Heer der vliegen
| Heer der vliegen | |
Geen afbeelding
beschikbaar | |
| Informatie | |
| Alternatieve titel | Lord of the Flies |
| Schrijver | William Golding |
| Taal (origineel) | Engels |
| Land | .svg){kind=small} Verenigd Koninkrijk
|
| Genre | Allegorische roman Dystopie |
| Datum | 17 september 1954 |
Portaal  Literatuur
| |
Heer der vliegen (Engels: Lord of the Flies) is een roman van de Britse schrijver William Golding. Hij schreef het boek in 1954. Heer der vliegen was zijn debuutroman waarmee hij bekend werd. Het boek gaat over een groep jongens die na een vliegtuigcrash stranden op een onbewoond eiland. Zij moeten zien te overleven en proberen een samenleving op te bouwen. Die poging leidt tot chaos en wreedheid. Het boek is dan ook een typisch voorbeeld van een dystopie. Ook is het boek een allegorie. Dat betekent dat alle gebeurtenissen in het boek een diepere betekenis hebben en verwijzen naar de samenleving.
In de Engelstalige wereld is Heer der vliegen een boek dat veel scholen gebruiken voor opdrachten of de leeslijst. Het boek is drie keer verfilmd.
Samenvatting
Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt! |
Tijdens een grote oorlog vindt er een evacuatie plaats. Een groep schooljongens wordt met een vliegtuig vervoerd naar een veilige plek. Onderweg stort het vliegtuig echter neer op een onbewoond eiland. De piloten (en mogelijk een deel van de jongens) overleefd de crash niet, maar een grote groep jongens weet de crash wel te overleven. Het boek volgt Ralph, een van die jongens. Als hij in de zee zwemt, komt hij een dikke jongen (Piggy) tegen. Samen vinden zij een schelphoorn in de zee. Zij gebruiken het object om de andere jongens te roepen. Zodra Ralph blaast, verschijnen jongens van verschillende leeftijden. De oude jongens worden zijn rond de 10 jaar oud en worden de biguns (big ones; de "groten") genoemd. De jongere jongens zijn kleuters en heten de littluns (little ones; de "kleinen"). Onder jongens zijn de aardige Simon en de gemene Jack.
De jongens besluiten dat de schelphoorn gebruikt wordt om een vergadering samen te roepen. Op die vergadering maken zij afspraken. Het eerste dat zij doen is een leider kiezen. Zowel Ralph als Jack stellen zich kandidaat. Ralph wordt uiteindelijk gekozen, maar Jack is uit op die positie. Ralph probeert Jack tevreden te stellen met de taak om te jagen op de varkens op het eiland samen met zijn jongens. De littluns zijn bang voor "het beest". De grote jongens denken dat het een denkbeeldig monsters is, maar worden gedurende het boek ook steeds banger voor "het beest". Zij beginnen te twijfelen of "het beest" echt bestaat, zeker wanneer een kleuter verdwijnt. Jack maakt gebruik van de angst door te zeggen dat hij het beest zal doden. Hierdoor krijgt hij steeds meer steun. Ralph weet de jongens niet overtuigen dat het beest niet bestaat.
De eerste beslissing die Ralph neemt is om een berg te beklimmen. Vanuit hier willen zij zien of ze op een eiland zitten en of er een teken van leven is. Hierdoor komen ze erachter dat het eiland onbewoond is en er in de verte geen andere eilanden zichtbaar zijn. Op de top van de berg besluiten zij een rokend vuur te beginnen. Het idee is dat Jack en zijn jongens het vuur gaande houden, maar het gaat verschillende keren mis. Zo dooft het vuur of wordt het te groot. Jack houdt zich liever bezig met jagen en ontdekken. Dat leidt weer tot ruzie met Ralph en Piggy. Boven het eiland vindt een gevecht tussen vliegtuigen plaats. Een piloot gebruikt zijn parachute, maar komt dood aan land. De kinderen verwarren de piloot echter voor "het beest". Jack besluit daarom het hoofd van een varken aan "het beest" op te offeren. Uiteindelijk besluit Jack met zijn aanhangers een eigen stam te beginnen. Ralph, Piggy, Simon en enkele andere jongens blijven achter.
Simon dwaalt steeds vaker alleen in het bos rond. Hier heeft hij een gesprek met een figuur die zich de heer der vliegen noemt. De figuur vertelt dat er geen beest op het eiland is. Ook zegt hij dat de jongens Simon zullen aanvallen. Die avond worden Piggy en Ralph aangevallen door Jacks stam. Zij voeren prehistorische dansen rond hen uit en hebben hun gezicht geschminkt. Simon realiseert zich dat het beest een dode piloot is. Wanneer hij dat tegen Ralph en Piggy wil zeggen, verwarren zij hem voor "het beest" en doden hem.
Niet veel later steelt Jacks stam de bril van Piggy. Ralph besluit Jack te confronteren. Tijdens de confrontatie laat een van de jongens een rotsblok vallen op Piggy, waardoor hij sterft. Twee jongens vertellen Ralph dat Jack op hem zal gaan jagen. De volgende ochtend zet Jacks stam het bos op het eiland in de brand. Een gevecht breek uit totdat een Britse officier op het eiland land. Hij werd gezonden om de jongens te redden en is teleurgesteld wat hij aantreft. De jongens barsten in huilen uit als zij de situatie inzien.
Analyse
Titelverklaring
De naam Heer der vliegen is een directe vertaling van de Engelstalige titel Lord of the Flies. Hoewel het boek naar dat personage vernoemd is, komt het slechts in één korte scène voor. Hierin hebben Simon en de Heer der vliegen een (denkbeeldig) gesprek.
Dat roept de vraag op: wie is de "Heer der vliegen"? De naam is een directe vertaling van de Hebreeuwse naam Beelzebub. Dat is ook de Hebreeuwse naam voor Satan, oftewel de Duivel, in de Bijbel. Het personage wordt beschreven als een rottend varkenshoofd op een stok dat bedekt is met vliegen. Simon geeft het personage dan ook die naam. De Heer der vliegen staat symbool voor duisternis en wreedheid die ontstaat op het eiland.
Plaats en tijd
De Heer der vliegen vindt grotendeels plaats op een onbewoond eiland in de Stille Oceaan. Het specifieke eiland is vermoedelijk fictief en heeft geen naam in het boek. Het eiland wordt beschreven als een warme plek met een diepe jungle, schitterende stranden, een lagune en een berg. Vanaf het eiland zijn geen andere eilanden in de buurt te zien. Het eiland staat symbool voor isolement. Ook is het eiland een vreemde omgeving dat angst veroorzaakt. In het boek blikt Ralph een aantal terug op zijn leven in Engeland in flashbacks. Het eiland is namelijk totaal anders dan Engeland. Daardoor is er een groot contrast.
Het boek vindt ongeveer rond 1950 plaats tijdens een grote, fictieve wereldoorlog. Die oorlog is niet de Tweede Wereldoorlog, maar wel erg daardoor geïnspireerd. Golding heeft namelijk zelf in die oorlog gevochten voor de Britse marine. In het boek wordt ook gehint dat bij de oorlog nucleaire wapens gebruikt worden. Toen het boek uitkwam waren de Koude Oorlog en de wapenwedloop bezig. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie maakten toen steeds meer en betere wapens, waaronder atoombommen. In die tijd bestond de angst dat dat tot een Derde Wereldoorlog kon leiden. Die angst was zeker groot, omdat veel mensen de Tweede Wereldoorlog bewust hadden meegemaakt.
Allegorie
Het boek is een allegorie. In Heer der vliegen probeert Golding zich in te beelden wat er gebeurd als de regels en structuren van samenleving wegvallen. In een samenleving zijn er verschillende regels (waaronder wetten) en structuren (een hiërarchie). Die regels en structuren zorgen ervoor dat een samenleving goed functioneert. Ook zorgen zij ervoor dat mensen op een beschaafde manier met elkaar omgaan. Golding geloofde dat die regels en structuren erg fragiel waren. Een klein incident (zoals een vliegtuigcrash) kan ervoor zorgen dat die regels en structuren wegvallen. Hierdoor ontstaat wreedheid en plegen mensen gruwelijke daden. Golding had dat zelf meegemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Golding gebruikt in het boek verschillende symbolen. Vrijwel ieder personage, ieder object en iedere gebeurtenis heeft een betekenis. Enkele voorbeelden zijn:
- Ralph symboliseert de democratie. Hij wil een stabiele samenleving creëren gericht op hun redding van het eiland. Hij gelooft in beschaving en het verstand. De schelphoorn staat ook symbool voor een democratische samenleving. De schelphoorn wordt gebruikt voor vergaderingen om regels af te spreken en om een discussie goed te leiden. Zo mag alleen degene praten die de schelp vast heeft, zodat iedereen gehoord kan worden. Na verloop van tijd gaat dat steeds vaker mis. De jongens negeren die regel en praten door elkaar heen.
- Jack symboliseert juist de dictatuur. Hij is vooral bezig met macht, status en geweld. Zijn gedrag zorgt ervoor dat de jongens onbeschaafd worden.
- Piggy symboliseert het verstand en de wetenschap. Hij heeft veel wijsheid en kan goed analyseren. Piggy geeft commentaar op de gebeurtenissen en komt met adviezen. Ralph luistert naar hem, maar Jack haat hem. Doordat Piggy steeds meer genegeerd wordt, holt de samenleving op het eiland achteruit. Piggy draagt een bril dat verstand en wijsheid symboliseert. Eerst gaat één glas kapot, vervolgens wordt de bril gestolen en uiteindelijk sterft Piggy. Die gebeurtenissen laten de achteruitgang zien.
- "Het beest" symboliseert de (onterechte) angst. Jack maakt gebruikt van die angst om invloed en aanhang te winnen. Simon leert echter dat het beest helemaal niet bestaat. In plaats van "het beest" moet zij bang zijn voor de heer der vliegen, oftewel de wreedheid die steeds meer ontstaat. "Het beest" is daarentegen een afleiding.
Thema's
In Heer der vliegen komen een aantal thema's voor zoals:
- Beschaving: in het boek komt steeds de tegenstelling tussen beschaving en barbaarsheid voor. De jongens komen allemaal uit Engeland. Engelsen zien zichzelf vaak als een erg beschaafd land. In het begin gedragen de jongens zich dan ook redelijk beschaafd. Zij proberen een nieuwe samenleving op te zetten en afspraken met elkaar te maken. Toch worden de jongens steeds onbeschaafder naarmate het boek vordert. De beschaving keert pas terug naar het eiland als de Engelse generaal een voet op het eiland zet. In het boek laat Golding zien dat de structuren en regels die zorgen voor beschaving fragiel zijn. Door een kleine ramp kunnen die wegvallen, waarna de samenleving in barbaarsheid aftakelt.
- Onschuld: in het begin van het boek zijn de kinderen vrij onschuldig. Zij gedragen zich nog als kinderen. Maar zonder volwassenen in de buurt moeten zij zich aanpassen. De kinderen verliezen langzamerhand hun onschuld als ze geconfronteerd worden met gevaar, geweld en zelfs moord. De moord op Simon symboliseert dat de kinderlijke onschuld verloren gegaan is.
- Macht en angst: Jack is uit op macht en maakt gebruik van de angst om invloed te winnen. Hoewel "het beest" niet echt bestaat, zijn de jongens er wel bang voor. Die onterechte angst zorgt ervoor dat zij willen dat "het beest" verdwijnt. Jack ziet zijn kans en besluit het beest te gaan opjagen om het te doden. Angst zorgt ervoor dat het verstandige denken verdwijnt.
Invloed
Heer der vliegen is in de Engelstalige wereld een vrij bekend boek. In onder andere de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is het namelijk een boek dat scholieren verplicht moeten lezen. Het boek wordt vaak vergeleken met boeken als Robinson Crusoe van Daniel Defoe. In dat boek strandt een volwassen man op een onbewoond eiland en bouwt hier een eigen bestaan op. In Robinson Crusoe gaat dat tamelijk goed, maar in Heer der vliegen volledig fout.
Horrorschrijver Stephen King haalde veel inspiratie uit boek. Hij verwijst naar het boek in Cujo, Misery en Hearts in Atlantis. Ook het boek It is geïnspireerd door Heer der vliegen. In sommige van King komt uit het fictieve plaatsje Castle Rock voor. Dat verwijst ook land een plaats op het eiland in Heer der vliegen.
De Nederlandse schrijver Rutger Bregman verwijst in zijn boek De meeste mensen deugen naar Heer der vliegen. Bregman vergelijkt Goldings boek met een waargebeurd verhaal van groep jongens uit Tonga die op het eiland 'Ata aanspoelden in 1965. De jongens werden hadden weinig hulpmiddelen en geen volwassenen op het helpen. Na meer dan jaar werden zij gered door de Australische kapitein Peter Warner. In tegenstelling tot Heer der vliegen liep het wel goed af met de Tongaanse schooljongens. Zij maakten afspraken, verbouwden groenten en zochten eieren. Ze maakten zelfs een badmintonveld. Toen een van de jongens zijn been brak, verzorgden de andere jongens hem. Bregman laat het verhaal zien dat de meeste mensen van nature goed zijn.
Adaptaties
Van Heer der vliegen zijn drie verfilmingen gemaakt. Eén versie komt uit 1963, eentje uit 1975 en een uit 1993. In 2017 waren er plannen voor een vierde versie van het boek. De rollen werden hierbij allemaal gespeeld door meisjes in plaats van jongens. Warner Bros. besloot uiteindelijk niet door te gaan met het project. Toch zorgde het idee voor de film Ladyworld uit 2018 en de televisieserie Yellowjackets uit 2021. In 2023 maakte de BBC bekend om een televisiefilm van het boek te maken.
Van het boek zijn ook een aantal toneelstukken en hoorspelen gemaakt. In 2024 verscheen ook een striproman (graphic novel) gebaseerd op het boek.