moeten op het eiland een nieuw leven opbouwen. Meestal worden ze na enkele maanden of jaren gered. Dit soort boeken wordt ook wel Robinsonade genoemd.

In 1812 publiceerde de Zwitserse schrijver Johann David Wyss het boek De Zwitserse familie Robinson. Het verhaal is erg vergelijkbaar met Robinson Crusoe, maar het is een familie de hoofdrol speelt. Net als Defoe wilde Wyss de lezer enkele christelijke lessen bijbrengen. Wyss inspireerde de Fransman Jules Verne weer. Verne schreef twee boeken die onder dit genre vallen; Het mysterieuze eiland en Twee jaar vakantie.

Ook Heer der vliegen (Lord of the Flies) van William Golding is losjes op Robinson Crusoe gebaseerd. In het boek moet een groep jongens overleven op het eiland, maar dit wordt al snel een grote chaos. Het boek is daarom een dystopie.

Verfilmingen en adaptaties

Robinson Crusoe werd verschillende keren verfilmd. De eerste keer was een stille film uit 1927. In 1932 werd deze film opnieuw uitgebracht, maar dit keer voorzien van geluid. In 1947 maakte de Sovjet-Unie ook een eigen filmversie van het boek. De bekendste verfilming is Adventures of Robinson Crusoe uit 1954. In 1966 maakte Walt Disney zijn eigen verfilming van het boek; Lt. Robin Crusoe, U.S.N. In deze film wordt Robinson Crusoe gespeeld door Dick Van Dyke en is Vrijdag vervangen door een vrouw genaamd Wednesday (Woensdag).

In 1954 kwam de film Miss Robin Crusoe uit, waarin het hoofdpersonage een vrouw is gespeeld door Amanda Blake. Een andere bijzondere verfilming is Robinson Crusoe on Mars uit 1965, waarin het hoofdpersonage niet strandt op een eiland maar op de planeet Mars. In 1968 werd ook een versie gemaakt met enkel kinderen (onder de naam Robby). Andere verfilmingen zijn:

• Man Friday (1975)
• Crusoe (1988)
• Robinson Crusoe (1997)
• Cast Away (2000) met Tom Hanks

In 1988 en 1995 werd het verhaal gebruikt voor een animatieserie. Tussen 2008 en 2009 werd ook een speelserie gemaakt.

Er zijn ook talloze realityseries ontstaan, waarbij deelnemers op een onbewoond eiland gedropt worden en opdrachten moeten uitvoeren. Een bekend voorbeeld hiervan is Expeditie Robinson, wat naar het boek vernoemd is.

Bronnen

• (en) Defoe, Daniel (1719). Robinson Crusoe. Met introductie van Agnus Ross, Penguin Books (1965), 15e druk (1983).
  • Een Engelstalige versie van dit boek via Project Gutenberg
  • Een Nederlandstalige versie van dit boek via Project Gutenberg, deel 1 en deel 2
• (en) Gautier, Gary (2001). "SLAVERY AND THE FASHIONING OF RACE IN "OROONOKO," "ROBINSON CRUSOE", AND EQUIANO'S "LIFE"". The Eighteenth Century, vol. 49, No. 2, blz. 161-179.
• (en) Selcraig, Bruce (2005). "The Real Robinson Crusoe". Smithsonian Magazine.