Willem van Oranje

Standbeeld Willem van oranje in Dordrecht

Detail monument Juliana van Stolberg en haar zoons

Willem van Oranje (Dillenburg, Duitsland, 24 april 1533 - Delft, 10 juli 1584) was eerst stadhouder van de gewesten Holland, Zeeland en Utrecht. Later tijdens de Tachtigjarige Oorlog leidde hij de Nederlandse opstand tegen Spanje. Hij was lid van het Huis Nassau. Hij is ook de stichter van het Huis van Oranje-Nassau.

Een van zijn bijnamen is Vader des Vaderlands. Hij is wel genoemd als mogelijke "grootste Nederlander aller tijden", samen met andere beroemde historische personen.

Afkomst en opvoeding

De ouders van Willem van Oranje zijn Willem de rijke graaf van Nassau ofwel Willem I van Nassau-Dillenburg en Juliana van Stolberg. Willem I van Nassau was graaf van het gebied Nassau waar ook het kasteel Dillenburg lag. In een eerder huwelijk had hij twee dochters gekregen, van wie er één was overleden. De andere dochter kon het graafschap niet overnemen. In het huwelijk met Juliana van Stolberg kreeg Willem van Nassau dan toch een zoon, de latere Willem van Oranje. Hij kon later wel het graafschap van zijn vader overnemen.

De eerste 11 jaar van het leven van Willem van Nassau werd hij luthers opgevoed. In het jaar 1544, overleed zijn neef René van Chalon. Deze was de baas over het prinsdom Orange in Frankrijk. Omdat zijn neef geen kinderen had erfde Willem van Nassau alle titels en gebieden, waaronder dus het prinsdom Orange. Hierdoor mocht Willem van Nassau zich in het vervolg prins van Oranje noemen.

In die tijd was keizer Karel V (de 5e) de baas over veel gebieden, waaronder de Nederlanden, Duitsland en Spanje. Onder hem stonden de graven en de prinsen die elk over een kleiner gebied regeerden. Karel V vond het goed dat Willem van Nassau het prinsdom Orange erfde, maar dan moest hij voor de rest van zijn jeugd wel aan het hof in Brussel wonen. Dit zou betekenen dat hij niet meer luthers mocht zijn, maar katholiek. De ouders van Willem van Nassau vonden dit goed, omdat het ook goed was voor de toekomst van hun zoon. Omdat Willem zowel katholiek als protestant is opgevoed, heeft hij beide godsdiensten goed begrepen. Dit was de basis voor zijn tolerante houding tegenover beide godsdiensten.

Filips II

Karel V ging ervan uit dat Willem als stadhouder de belangen van het Spaanse hof zou verdedigen. Omdat Willem niet tegen dat idee inging, wordt hij ook wel als Willem de Zwijger aangeduid. Hij liet niet merken dat hij ook met de inwoners van de Nederlanden veel ophad. Daarom leunde Karel V veel op hem. Willen kon het goed vinden met Karel V. De relatie met zijn zoon Filips II was echter stroef. Willem vond het maar niks dat veel Nederlands belastinggeld naar Spanje ging en dat Filips de Nederlanders weer tot het Rooms-Katholicisme wilde bekeren. In 1559 kregen ze ruzie, omdat hij vond dat Filips II onvoldoende tolerant was. Willem koos steeds meer de kant van de stadhouders van de Nederlanden. De situatie verslechterde ieder jaar, omdat hij vond dat Filips II onvoldoende rekening hield met de inwoners van de Nederlanden. De Nederlanden bestonden toen uit de grote gebieden die nu in Nederland, België, Luxemburg en wat noordelijke gebieden in Frankrijk liggen, ook wel bekend als de Habsburgse Nederlanden.

Beeldenstorm

Willem van Oranje geschilderd door Anthonie Mor rond 1554

In 1566 kwam het tot een uitbarsting. Protestante extreme groepen in Vlaanderen gingen de kerken in en sloegen de beelden van de christelijke heiligen kapot. Dit was de zogeheten Beeldenstorm die zich als een olievlek over de Nederlanden verspreidde. Als reactie hierop stuurde Filips II een leger onder de leiding van Hertog van Alva naar Nederland om de Beeldenstormers de kop in te drukken. Alva voerde een harde politiek. In 1568 werden de stadhouders van Egmond en Hoorn onthoofd. Een jaar ervoor is Willem gevlucht naar zijn kasteel in Nassau. Daar was hij veilig. Hij had daar kunnen blijven en zijn land opgeven in de Nederlanden, maar dat deed hij niet.

Het Wilhelmus

In de tijd dat Willem van Oranje in Nassau (in de buurt van Frankfurt) was, is het Wilhelmus geschreven. Het lied beschrijft hoe Willem enerzijds overtuigd christen is, maar anderzijds iets moet doen aan de onderdrukking in Nederland. In 1568 sneuvelt zijn broer Adolf bij de Slag bij Heiligerlee (1568). Dit wordt beschouwd als het begin van de 80 jarige oorlog en wordt bezongen in het vierde couplet van het Wilhelmus. Wilhelmus van Nassau is dus Willem van Oranje zelf. Hij wil de koning van Spanje eren, maar wil de tirannie (onrechtvaardigheid en uitbuiting) bestrijden.

Tachtigjarige oorlog

In 1568 begon een oorlog die tachtig jaar zou gaan duren, de Tachtigjarige Oorlog.

Prins Willem van Oranje was de leider van de Nederlandse gewesten (vergelijk provincies). Hij verkocht zijn landgoederen en bezittingen. Met dat geld huurde hij soldaten in. Hij huurde ze in om tegen het Spaanse leger te vechten.

Het leger van de prins was niet zo groot als dat van zijn tegenstander Alva. Maar de prins Willem van Oranje had wel een slim plan. Hij wilde vanuit Duitsland, Engeland en Frankrijk de Nederlanden binnenvallen en zo de Spanjaarden verdrijven.

In 1572 werd de stad Brielle (Den Briel) veroverd door de Watergeuzen. Geus was eigenlijk een scheldwoord, het betekende 'bedelaar'. In de ogen van de Nederlanders was het een eretitel. Er waren watergeuzen en bosgeuzen. De bosgeuzen leefden op het land en de Watergeuzen voeren op zee. In 1580 was Filips II het zat en verklaarde hij Willem van Oranje vogelvrij en loofde een beloning uit voor de moordenaar van Willem van Oranje. De beloning bestond uit 25.00 gouden kronen en de familie zou in de adelstand worden verheven. In 1581 ondertekende Willem samen met de andere stadhouders van de unie van Utrecht het Plakkaat van Verlatinghe. Hierin staat dat het volk het recht heeft om zich te verdedigen tegen de tiran Filips II.

Willem van Oranje

De dood van Willem

In 1582 wist een Fransman binnen te dringen in het kasteel waar de prins verbleef. Hij beschoot de prins, maar alleen zijn kaak werd geraakt en de wond was niet dodelijk. De lijfwacht van Willem van Oranje schoot de Fransman direct dood. In 1584 wist een andere Fransman, de katholiek Balthasar Gerards genaamd, het vertrouwen van de prins te winnen. Hij wilde (als list) naar Frankrijk maar hij had een paspoort nodig. Maar in plaats van dat hij op 10 juli 1584 het paspoort op kwam halen schoot hij Oranje neer. Volgens de verhalen waren de laatste woorden van Willen van Oranje waren, in het Frans, "Mijn God, mijn God, heb medelijden met mij en dit arme volk." Later is duidelijk geworden dat de prins op slag dood moet zijn geweest en dus helemaal geen tijd had om nog laatste woorden uit te spreken.

De lijfspreuk van de prins was Je Maintiendrai (Ik zal handhaven). Aan het eind van zijn leven breidde de prins deze uit: Je maintiendrai l'honneur, la foy, la loi de Dieu, du Roy, de mes amis et moy (Ik zal de eer, het geloof en de wet van God, van de koning, van mijn vrienden en mij handhaven). Op zijn wapen (heraldiek) staat als wapenspreuk Je Maintiendrai Nassau (zie ook Huis van Oranje-Nassau)

Vrouwen

Prins Willem van Oranje heeft vier huwelijken gehad. Hij had vier vrouwen met wie hij dertien kinderen kreeg. Elf dochters en vier zonen. Waarschijnlijk heeft hij een groter aantal kinderen gehad bij vrouwen waar hij niet mee getrouwd was. Dit aantal is echter onbekend. Die kinderen worden bastaarden genoemd.

Anna van Egmond

Haar volledige naam is Anna van Egmond van Buren. Ze was de eerste vrouw van Willem van Oranje. Ze trouwden op 8 juli 1551. Willem was toen achttien. Anna is geboren in Grave in maart 1533. Ze had heel veel titels, ze was gravin van Buren, Lingen en Leerdam. Vrouwe van IJselstein, Borssele; Grave en Odijk. Ze was de enige dochter van Maximiliaan van Egmond en Françoise Lannoy. Anna van Buren stierf op vijfentwintigjarige leeftijd, in Breda op 24 maart 1558. Ze ligt begraven in de grote lieve Vrouwe kerk in Breda.

Anna van Saksen

Anna van Saksen is geboren in Dresden, Duitsland, op 23 december 1544. Ze was de dochter van Maurits van Saksen en Agnes van Hessen. Ze was de tweede vrouw van Willem van Oranje. Ze trouwden in Leipzig op 25 augustus 1561. Anna was erg protestants opgevoed. Dat was toen een groot probleem, vooral ook om dat Willem rooms-katholiek was.

Ze hadden geen goed huwelijk. Anna kreeg regelmatig woedeaanvallen. Ze was verslaafd aan drank. Ook is ze vreemdgegaan met Jan Rubens, van wie ze ook een kind heeft gekregen. Hiervoor werd ze in 1569 opgepakt. Omdat Willem van Oranje ondertussen met zijn derde vrouw Charlotte de Bourbon wilde trouwen (12 juni 1575), moest het huwlijk met Anna ontbonden worden. Dat gebeurde op 14 december 1571. Anna werd ook krankzinnig verklaard. Haar kinderen werden haar afgenomen en vanaf 22 december 1576 bracht ze de rest van haar leven door in een ruimte met twee kamers met dichtgemetselde ramen in het paleis van de Saksische keurvorst in Dresden. Ze stierf daar aan uitputting en verwaarlozing op 18 december 1577. Ze ligt begraven in Meißen.

Uit dit huwelijk kwam onder anderen Maurits (1567-1625) voort, bekend van de Slag bij Nieuwpoort.

Charlotte de Bourbon

Charlotte de Bourbon is geboren in Antwerpen in 1546 of 1547. Ze was de dochter van Louis III en Jaqueline de Longwy. Charlotte was de derde vrouw van Willem van Oranje. Ze trouwden in 1575. Charlotte heeft haar jeugd in een klooster doorgebracht. In 1572 vluchtte ze daar weg. Willem en Charlotte zijn getrouwd uit liefde, want eigenlijk was het huwelijk ongehoord, omdat zij een non was en hij net gescheiden. Charlotte is op 5 mei 1582 overleden.

Louise de Coligny

Louise de Coligny is geboren op 23 september 1555 in Châtillon-sur-Liong, als dochter van Gaspard de Coligny en Charlotte de Laval. Ze was de vierde en laatste vrouw van Willem van Oranje. Ze zijn getrouwd op 12 april 1583. Hiervoor was ze al een keer getrouwd met Charles de Teligny. Nadat hij en haar vader vermoord waren is ze naar Zwitserland gevlucht. Het jaar dat ze met Willem is getrouwd is het enige jaar dat ze niet in rouwkleding gekleed was. Ze is overleden op 13 november 1620 in Frankrijk. Uit dit huwelijk kwam onder anderen Frederik Hendrik (29 januari 1584 – 14 maart 1647) voort (de "stedendwinger"). Hij krijgt een dochter Albertine Agnes van Nassau, die gezien kan worden als de stammoeder van het huidige koninklijk huis Oranje-Nassau.

In Den Haag staat de "Waalse Louise de Coligny" die is vernoemd naar deze dame

Kinderen

Willem was vier keer getrouwd en had bij vier vrouwen in totaal vijftien kinderen:
Met Anna van Egmond van Buren (huwelijk van 1551 tot 1558)

• Maria (22 november 1553 - (hoogstwaarschijnlijk) 7 december 1555).
• Philips Willem (19 december 1554 - 20 februari 1618)
• Maria (7 februari 1556 - 10 oktober 1616)

Met Anna van Saksen (1544–1577) (huwelijk van 1561 tot 1571)

• Anna (31 oktober 1562, vrijwel direct daarna overleden)
• Anna (5 november 1563 — 13 juni 1588)
• Maurits August Philipp (18 december 1564 - 8 december 1566)
• Maurits (14 november 1567 - 23 april 1625)
• Emilia (10 april 1569 - 16 maart 1629)

Met Charlotte de Bourbon (huwelijk van 1575 tot 1582)

• Louise Juliana (31 maart 1576 - 15 maart 1644)
• Elisabeth van Nassau (26 april 1577 - 3 september 1642)
• Catharina Belgica (3 of 31 juli 1578 - 12 april 1648)
• Charlotte Flandrina (18 augustus 1579 - 16 april 1640)
• Charlotte Brabantina (17 september 1580 - augustus 1631)
• Emilia Secunda Antwerpiana (9 december 1581 - 28 september 1657)

Met Louise de Coligny (huwelijk van 1583 tot 1620)

• Frederik Hendrik (29 januari 1584 – 14 maart 1647)

Willem heeft ook nog een kind gekregen met Eva Elincx een zoon: Justinus van Nassau

Dieren

Willem van Oranje had een paard genaamd: Julius, en een hond, die heette: Pompey. Pompey deed alles na. Wat Willem van Oranje deed, deed Pompey ook.

Video

• Willem van Oranje en het Wilhelmus

Link

Biografie van Willem van Oranje