Zesde Coalitieoorlog

Zesde Coalitieoorlog
Datum	3 maart 1813 - 30 mei 1814
Locatie	Centraal-Europa, Oost-Europa, Spanje, Frankrijk en Nederland
Overwinning voor	De Coalitie
Resultaat
Strijdende partijen
Frankrijk Warschau Italië Napels Rijnbond (tot 1813) Denemarken-Noorwegen (tot 1814)	Rusland Pruisen Oostenrijk (vanaf 1813) Portugal Spanje Verenigd Koninkrijk Verschillende Duitse staten Zweden Sardinië Sicilië Nederland (vanaf 1813) Denemarken-Noorwegen (vanaf 1814)
Leiders
Troepensterkte
Verliezen
Portaal Geschiedenis

De Zesde Coalitieoorlog duurde van 1813 tot 1814. Het was een oorlog tussen Frankrijk (met zijn bondgenoten) en zijn tegenstanders. De tegenstanders van Frankrijk waren het Verenigd Koninkrijk, het keizerrijk Rusland, het keizerrijk Oostenrijk, het koninkrijk Pruisen en enkele andere landen. Zij vormden de zogeheten zesde coalitie tegen Napoleon. De Zesde Coalitieoorlog was onderdeel van de Coalitieoorlogen.

De oorlog begon een paar maanden na Napoleons mislukte veldtocht naar Rusland in 1812. Na de winter verklaarden de Britten, Russen, Pruisen en Oostenrijkers Napoleon de oorlog. Tijdens de oorlog liepen ook veel van Napoleons bondgenoten over naar de coalitie. De Zesde Coalitieoorlog wordt ook wel de bevrijdingsoorlog genoemd, aangezien Napoleon werd teruggedrongen door de zesde coalitie. De Duitse bevrijdingsoorlog was onderdeel van de Zesde Coalitieoorlog. Uiteindelijk won de coalitie de oorlog. Napoleon werd verslagen in de slag bij Leipzig en gaf zich hierna over.

Na de Zesde Coalitieoorlog werd Napoleon verbannen naar het Italiaanse eiland Elba. Het congres van Wenen werd opgericht, waarbij de landen discussieerden over de nieuwe orde in Europa. Frankrijk werd opnieuw een koninkrijk en alles alles werd teruggedraaid naar de situatie van voor de Franse Revolutie. In 1815 ontsnapte Napoleon echter van Elba en werd opnieuw 100 dagen keizer van Frankrijk, wat leidde tot de Zevende Coalitieoorlog.

Achtergrondinformatie

Situatie na de Vijfde Coalitieoorlog

Een kaart van Europa in 1812

Na de Vijfde Coalitieoorlog bereikte het Eerste Franse Keizerrijk zijn grootste omvang. Bijna geheel Europa was nu onderdeel van Frankrijk of bondgenoten met Frankrijk. Napoleon wist Pruisen en Oostenrijk meerdere keren te verslaan. Ook had hij via verdragen grondgebied van hun afgenomen en hen gedwongen om hun leger te verkleinen. Daarnaast had hij ervoor gezorgd dat Rusland bondgenoten met Frankrijk was geworden. Napoleon had veel vazalstaten in Europa gesticht (zoals het hertogdom Warschau) om de orde te behouden.

Alle landen moesten zich houden aan het Continentaal Stelsel. Dit was een handelsverbod (embargo) tegen de Britten om hun economie te verzwakken. Het Verenigd Koninkrijk was namelijk de enige overgebleven grote tegenstander van Napoleon. Napoleon wilde door middel van het embargo de Britten dwingen zich over te geven. Ook werd zo voorkomen dat de Britten oorlogen tegen Napoleon konden betalen. Het Continentaal Stelsel zorgde echter ook voor economische problemen in Europa, waaronder in Rusland. Rusland was namelijk erg afhankelijk van de handel met de Britten. In 1811 stapte Rusland daarom uit het Continentaal Stelsel en ging opnieuw met de Britten handel voeren.

Napoleons veldtocht naar Rusland

Zie Veldtocht van Napoleon naar Rusland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Napoleon trek zich terug.

Napoleon was hier erg boos over. Hij dwong de Russische tsaar verschillende keren om het Continentaal Stelsel opnieuw in te voeren, maar deze weigerde. In juni 1812 besloot Napoleon daarom om Rusland binnen te vallen. Napoleon maakte zich een weg door Rusland naar Moskou, wat hij kort voor het vallen van de winter bereikte. Eenmaal in Rusland lieten de Russen Napoleon lang wachten. Dit was onderdeel van hun plan; ze wilden het Franse Grande Armée verzwakken. De Franse soldaten waren namelijk gekleed op de strenge Russische winters. Ook hadden de Russen de tactiek van de verschroeide aarde toegepast, waardoor er haast geen voedsel, bouwmaterialen of brandmateriaal was.

In oktober 1812 kwam Napoleon erachter dat hij in de val was gelokt. Hij probeerde in korte tijd Rusland te verlaten, maar werd onderweg door de Russen continue aangevallen. Het grootste gedeelte van de soldaten stierven door honger, ziekte en uitputting. Hierdoor viel Napoleons leger uiteen, maar hij kon vluchten naar Frankrijk. De mislukte veldtocht liet zien dat het mogelijk was om Napoleon te verslaan.

Voorbereidingen op de Zesde Coalitieoorlog

De Russen werden al tijdens de veldtocht gesteund door de Britten. Zij besloten om een nieuwe coalitie tegen Napoleon te vormen. De Russen wisten buurland Zweden te overtuigen om zich bij hen aan te sluiten. In ruil hiervoor zouden de Zweden Noorwegen (wat toentertijd onderdeel van Denemarken was) krijgen. De Britten gingen hierbij akkoord op 3 maart 1813.

Op 17 maart sloot ook het koninkrijk Pruisen zich aan bij de coalitie. In een oproep aan zijn volk (An mein Volk) riep hij de inwoners van Pruisen op om de wapens te pakken.

Verloop

Duitse bevrijdingsoorlog

De slag bij Leipzig

Het Russisch-Pruisische leger wist op 5 april de Fransen te verslaan in de slag bij Möckern. Napoleon wist echter een nieuw leger op de been te zetten. Hierdoor wist hij de Russen en Pruisen in de slag bij Lützen en de slag bij Bautzen te verslaan. Deze slagen leidden tot grote verliezen aan beide kanten. Op 4 juni werd er daarom een wapenstilstand gesloten. Tijdens deze wapenstilstand voegde Oostenrijk zich bij de Zesde Coalitie. De Oostenrijkers wilden bemiddelden tussen de Coalitie en Napoleon.

Napoleon besloot uiteindelijk met de Coalitie aan de tafel te zitten. Hij had hoge eisen, want hij wilde alle veroverde gebieden uit 1812 behouden. Hij mocht dan wel de invasie van Rusland verloren hebben, maar tijdens de twee vorige veldslagen bewees hij dat hij nog steeds machtig was. Ondertussen wilden Pruisen en Oostenrijk hun gebieden terug, een einde aan het Continentaal Stelsel, het opheffen van het hertogdom Warschau, onafhankelijkheid voor Nederland en geen Franse invloed in Italië, Portugal en Spanje. De partijen bereikten geen overeenstemming en op 10 augustus ging de oorlog weer door.

Hoewel Napoleon zijn tegenstanders versloeg in de slag bij Dresden, werd een deel van het Franse leger verslagen in de slag bij Kulm. Napoleon was aan de verliezende hand, waardoor Beieren zich bij de coalitie aansloot. Tussen 16 en 19 oktober vond de beroemde slag bij Leipzig plaats. Deze eindigde in een grote nederlaag voor Napoleon, waardoor hij zich moest terugtrekken uit Duitsland naar achter de Rijn. De andere Duitse staten voegden zich nu ook bij de Coalitie.

Nederland

De landing van Willem I in Scheveningen in 1813

Na de slag bij Leipzig trok het Zweedse leger naar de Nederlanden en begonnen in november 1813 met hun bevrijding. Ze wisten succesvol Zwolle en Groningen te bevrijden. In Amsterdam en Den Haag braken anti-Franse opstanden uit. Hierdoor verklaarde het driemanschap van 1813 zich tot tijdelijk bestuur van de Nederlanden. Ondertussen zetten de Russen de bevrijding voort. Hoewel de Fransen terugsloegen, moesten zij zich steeds verder terugtrekken. De Britten kwamen via de zee de Russen en Zweden te hulp. Op 30 november 1813 kwam de zoon van de laatste stadhouder, de latere koning Willem I, in Scheveningen aan land.

De Fransen bereidden een tegenaanval vanuit Antwerpen voor. Zij wisten Breda en Maastricht te bezetten, maar moesten dit uiteindelijk opgeven nadat het bericht kwam dat Napoleon was afgetreden.

Spanje

In Spanje was al sinds 1808 de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog bezig. Arthur Wellesley (de graaf van Wellington) leidde het Britse leger, wat de steun van het Spaanse volk kreeg. Zij wisten Madrid te bevrijden, maar moesten zich later terugtrekken naar Lissabon. Hierna lanceerden de Britten een nieuwe veldtocht tegen de Fransen. Wellesley wist uiteindelijk de Fransen te verslaan en terug te dringen tot achter de Pyreneeën.

Op 7 oktober trok Wellesly met zijn leger Frankrijk binnen. Napoleon bood de Spanjaarden op 11 december vrede aan, maar de Spanjaarden weigerden dit te accepteren. Het verlies in de slag bij Toulouse leidde uiteindelijk tot Napoleons aftreden.

Balkan, Italië en Zwitserland

De slag bij Toulouse

Het Franse leger onder leiding van Eugène de Beauharnais probeerde ondertussen Italië veilig te stellen van de Oostenrijkers. Vanuit Ljubljana probeerde hij het Oostenrijkse leger tegen te houden. De Kroatische nationalisten kwamen echter in opstand tegen het Franse leger. De Oostenrijkers gaven steun aan hen en de Fransen moesten zich terugtrekken naar Zwitserland.

In Zwitserland kwam het parlement bijeen en verklaarde zich neutraal in de strijd. Hierdoor zegden zij hun bondgenootschap met Frankrijk op. Ook vernietigden zij de Mediationsakte. Het Franse leger moest Zwitserland verlaten en trok zich terug naar Frankrijk.

Invasie van Frankrijk

Na de slag bij Leipzig was Napoleon naar Frankrijk gevlucht. De coalitie viel nu Frankrijk binnen door de Rijn over te steken. De Pruisen deden dit als eerste en werden gevocht door de Russen. De Britten vielen niet veel later Frankrijk via het zuiden binnen, terwijl de Zweden dit via de Nederlanden deden. Dit betekende dat in totaal een half miljoen soldaten Frankrijk binnengevallen waren, terwijl Napoleons leger nog uit 20.000 man bestond.

Een schilderij van Napoleon op Elba.

Tijdens de Zesdaagse Veldtocht wist Napoleon de Coalitie tegen te houden, maar de invasie werd geen halt toe geroepen. Op 9 maart sloot Napoleon daarom een wapenstilstand uit te roepen. De Coalitie onderhandelde met Napoleon. Zij zouden de invasie staken als Napoleon alle veroverde gebieden sinds het uitbreken van de Franse Revolutie zou opgeven. Napoleon weigerde dit te doen en binnen enkele dagen viel de Coalitie Parijs binnen. Napoleon vluchtte vervolgens naar het kasteel van Fontainebleau.

Einde

Op 6 april trad Napoleon af ten gunste van zijn zoon, Napoleon II. Hij hoopte zou de Coalitie te vrede te stellen, maar de Coalitie eiste een onvoorwaardelijke overgave van Frankrijk.

Op 11 april tekende Napoleon het verdrag van Fontainebleau, waarbij hij zich overgaf aan de Coalitie. Hij deed troonsafstand en hij, zijn familieleden en zijn nakomelingen verloren het recht op de Franse troon. Vervolgens werd Napoleon verbannen naar het Italiaanse eiland Elba. Dit werd aan Napoleon gegeven en mocht het als eigen land besturen. De Europese machten konden Napoleon hierdoor goed in de gaten houden. Eigenlijk was dit ook om Napoleon belachelijk te maken; hij mocht zich namelijk "Keizer van Elba" noemen.

Gevolgen

Congres van Wenen

Zie Congres van Wenen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het Congres van Wenen

Nadat Napoleon was verslagen kwamen alle Europese regeringsleiders en diplomaten bijeen in Wenen. Hier praatten ze met elkaar over de nieuwe orde van Europa. Sinds de Franse Revolutie was het namelijk erg onrustig in Europa geweest. Het Congres van Wenen moest de situatie van vóór de Franse Revolutie terugbrengen in Europa. Toch was dit makkelijker gezegd dan gedaan, aangezien er een hoop veranderd was. De onderhandelingen duurden dan ook een lange tijd.

Frankrijk werd na het Congres van Wenen opnieuw een koninkrijk onder het huis Bourbon. De broer van laatste Franse koning, Lodewijk XVIII, werd benoemd tot staatshoofd. De grenzen werden teruggebracht naar de situatie voor 1792. Ook kregen de meeste vorsten hun land terug. Toch waren er enkele wijzigingen op het gebied van grenzen. De Oostenrijkse Nederlanden werden bijvoorbeeld bij Nederland gevoegd, waardoor het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ontstond. Het Congres wilde namelijk dat Frankrijk door sterke landen omringd werd om eventuele toekomstige revoluties te voorkomen.

De beslissingen van het Congres van Wenen waren onderdeel van de Europese Restauratie. Tijdens de eerste helft van de 19e eeuw speelden de beslissingen een grote rol. Later zouden er verschillende revoluties tegen de beslissingen zijn, waaronder de vele revoluties tijdens het Revolutiejaar 1848.

Napoleons 100 dagen

Zie Honderd Dagen (1815) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De slag bij Waterloo

Napoleon was ondertussen verbannen op het Italiaanse eiland Elba. Terwijl het congres nog bezig was, brak er grote paniek uit. Napoleon was namelijk in februari 1815 ontsnapt van Elba en naar de Franse stad Marseille gevaren. In Marseille werd hij door het Franse volk als held onthaald. Vanuit Marseille marcheerde hij naar Parijs, waar een steeds grotere menigte zich bij hem voegde. Zelfs Franse soldaten kozen zijn kant. Hoewel Napoleon de Zesde Coalitieoorlog had verloren, was hij nog steeds een held in Frankrijk. Koning Lodewijk XVIII vluchtte het land uit en in Parijs kroonde Napoleon zich opnieuw tot keizer der Fransen.

Napoleon wilde onderhandelen met de coalitie en beloofde geen oorlog te voeren. De coalitie moest hier niets van hem en verklaarde Frankrijk de oorlog. Dit leidde tot de Zevende Coalitieoorlog, maar na de beroemde slag bij Waterloo moest Napoleon zich definitief overgeven. Hij deed troonsafstand, werd gevangengezet en verbannen naar het eiland Sint-Helena. Hier stierf hij uiterlijk in 1821.