Honderd jaar eenzaamheid

Honderd jaar eenzaamheid
Geen afbeelding beschikbaar
Informatie
Alternatieve titel
Schrijver	Gabriel García Márquez
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Spaans
Land	Colombia
Genre	Magisch realisme
Datum	1967
ISBN
Leeftijdscategorie		Uitgeverij	Meulenhoff
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

Honderd jaar eenzaamheid (Spaans: Cien años de soledad) is een roman van de Colombiaanse schrijver Gabriel García Márquez. De roman is geschreven in 1967 en wordt gezien als het hoogtepunt van (het belangrijkste boek van) de Latijns-Amerikaanse literatuur. Het boek wordt gezien als de eerste roman waar Latijns-Amerikanen zichzelf volledig in erkenden. Ook zorgde het boek ervoor dat Colombia op een positievere manier bekend wordt, dan alleen wegens drugs en geweld.

Honderd jaar eenzaamheid geeft een beeld van de bijzondere geschiedenis van Latijns-Amerika, van de kolonisatie tot aan de tijd waarin het geschreven is. Het boek speelt zich af over een periode van circa 100 jaar. Men volgt de familie Buendía, de stichters van het dorpje Macondo, over vijf generaties. In het boek komen verschillende thema's aan de orde die een rol spelen in de Latijns-Amerikaanse geschiedenis en cultuur. De schrijfstijl van het boek is misschien wat apart, want het is magisch realisme. Dit houdt in dat dingen die in het echte leven niet kunnen gebeuren in het boek als de normaalste zaken ter wereld worden beschreven. Zo wordt er een meisje vanwege haar schoonheid opgenomen in de hemel en worden diverse personages veel ouder dan 100. Ook speelt herhaling een rol in het boek. Zo begaan veel personages dezelfde fouten als hun voorgangers en dragen heel veel personages dezelfde naam.

Samenvatting

José Arcadio Buendia en zijn vrouw Ursula Iguaran hebben hun huis verlaten en hebben een nieuw dorp gesticht samen met enkele andere dorpsbewoners. Hun oude dorp moesten ze verlaten, aangezien een hanengevecht uit de hand liep en José toen Prudencio Aguilar vermoorden. Het lijk van de vermoorde man kwam hem opzoeken en daardoor vluchtte José. José is zilversmid en geobsedeerd met alchemie, waardoor hij naar zijn huis een laboratorium bouwt en daar verschillende ontdekkingen (die al gedaan zijn) laat zien aan zijn dorpsbewoners. José is tevreden met zijn dorp waarin ieder huis precies hetzelfde is. Na dagen in de jungle te hebben gedwaald denkt hij erachter dat Macondo een eiland is en daardoor afgesloten is van de buitenwereld. Alleen enkele zigeuners komen het dorp bezoeken en doen straatoptredens. José wordt goede vrienden met hun leider Melquiades, die de familie vaak bezoekt. De twee vinden het leuk om samen de mysteries van het universum te ontrafelen. Melquiades overlijd echter snel, maar zijn geest komt terug. Als geest geeft hij José echter een document dat in een oude verdwenen taal geschreven is. José raakt vanaf die dag geobsedeerd met het document en probeert het te ontrafelen. Uiteindelijk wordt hij hierdoor gek, praat enkel nog in het Latijn en uiteindelijk vergroeid zijn lichaam met een boom.

Ursula en José krijgen twee kinderen José Arcadio en Aureliano Buendia. José Arcadio is net als zijn vader impulsief. Ursula is bang dat hun kinderen iets markeren, aangezien haar man ook haar neef is. Volgens de legende ontstaan kinderen met varkensstraatjes als twee familieleden samen een kind krijgen. Ursula merkt op een dag dat er iets mis is met José en praat hier over met haar vriendin Pilar Ternera, die ook prostituee is. José zorgt ervoor dat Pilar zwanger wordt en het kind wordt Arcadio genoemd. Kort hierna loopt José Arcadio weg en gaat bij de scheepsvaart in. Aureliano is de zwakkere van de twee en komt alleen te staan wanneer José zich bezighoudt met Pilar. Hij wordt smoorverliefd op Remedios Moscote, die dan nog maar een kind is. Hij wacht om het haar te kunnen trouwen, maar tijdens de zwangerschap sterft zij. Ondertussen raakte het dorp dankzij Ursula meer verbonden met de wereld en krijgt een burgemeester. In Colombia breekt een strijd uit tussen de conservatieven en de liberalen, wat in het dorp resulteert in een discussie over welke kleur de huizen moeten hebben. Aureliano wordt hierdoor revolutionair leider en vecht verschillende, zinloze burgeroorlogen en maakt zeventien vrouwen zwanger. Al deze zeventien vrouwen krijgen een kind genaamd Aureliano. Uiteindelijk sluit hij vrede en keert terug naar het dorp, waar hij de rest van zijn leven kleine goudvissen maakt van goud. José komt terug als een echte man en trouwt met zijn geadopteerde zus Rebeca. José sterft echter aan schot dat per ongeluk wordt afgevuurd. De familie vergeet Rebeca, waardoor ze een kluizenaar wordt die alleen nog aarde eet en sterft eenzaam. Pas na haar dood herinnert de familie zich haar.

Amaranta is de zus van Rebeca en is jaloers wanneer zij een relatie neemt de Italiaan Cespri. Cespri komt naar Colombia om het huis van Ursula herin te richten, dat flink wordt uitgebreid. Cespri wordt verliefd op Rebeca, maar Amaranta is verliefd op hem. Dit leidt er toe dat Amaranta haar zus haat. Rebeca kiest uiteindelijk voor José, wanneer hij terugkomt en Cespri pleegt hierdoor zelfmoord. Amaranta is hierdoor zelf ook verscheurd en besluit de rest van haar leven met niemand te trouwen, ook al doen veel mannen een poging haar te trouwen. Arcadio, de zoon van José en Pilar, trouwt uiteindelijk met Santa Sofia de la Piedad en samen krijgen ze drie kinderen. Alle zonen van Aureliano vinden de dood, aangezien ze als gevaarlijk worden gezien door de regering. Aureliano begint hierdoor op hoge leeftijd nog een burgeroorlog, waarbij hij sterft voor het vuurpeloton. Aureliano krijgt ook nog een zoon met Pilar, Aureliano José, maar deze sterft kinderloos. Arcadio laat drie kinderen na. Dit zijn Remedios de Schone en de tweeling Aureliano Segundo en José Arcadio Segundo.

Ursula is inmiddels oud, begint te dementeren en wordt volledig blind, maar helpt de kinderen opvoeden. Amaranta heeft inmiddels het huishouden grotendeels overgenomen, waardoor het huis opnieuw gerestaureerd wordt. Remedios de Schone wordt door iedere man bewondert vanwege haar schoonheid, maar ze heeft geen manieren en loopt de hele dag naakt door het huis. Dit leidt tot bijzondere situaties, zoals een man die door het dak naar haar wil kijken, maar er doorzakt en sterft. Aureliano en José Segundo waren zo identiek dat niemand ze uitelkaar kon houden. Aureliano trouwt met de verzuurde Fernanda Del Carpio. De twee hebben vaak ruzie en leven op een gegeven moment zelfs gescheiden. Aureliano heeft hierdoor een minnares, bouwt een nieuw huis en komt enorm veel aan. Toch mist hij Fernanda, valt af en komt bij haar terug. José gaat werken bij een bananenfabriek, nadat de eerste spoorlijn is aangelegd. José is socialistisch en begint een enorme staking, waar vrijwel het gehele dorp aan mee doet. Zijn broer Aureliano helpt hem hierbij. Het bestuur van de fabriek is het hier niet mee eens en besluit de staking te beëindigen door een bloedbad aan te richten. Aureliano komen hierbij om het leven en José overleeft het bloedbad als enige. Voor de rest van zijn leven raakt hij in een shock en ontkent het bloedbad, waarna hij uiteindelijk sterft. Remedios wordt op een dag terwijl ze de lakens opvouwt vanwege haar schoonheid opgenomen in de hemel en verdwijnt van aarde.

Aureliano en Fernanda hebben samen twee dochters Renata Remedios en Amaranta Ursula en een zoon José Arcadio. Renata begint een relatie met een eenvoudige arbeider, Mauricio Babilonia, en wordt zwanger. Fernanda laat hierdoor de man doodschieten en stuurt haar dochter naar de nonnen. Hun zoon wordt door de nonnen thuisgebracht, aangezien Renata overleden is, en wordt Aureliano genoemd. Fernanda laat uiteindelijk het huis voor de derde keer opknappen en trekt naar in. De oude Amaranta overlijdt en Ursula ook. Fernanda overlijdt kort hierna, waardoor het huis steeds leger wordt. Amaranta Ursula trekt naar het overlijden van iedereen terug vanuit Brussel met haar man Gaston. Gaston knapt het huis voor haar op en doet alles voor haar, zelfs het dragen van een hondenriempje. José Arcadio, de zoon van Aureliano en Fernando wordt naar Rome gestuurd om paus te worden, maar dit mislukt. Na het vinden van een schat wordt hij vermoord. Hierdoor blijven de jongste Aureliano en Amaranta Ursula over in het huis. Aureliano gaat verder met het ontcijferen van de code van stamvader José en ziet de geest van Melquiades. Amaranta en Aureliano ontwikkelen gevoelens voor elkaar. Gaston verlaat Amaranta en gaat terug naar België. Aureliano maakt Amaranta zwanger, maar zij sterft tijdens de bevalling samen met het kind.

Aureliano weet uiteindelijk de code, 100 jaar na dat Melquiades José het document gaf, te ontcijferen. Hierdoor wordt het volledige dorp opgeslokt in een storm, waarbij Aureliano als laatste van zijn familie overlijdt. De reden was dat hij een kind kreeg met een van zijn familieleden.

Personages

Analyse

Titelverklaring

De titel bestaat uit eigenlijk uit twee delen; honderd jaar en eenzaamheid. Het eerste deel is vrij duidelijk. Het gehele verhaal duurt immers rond de 100 jaar en de familie doet er dan ook 100 jaar over om het document te ontcijferen.

Met eenzaamheid bedoelt de schrijver iets wat dieper ligt. Alle personen hebben relaties met familie, dorpsbewoners, vrienden en hun geliefden. Toch zie je dat ieder personage te maken krijgt met eenzame perioden. Aureliano is bijvoorbeeld eenzaam wanneer hij na de burgeroorlogen gedwongen is om in Macondo te blijven en zich daar opsluit. Ook zijn bijna alle personages eenzaam aan het einde van hun leven. Stamvader José sterft eenzaam aan een boom. Toch zijn er ook uitzonder. Zijn zoon José Acardio sterft bijvoorbeeld in bijzijn van zijn geliefde Rebeca en Aureliano Acardo Segundo sterft tijdens een massale staking in het bijzijn van honderden mensen. Toch zijn ook veel mensen eenzaam wanneer ze veel contact hebben met mensen. Volgens het boek is ieder mens eenzaam, doordat mensen door gevoelens en geheimen van elkaar gescheiden zijn. Veel personages kampen hierdoor ook met rare gewoonten en zwakten. Een voorbeeld is Rebeca die aarde of de kalk van de muren eet wanneer ze gespannen raakt.

Thema's

• Incestueuze relatie: In honderd jaar eenzaamheid spelen incestueuze relaties een grote rol. Dit zijn relaties tussen twee familieleden. Gedurende het hele boek krijgen personen te maken met incest. In het begin zie je bijvoorbeeld dat Ursula vertelt dat mensen die incestueuze relaties hebben kinderen met varkensstaartjes krijgen. Ook krijgt Amaranta een aanzoek voor een incestueuze relatie, maar dit wordt afgewezen. José en Rebeca hebben in feite een incestueuze relatie, maar niet helemaal doordat Rebeca een adoptiedochter is (en dus geen bloedverwant). De enige in het boek die een incestueuze relatie heeft zijn Amaranta Ursula en Aureliano, waarna zij in feite een fout begaan en hun familie en dorp ten ondergaan in een grote storm.
• Eenzaamheid: Veel karakters in het boek krijgen te maken met eenzaamheid. In het kopje Titelverklaring wordt hier meer over uitgelegd.
• Latijns-Amerikaanse geschiedenis: Veel gebeurtenissen in het boek zijn gekoppeld aan een gebeurtenis in de Colombiaanse of Latijns-Amerikaanse geschiedenis. In het kopje Relatie met de Latijns-Amerikaanse cultuur/geschiedenis wordt hier meer over verteld.

Circulair verband

Het boek zelf is een grote neerwaartse spiraal. Het boek begint zeer vrolijk en optimistisch met José die een nieuw leven opbouwt en eindigt met een storm waarin heel Macondo wordt verzwolgen. De personages zelf zijn hiervan verantwoordelijk, maar de schuld ligt bij de generatie voor hen. Elke generatie is eigenlijk een kopie van de vorige generatie. Hierdoor hebben veel personen dezelfde karaktereigenschappen, begaan dezelfde fouten en hebben zelfs dezelfde naam. Alleen heten al meer dan 20 personages Aureliano. Ursula zegt in het boek dan ook meerdere malen: "Het lijkt alsof alles hier een rondje draait". Dit rondje noem je een circulair verband; men gaat de gehele tijd dezelfde cirkel af. Over de tijd heen wordt het steeds slechter, waardoor alles in een neerwaartse spiraal terechtkomt.

Het circulaire verband is aan meerdere dingen te merken dan alleen de karaktereigenschappen en de namen. Ook fouten worden veel herhaald door de personages zelf. Aureliano voert tientallen mislukte burgeroorlogen en na een periode van rust weer opnieuw heen. José Acardio Segundo begaat uiteindelijk de fout om zoiets opnieuw te doen door middel van een staking. Hiermee begaat hij dezelfde fout als Aureliano. Ook aan het huis is te merken het een circulair verband is. Gedurende het boek wordt het een keer flink uitgebreid en twee opgeknapt. Hierbij wordt steeds beschreven dat het huis opnieuw ernstig achteruit gaat en daarna weer voor een enorm bedrag wordt opgeknapt. Bij deze verbouwingen veranderd een hoop, maar ook blijft er een hoop hetzelfde. De potten op de veranda worden bijvoorbeeld steeds opnieuw met dezelfde zaden bezaaid en de muren worden steeds opnieuw gepleisterd.

Relatie met geschiedenis en cultuur

Veel gebeurtenissen in het boek zijn ook gekoppeld aan de geschiedenis van Colombia of Latijns-Amerika als regio. De eerste zin van het boek verteld dat generaal Aureliano denkt aan de middag dat hij samen met zijn vader keek naar ijs, iets wat ze voor het eerst zagen en waar nog geen woord voor was. Dit staat voor de kennismaking van de regio met de rest van de wereld. Ook de zigeuners en Crespi brengen de familie Buendia in contact met westerse cultuur, wat je terugziet in de inrichting van het huis.

Kolonel Aureliano voert in het boek vele burgeroorlogen. Deze staan voor de burgeroorlogen tussen de liberalen en de conservatieven in Colombia. Aureliano voert namens de liberalen oorlog, die de oorlog (net als Aureliano) verloren. De grootste oorlog die Aureliano voerde kun je zien als de 1000-daagse Oorlog, waarmee de meeste levens verloren gingen. De latere oorlog van Aureliano staat symbool voor de pogingen van de liberalen om alsnog de macht te grijpen, maar dit lukt niet. Dit wordt weer uitgebeeld door de executie van Aureliano.

De komst van fabrieken en spoorwegen staat voor de industrialisatie van het land. De grote staking is hier het gevolg van. In het boek wordt dit als een enorm bloedbad omschreven, waar slechts een persoon een overlevende van was en de rest van zijn leven getraumatiseerd was. In de Colombiaanse geschiedenis staat deze staking gelijk aan het Bananenbloedbad (Matanza de las bananeras). In die tijd had Chiquita het alleenrecht op bananen en dit zorgde voor veel armoede in Colombia. Uiteindelijk staakte hierdoor het personeel en dit protest werd door Chiquita hardhandig neergeslagen.

De storm aan het einde van het boek staat voor La Violencia, een gewelddadige periode in de jaren veertig. Opnieuw was dit een conflict tussen de liberale en conservatieve partij. Het verdwijnen van het dorp en de familie was volgens Márquez de schuld van dit geweld. Het zou de maatschappij kapot maken, wat ook de reden is dat iedereen aan het einde van het boek sterft.

De cultuur van Latijns-Amerika is goed terug te zien in de familiebanden. Alle familieleden leven bijna constant in hetzelfde huis of dichtbij elkaar. Ook is er telkens veel contact tussen de familieleden, maar er zijn echter uitzonderingen. Veel aparte dingen die in het boek gebeuren zijn ook afgeleid van Latijns-Amerikaanse legenden en folklore.

Waardering en verwijzingen

Waardering

Honderd jaar eenzaamheid wordt gezien als een van de meest gewaardeerde romans van de afgelopen jaren en tevens als de Great Latin American Novell (grote Latijns-Amerikaanse roman). Het boek zorgde voor de doorbraak van Márquez wereldwijd en zorgde ervoor dat hij in 1982 een Nobelprijs voor Literatuur kreeg. Het boek is onder meer het beste Spaanstalige boek sinds Don Quixote van Cervantes genoemd. Overigens zag Márquez het boek juist als positieve boodschap! Hij zij tijdens zijn speech bij de uitreiking van zijn Nobelprijs dat "het boek de unieke geschiedenis en cultuur van Latijns-Amerika samenvat" en "iedereen een recht heeft op een tweede kans na 100 jaar leven in eenzaamheid". In Nederland is Honderd jaar eenzaamheid een van de meest gelezen buitenlandse boeken; na de eerste vertaling zelfs het meest gelezen.

Márquez heeft echter ook veel geleend van andere schrijvers, zoals William Faulkner en Virginia Woolf. Hierbij gaat niet om kopiëren, maar om overeenkomsten in personages en gebeurtenissen. Het boek stond verschillende boekenlijstjes. Zo zette verschillende Noorse boekenclubs het boek in de lijst met belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur. In Nederland zette de NPS en het NRC het boek zelfs op nummer vier, net onder Oorlog en Vrede van Lev Tolstoj. Ook in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk stond het boek in dit soort lijsten. De openingszin van Honderd jaar eenzaamheid werd door de American Book Review op nummer 4 geplaatst en staat hierdoor hoger dan boeken zoals Anna Karenina en In Londen en Parijs.

In de media

In de moderne media wordt veel naar het boek verwezen, maar door de grootste en complexiteit gaat dit vaak langs de kijker heen. Toch wordt er in onder meer Family Guy en Gilmore Girls naar het boek verwezen.

Honderd jaar eenzaamheid is een van de weinige populaire boeken waar geen film over is gemaakt. Márquez heeft tijdens zijn leven altijd voorkomen dat het boek verfilmd werd, aangezien geen regisseur volgens hem het boek zou kunnen omvatten. Márquez gaf als reden dat het hem meer dan een jaar heeft gekost om het boek te schrijven. Tevens heeft het boek enorm veel personages, waarbij het soms verwarrend is over welk personage wat gaat. Uiteindelijk tekende hij toch een deal met de studio New Line, onder de voorwaarde dat het gehele boek verfilmd wordt en dat er per jaar een episode was. Dit zou in theorie betekenen dat de film uit korte fragmenten die elk een paar minuten zouden duren. Het boek wordt daarom onfilmbaar genoemd. Na de dood van Márquez kwam er schot in de zaak, maar vooralsnog in het boek nog niet verfilmd. Wel is er een hoop speculatie hoe dit eruit komt te zien.

In Japan maakte men wel een eigen film, gebaseerd op het boek, maar hier zijn veel dingen in veranderd en tevens speelt het zich af in Japan in plaats van Colombia. Het boek diende hierbij eerder als inspiratiebron.