Terugtocht van Gettysburg
| Terugtocht van Gettysburg | |
|
| |
|---|---|
| De bevelhebbers: links George G. Meade en rechts Robert E. Lee. | |
| Datum | 4 - 23 juli 1863 |
| Locatie | Pennsylvania en Maryland |
| Resultaat | Onbeslist, succesvolle terugtocht van Lees leger van noordelijk grondgebied. |
| Strijdende partijen | |
 Verenigde Staten
|
.svg){kind=small} Confederatie
|
| Leiders | |
| George G. Meade | Robert E. Lee |
| Troepensterkte | |
| 65.000 | 53.000 |
| Verliezen | |
| ? | ? |
Portaal  Amerikaanse Burgeroorlog
| |
De Terugtocht van Gettysburg was een gebeurtenis tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Het speelde zich af na de Slag bij Gettysburg en was onderdeel van de Gettysburg-veldtocht. Tijdens deze veldtocht viel het Zuidelijke leger onder leiding van Robert E. Lee het noorden binnen. Zij werden uiteindelijk tijdens de beroemde slag bij Gettysburg verslagen. Hierdoor moesten zij zich terugtrekken naar het zuiden. Dit ging echter niet zonder slag of stoot.
Achtergrond
Na de slag bij Gettysburg
_(14596104027).jpg)
Tijdens de Gettysburg-veldtocht viel het zuidelijke leger onder leiding van generaal Robert E. Lee het noorden binnen. Het zuidelijke leger wist helemaal door te dringen tot aan het plaatsje Gettysburg in de staat Pennsylvania. Hier werd het hoogtepunt van de veldtocht gehouden: de slag bij Gettysburg. Deze slag duurde maar liefst drie dagen (van 1 t/m 3 juli 1863). Het noordelijke leger onder leiding van generaal George Meade won deze slag. Op de laatste dag (3 juli) liep het zuidelijke leger een harde klap op. Het zuidelijke leger was daardoor niet in staat de veldtocht verder te zetten. Ook konden ze niet standhouden tegen het noordelijke leger en wachten op nieuwe troepen uit het zuiden. Hierdoor kon het zuidelijke leger zich enkel nog terugtrekken. Lee zei hieronder het volgende:
|
Het was mijn fout. Vorm uw gelederen opnieuw wanneer we teruggaan. We willen alle goede mannen nu samenhouden. |
|
Om 5 uur in de namiddag van 3 juli riep Lee de legereenheden van Evander Wet en Lafayette McLaws terug. Generaal Meade kwam hierachter. Hij stuurde George Sykes op verkenning uit. Sykes moest kijken hoeveel man Lee nog had. Hij kwam echter niet ver, aangezien de zuidelijke soldaten hem onder vuur namen. Meade was hierdoor overtuigd dat de vijand nog steeds erg sterk was.
Zware verliezen
Beide legers waren zwaar getroffen door de slag. Het noordelijke leger begon de veldtocht met 83.289 mannen. In drie dagen tijd verloor het leger 17.684 man (21,2%). Alle korpsen van het leger (behalve Korps VI) hadden lange lijsten met slachtoffers. De verliezen waren zo hoog dat het Korps I en het Korps III gewoon bij het Korps II gevoegd werden. Van Meades legerleiding was John F. Reynolds gesneuveld en waren Daniel Sickles en Winfield S. Hancock zwaar gewond geraakt.
Lee had aan het begin van zijn invasie met 75.054 man het noorden binnengevallen. Zijn mislukte pogingen om een gat te slaan in de noordelijke verdediging kostte hem 22.638 slachtoffers (30,2% van zijn gehele troepenmacht).
Noordelijke tegenaanval?
Meade zou later ernstig bekritiseerd worden over zijn mislukte poging om een tegenaanval uit te voeren. Het zuidelijke leger was namelijk ernstig verzwakt, waardoor hij makkelijk had kunnen winnen. Meades leger was echter één grote chaos. Ook vond hij het te gevaarlijk om een dergelijke tegenaanval te beginnen. Toch verwachtte Lee een tegenaanval, aangezien zijn leger grote verliezen had geleden tijdens de slag bij Gettysburg.
Volgens Hancock had Meade ook een goede kans om te winnen. Hij schreef Meade dat als hij Korps VI en V liet oprukken, het zuidelijke leger vernietigd zou zijn. Toch was Meade niet van plan het zuidelijke leger te vernietigen. In plaats daarvan vond hij een afwering genoeg. Hierdoor verdween de kans op een tegenaanval.
Op 5 juli, nadat Lees leger uit Gettysburg was vertrokken, schreef Meade aan zijn vrouw de reden waarom hij geen tegenaanval uitvoerde:
|
|
Het was een grote veldslag, en was naar mijn oordeel een duidelijke overwinning, hoewel ik het zuidelijke leger niet vernietigd heb. Vanochtend trokken ze in haast terug naar de bergen en lieten hun doden onbegraven achter op het slagveld. Ze wachtten op de dag dat ik vastberaden met het idee om successen te behalen hun zou aanvallen, zodat ze ons konden beschieten vanachter borstweringen. |
|
Deze keer maakte Meade duidelijk om niet hún spel te spelen.
Voor de terugtocht
In de nacht van 3 op 4 juli hergroepeerde Lee zijn leger en liet Richard S. Ewell uit Culp's Hill nadat hij zich samenvoegde met A.P. Hill en James Longstreet terugtrekken richting de defensieve linies bij Seminary Ridge. Volgens de meeste bronnen reed Lee alleen door zijn leger die nacht. Daarna ontmoette hij eindelijk brigadegeneraal John D. Imboden die bezig was om een cavalerie-escorte op te maken voor de trein waarmee de gewonden naar huis gestuurd werden. "General, this has been a hard day on you," (Generaal, dit is een zware dag voor u geweest) zei Imboden tegen zijn superieur. "Yes, it has been a sad, sad day to us." (Ja, en het is een trieste, trieste dag voor ons geweest) antwoordde Lee. Hij prees de acties van Picketts en Pettigrews soldaten en voegde eraan toe: "If they had been supported as they were to have been - but for some reason not fully explained to me were not - we would have held the position and the day would have been ours. Too bad, too bad. Oh, too bad." (Als ze zo ondersteund waren geweest zoals het had gemoeten - maar om een of andere reden die ik niet helemaal begrijp was dat niet zo - hadden we de posities gehad en was het onze dag geweest. Jammer, jammer, oh jammer). Lee ging verder: "We must now return to Virginia" (We moeten nu terug naar Virginia). Als Lee zijn orders aan Imboden doorgaf voegde hij eraan toe: "The duty will be arduous, responsible and dangerous, for I am afraid you will be harassed by the enemy’s cavalry. How many men do you have?" (De plicht zal zwaar, verantwoordelijk en gevaarlijk zijn en ik ben bang dat je door de cavalerie aangevallen zult orden. Hoeveel man heb je?) Imboden antwoordde dat hij 2.000 man en 23 kanonnen ter beschikking had voor de taak.
Om 4 juni, aangezien de legers elkaar uitgeput en verbijsterd aanstaarden, reden boodschappers heen en weer tussen de legers. Lee hield 4.000 soldaten gevangen en vroeg om losgeld. Meade weigerde dit voorstel omdat hij dacht dat slechts 4.000 soldaten hem niet echt zouden helpen tijdens de achtervolging. Lee beval zijn troepen voor de Seminary Ridge om rond Meade te gaan en hem zo af te leiden. Terwijl Lee de vorige avond wanhopig en teleurgesteld was, was hij nu beïnvloed door enorm veel vertrouwen. Toen Longstreet, de commandant van het korps dat altijd mocht opdraaien met de verliezen de tweede en derde dag, kwam riep Lee: "Well, here is my old war horse!" (Wel, hier is mijn oud oorlogspaard!). Daarna zei hij iets kalmer over het mislukken van de Pickett's Charge: "It is all my fault. I thought my men were invincible." (Het is allemaal mijn schuld. Ik dacht dat mijn mannen onoverwinnelijk waren).
Terwijl Lee de laatste voorbereidingen maakte voor de terugtocht, gaf Meade zijn "General Orders No. 68" (Algemene orders nr. 68) en feleciteerde zijn generaals voor hun prestaties tijdens het gevecht. In zijn boodschap maakte hij duidelijk dat het doel nog niet was bereikt en dat er nog een grote inspanning moest geleverd worden om elke spoor van de indringer te laten verdwijnen. Hoewel Meade zijn leger duidelijk overbelaste in deze belangrijke campagne beval hij Generaal-Majoor William Frans die in Frederick, Maryland gelegerd was om over te gaan tot de aanval tot het fort bij Falling Waters, Williamsport en daar de pontonbrug 
te vernietigen. Blijkbaar had Meade toch enige hoop om Lee voor te Potomac - dus op noordelijk grondgebied - te vangen en hem in een grote veldslag búíten Virginia te overwinnen. Maar: hij begon zijn achtervolging enkel op 5 juli, een dag nadat Lees bijna nog heel gebleven VI Korps was vertrokken.
Gettysburg na de slag
Aangezien dat beide legers een race naar de Potomac begonnen lieten ze een vreselijke scène van dood en pijn achter. Duizenden lichamen lagen zwart, opgeblazen en etterend in de zon. Voor het vertrek contacteerde Meade een lokale burger, Samuel Herbst, om alle weerbare burgers te organiseren en de doden te begraven. De militie van Pennsylvania die als eerste hulp werden gevraagd na Lees invasie moesten het verschrikkelijke werk doen. Ze moesten de bajonetten verzamelen en de dode soldaten aan hun gordel in ondiepe graven trekken. Er lagen nog meer dan 21.000 gewonden in Gettysburg, waarvan 14.500 noorderlingen en 6.800 zuiderlingen. Sinds men een nieuwe aanval van Lee verwachtte ging bijna het hele medische korps met Lee mee - slechts 106 medische officieren bleven achter. Hiervan waren slechts een derde chirurgen. Er kwamen nog vrijwilligers van de U.S. Sanitary Commission aan die hielpen, vers voedsel en fruit uit de lokale bronnen putten en diegenen die niet al te zwaar gewond waren herstelden. Natuurlijk gingen bij begrafenissen en medische hulp de noordelijke soldaten voor. Volgens sommige bronnen duurde het soms vijf dagen voor een amputatie uit te voeren, terwijl de zuidelijke soldaat op sterven lag. Het was nu ook zeker niet dat de zuidelijke soldaten doelbewust slecht en harteloos behandeld werden: toen er hevige regen begon op 4 juli verkeerden duizenden gewonden die op de grond lagen bij het veldhospitaal verdrinkingsgevaar en werden ze door de noordelijke soldaten hogerop gebracht. Ook kwamen er vrouwen uit het zuiden naar het noorden om zelf hun soldaten te verzorgen, er werd toestemming gegeven om hun barmhartige taak ongehinderd uit te voeren. Een deel van deze gruwelijkheden wordt omschreven in de verklaring van Cornelia Hancock, een vrouwelijke quaker uit New Jersey die was overgekomen om de soldaten te verzorgen. Ze omschreef een misselijkmakende, overweldigende, vreselijke stank die de aanwezigheid aankondigde van de onbegraven dode lichamen aan waarop de hete juli-zon genadeloos scheen, en bij elke stap werd de lucht gevaarlijker en erger tot het een grote dichtheid werd die je kon voelen en doorsnijden met een mes. Bij het veldshospitaal was het eerste gezicht dat ze ontmoetten de halfbewuste maar nog menselijke, levende vormen die door hun hoofd geschoten waren en als hopeloos beschouwd waren. Kreunen klonken en hun ledematen bewogen nog.
Er was nauwelijks een tent te zien, de aarde was het enige beschikbare bed tijdens de eerste uren na de slag... Er stond een lange tafel in de bossen waarrond chirurgen en assistenten liepen. Dit was de operatietafel, waar gedurende zeven dagen letterlijk bloed vloeide. Er stond een kar in de buurt die snel gevuld werd met afgezette benen of armen. Dan, nadat hij gevuld was verdween dit gruwelijke schouwspel uit het zicht om terug te komen voor een andere lading.
De terugtocht
Lee beval zijn leger zich over de South Mountain te bewegen en vervolgens via Hagerstown naar Falling Waters te marcheren. De trein met de gewonden vertrok eerst, op 4 juli om 4 uur in de namiddag. Het zogenaamde 'parcour van pijn' strekte zich 17 mijl (27 km) uit. Deze gewonden werden verzameld door 5000 weerbare mannen die dit in haast deden omdat ze stuk voor stuk zo snel mogelijk terugwilden naar Virginia. Het korps van luitenant-generaal Richard S. Ewell bevond zich bij de konvooi tussen Imboden en de rest van het leger. Hij werd voortdurend lastiggevallen door de cavalerie en raakte betrokken in een naar nachtgevecht bij Monterey Pass, waar de schoten van de lichte geweren door zware artillerie granaten (door Ewell omschreven als 'bollen van bliksem') beantwoord werden. Ewell verloor zijn wagens en 1500 man, maar hij had de noordelijken afgeslagen.
De stemming van de zuidelijken tijdens de terugtocht was een samenloopsel van de telleurstelling voor de verloren veldslag en de woede over het feit dat ze niet in staat waren om de noordelijken hier in natura voor terug te laten betalen voor de ellende die ze hen hadden toegebracht. Geforceerd door hun zware marsen werd ook de uitputting aan hun mix van emoties en gevoelens gevoegd. Napier Barlett, een artillerist uit Louisiana herinnerde zich later de ervaring van druk, angst en opluchting: "When we were permitted at length to lie down under the caissons or in fence corners and realized that we had escaped the death that had snatched away so many others, we felt too well satisfied at our good fortune." (Toen ons werd toegelaten om te liggen onder de caissons of bij hekken in de hoeken, beseften we nog altijd dat de dood zovelen tussen ons weg had gerukt. Daarom voelden we ons nog tevreden op ons geluk).
Zo belangrijk was deze beweging van Gettysburg naar Williamsport - hoewel ze nauwelijks 2 mijl (3,2 km) per uur marcheerden - dat er zelfs geen tijd was om een kamp op te slaan om uit te rusten. Deze mars zou 40 mijl (64 km) lang zijn. De mannen en de officieren te paard vielen bijna zonder het te weten in slaap en op een bepaald moment werd de weg geblokkeerd... door slapende soldaten in hun zadels. In feite dommelde het hele leger tijdens de opmars. Het marcheerde als een wonder - slapen en tegelijkertijd lopen. Tijdens de terugtocht beval Lee om alle paarden die verloren waren in de strijd of afgemat waren te vervangen door nieuwe paarden. Ze betaalden voor de paarden, zij het in zuidelijke valuta of met een schriftelijke beschrijving die door een zuidelijke officier ondertekend werd. Hierdoor dienden enkele burgers een klacht in bij de Amerikaanse regering voor hun verliezen.
Voor de honderden gewonden, overgebracht in houten wagens, was de terugtocht vooral gruwelijk. Op de 4de juli werden ook nog eens verscheidene stortbuien bij de ellende van de uitgeputte zuidelijke soldaten, die terug naar de veiligheid van Virginia wilden, gevoegd. Imboden stationeerde schildwachten op een derde van een mijl (530 meter) afstand. Tijdens de eerste avond van de terugtocht reed hij aan het hoofd van de colonne maar later zei hij dat hij vier uur lang niet uit het geschreeuw was geweest van gewonden en stervenden - amper één op de honderd gewonde soldaten had hulp van dokters of verplegers gekregen en de meeste hadden 36 uur in een wagen gezeten zonder voedsel of drank. Met uitzondering van de schildwachten of wagenbestuurders werden alle gewonden als hopeloos opgegeven. Imboden zei: "During this one night I realized more of the horror of war than I had in all the two previous years." (Tijdens die nacht had ik meer gruwelijkheden van de oorlog gezien dan de andere 2 jaar.)
Bij het aanbreken van de ochtend van 5 juli, vielen 30 tot 40 burgers uit het dorpje Greencastle, Pennsylvania de zuidelijke wagens aan en hakten met bijlen de wielen stuk. Imbodens cavalerie dreef ze weg, maar de aanwezigheid van de noordelijke cavalerie verplichtte nu de zuidelijken om een schiet-en-rij gevecht uit te voeren. In de late namiddag bereikte Imboden Williamsport. Daar vonden ze de Potomac, die zeer hoog tussen zijn oevers dreef. Eindelijk kon er enige aandacht besteedt worden aan de gewonden. De omwonenden werd bevolen om degenen die de reis niet hadden overleefd te begraven terwijl de anderen werden verpleegd. Twee veerboten werden gebruikt om de gewonden over de 'opgezwollen' rivier te krijgen. Degenen die konden lopen werd bevolen om te voet naar Winchester te gaan. Elke veerboot kon 30 gewonden dragen en een 'reis' over de rivier duurde 15 minuten. Het duurde 40 uur om alle gewonden op de 'kust' van Virginia te brengen.
De volgende ochtend werd er een versterking van 7.000 noordelijke cavaleristen naar Frederick, Maryland gestuurd om Imboden aan te vallen. Hoewel hij in de minderheid was was Imbodens positie sterk en bleef hij moedig bluffen. Na het bewapenen van zijn soldaten en het organiseren van de gewonden die nog weerbaar waren begon hij een aanval van de noordelijke brigadegeneraal John Buford op zijn rechterflank te verwachten. Hij beval zijn troepen op zijn linkerflank om te schieten en vervolgens verborgen achter een heuvel naar zijn rechterflank te gaan om daar te versterken. Hierdoor werd de aanval op zijn rechterflank afgeslagen. Tegen de avond kreeg Imboden via een koerier een bericht van Fitzhugh Lee: "Hold your own. We will be with you in half an hour." (Hou moed. We zullen bij je zijn binnen een halfuur.) Na dit bericht ging er een golf van gejuich door de zuidelijke stellingen. De noordelijke cavalerie, die blijkbaar lucht gekregen had van Lees komst, trok terug wanneer Imboden oprukte. Een schermutseling kostte beide partijen 125 gevangenen. Maar nog belangrijker was dat Imboden niet alleen zijn gewonden had beschermd, maar ook een sterke defensieve positie voor Lee had gered. De volgende dag bereikte James Longstreets korps Williamsport en bleven de zuidelijken met hun eenheden transformeren in de meest mogelijke geduchte positie.
Meade, die op de rand van de uitputting stond en zich bewust was van zijn eigen verliezen begon voorzichtig zijn zuidwaartse achtervolging op de middag van 5 juli met zijn relatief intacte VI Korps in de voorhoede. Meade volgde Lee niet direct naar de Potomac, maar maakte met zijn leger een omweg via 3 'tussenstations' in Maryland. Hij beval zijn troepen om westwaarts te gaan over de Catoctin Mountain voor een confrontatie met zuidelijke eenheden bij Middletown alvorens ze de South Mountain weer over gingen om Lee te ontmoeten bij Williamsport.
Meade oefende nu zo behoedzaam druk uit op de uitgeroeide zuidelijke troepen, wekte dit zorgen bij de regering in Washington. President Abraham Lincoln, die ervan overtuigd was dat de oorlog nu beslist kon worden, raakte gefrustreerd of ongemakkelijk door Meades onwil om Lee moedig en meteen te verslaan. Nadat hij Meades bericht op 6 juli in het telegraafhuis van de regering had ontvangen, ging hij terug naar het Witte Huis en schreef een bericht naar Generaal-Majoor Henry Halleck die tegenwoordig het bevel had over de staff. 'I left the telegraph office, a good deal dissatisfied. You know, I did not like Meade’s phrase "Drive the invaders from our soil."' (Ik verliet het telegraafhuis, goed ontevreden. Weet je, ik hou niet van Meades zin "Drijf de indringers terug van onze bodem".). Halleck, die Lincoln meestal veel zorgen gaf, kreeg te horen dat hij was gepromoveerd tot brigadegeneraal. Hiernaast kreeg hij ook een brief van Lincoln die bevestigde dat Vicksburg veroverd was. Als Meade nu zo glorieus als nodig Lees leger in de pan kon hakken zou de burgeroorlog voorbij zijn. Halleck maakte duidelijk dat het tempo in de achtervolging hoger moest. Op 7 juli telegrafeerde hij tot Meade: "You have given the enemy a stunning blow at Gettysburg. Follow up and give him another before he can cross the Potomac. When he crosses, circumstances will determine whether it will be best to pursue him by the Shenandoah Valley on this side of the Blue Ridge. There is strong evidence that he is short of artillery ammunition and if vigorously pressed he must suffer." (Je hebt de vijand een goede klap bij Gettysburg toegediend. Achtervolg hem en val hem nog eens aan voordat hij de Potomac kan oversteken. Wanneer hij oversteekt zullen de omstandigheden bepalen of hij richting de Shenandoahvallei moet gaan of richting Blue Ridge. Er is veel kans dat hij door een tekort aan munitie uitgeput zal zijn.). Halleck was juist. Lee was kort in Williamsport moeten blijven totdat het peil in de Potomac genoeg gedaald was om de vernielde pontonbrug herop te bouwen. Lee had zelf reeds opgemerkt dat hij een veldslag zou moeten aanvaarden of hij het nu wou of niet. Toch was zijn positie sterk en bleef de mogelijkheid dat hij verschansingen zou kunnen zoeken, de veldslag winnen en zo zijn offensief via een tegenaanval hervatten. Maar de gewonden oefenden een druk uit en Lee besloot om terug te trekken naar het zuiden, naar Virginia. Het leven op vijandelijk grondgebied had bewezen niet bewezen niet haalbaar te zijn omdat de noordelijke cavalerie en de militie van Pennsylvania voortdurend afgezanten die naar voedsel moesten zoeken lastigvielen. Als gevolg hiervan werd het moeilijk om zijn mannen en dieren te blijven ondersteunen. Na het mislukken bij Gettysburg kon deze ellende enkel ophouden in Virginia. Echter maakte het hoge waterpeil van de rivier oversteken onmogelijk, en langzaam en geleidelijk aan naderde Meades leger terwijl er haastig versterkingen uit Washington onderweg waren.
Niet alleen Halleck en Lincoln, maar ook verscheidene zuidelijken vonden Meades achtervolging onredelijk traag. Edward P. Alexander, Longstreets artilleriecommandant, vergeleek later Meades achtervolging met een muilezel die voorzichtig een grizzlybeer achtervolgt, alsof inhalen het laatste was wat hij wou doen. Meade was voorzichtig en niet bereid om te vechten. Hij verwachte echter zelf een onvermijdelijke veldslag en schreef op 8 juli een brief aan zijn vrouw: "I think we shall have another battle before Lee can cross the river….For my part, as I have to follow and fight him, I would rather do it at once in Maryland than follow into Virginia….From the time I took command till today, now over ten days, I have not changed my clothes, have not had a regular night’s rest, and many nights not a wink of sleep, and for several days did not even wash my face and hands, no regular food, and all the time in a great state of mental anxiety. Indeed I think I have lived as much in this time as in the last thirty years." (Ik denk dat we eerst nog strijd zullen voeren voor Lee de rivier zal oversteken... Voor mijn part, ik heb maar te achtervolgen en te vechten, zou ik liever in Maryland achtervolgen dan in Virginia. Van de dag dat ik het commando overnam tot vandaag, al meer dan 10 dagen, heb ik niet gewisseld van kleren, nooit een normale nachtrust gehad, vele nachten geen oog dicht gedaan, vele dagen mijn gezicht en handen niet gewassen, geen gewoon voedsel gehad en ben ik de hele tijd in een toestand van angst geweest. Ik denk dat deze tijd langer dan de afgelopen 30 jaar heeft geduurd).
Diezelfde dag telegrafeerde Halleck Meade dat Lee net Williamsport kruiste. Dit was echter niet waar. Halleck drong aan en zei dat deze kans wanneer Lees troepen verspreid waren niet verloren mocht gaan. Hij zei dat de president vond dat Meade dringend met zijn leger Lee moest aanvallen. Meade antwoorde dat de Potomac nog steeds te hoog stond en dat Lee slechts langzaam kon oversteken. Meade beschuldigde ook de hevige regen van de laatste dagen voor het vertragen van zijn opmars en het feit dat zijn troepen niet geconcentreerd waren. Hij vertelde Halleck dat hij liever strijd leverde in Maryland dan in Virginia. De volgende dag, op 9 juli, bereikte het grootste deel van het Army of the Potomac Boonsboro, acht mijl (13 km) ten zuidoosten van Williamsport. Meade telegrafeerde Halleck: "I think the decisive battle of the war will be fought in a few days….I desire to adopt such measures as in my judgment will tend to insure success, even though these may be deemed tardy." (Ik denk dat de beslissende dag van de oorlog binnen een paar dagen zal worden uitgevoerd... Ik wens alvast maatregelen te treffen die mijn kans op succes vergroten, hoewel deze traag kunnen worden gebracht).
De zuidelijken profiteerden van de tijd die ze van Meade kregen. Meade had ze dan ook nog eens de kans gegeven om een formidabele positie in te nemen. Bovendien was heel het Army of Nothern Virginia in zijn strijdlust hersteld. Dominee Alexander Falk van het St. James College in Williamsport passeerde langs de zuidelijke stellingen en merkten dat veel zuidelijke officieren in de hoogste rang vertrouwen hadden in een vurige strijd. "Now we have Meade where we want him. If he attacks us here, we will pay him back for Gettysburg. But the Old Fox is too cunning." (Nu hebben we Meade waar we hem willen hebben. Als hij ons hier aanvalt, zullen we hem voor Gettysburg laten terugbetalen maar de Old Fox is te sluw), beweerden ze. Dit was een ijdele uitspraak tegenover het citaat dat Porter Alexander in zijn memoires schreef: "Oh! How we all did wish that the enemy would come out in the open and attack us, as we had done them at Gettysburg. But they had had their lesson, in that sort of game, at Fredericksburg, and did not care for another." (Oh! Wat wilden we allemaal zo graag dat de vijand recht op ons zou komen en ons aan zou vallen zoals wij bij Gettysburg hadden gedaan. Maar ze hadden hun les al eerder gehad, bij Fredericksburg, en ze hadden geen zin in een volgende keer).
Terwijl Meade overwoog wat hij zou doen, nam de bezorgdheid bij Lee om zijn leger in veiligheid, voorraden en versterkingen van Virginia te brengen toe. In Williamsport nam hij even de tijd om zijn vrouw te schrijven over zijn zorgen en beproevingen: "Had the river not unexpectedly risen, all would have been well with us. But God in his all-wise providence ruled otherwise, and our communications have been interrupted and almost cut off. The waters have subsided to about four feet, and if they continue, by tomorrow I hope our own communications will be open. I trust that a merciful God, our only hope and refuge, will not desert us in this hour of need." (Als de rivier niet zo snel gestegen was, was het allemaal goed met ons geweest. Maar God heeft in zijn alwijze voorzienigheid anders geregeerd, en heeft onze communicatie onderbroken en bijna afgesneden. Het waterpijl is afgenomen met 4 voet (90 centimeter) en als het zo doorgaat hoop ik dat morgen onze communicatie weer geopend zal zijn. Ik geloof erin dat een genadige God, onze enige hoop en toevlucht ons niet in de steek zal laten in dit nooduur.
Toen dat Meade eindelijk zijn over zijn leger en strategie tevreden was riep Meade de krijgsraad bijeen. Hiermee negeerde hij het beroemde citaat van Halleck wat inhield dat er in oorlog nooit ruzie mag zijn. Van de commandanten en de officieren die op de vergadering aanwezig waren stemden slechts drie voor een directe aanval: brigadegeneraal James Wadsworth, die generaal John F. Reynolds nadat deze bij Gettysburg sneuvelde in zijn bevel over het I Korps overnam, Oliver O. Howard, commandant van het XI Korps dat de afgelopen dagen zoveel geluk gehad had en Alfred Pleasonton, de bevelhebber over de cavalerie. Luitenant Frank Haskell, een stafofficier van het II Korps merkte wel op dat in een directe aanval in zijn en Wadsworths korps veel actie zou te zien zijn. Hoewel het merendeel tegen een aanval stemde, voerde Meade toch Lincolns wil uit en gaf het bevel om aan te vallen. Hiervoor was hij echter een dag te laat.
Op 13 juli was het waterpijl in de Potomac genoeg gezakt en begon één van "Stonewall" Jacksons oude kwartiermeesters, majoor John Harman, de pontonbrug uit het magazijn te halen en op te stellen. De delen van de brug werden dicht bij het magazijn te water gelaten en dreven dan naar de oversteekplaats waar ze vluchtig gemonteerd werden. De brug, die door Lee als een goede werd omschreven, was gammel en schommelend maar voldoende.
De volgende dag begon het zuidelijke leger met het oversteken van de Potomac in de vroege ochtenduren. Longstreets korps ging eerst, gevolgd door A.P. Hills korps. Het waterpeil was zodanig gezakt dat Ewells korps zelfs bij Williamsport kon oversteken. Echter waren de wegen tussen Falling Waters en Williamsport door de hevige regenval van een tijdje geleden in echte modderpoelen verandert. De wagens bleven in de modder steken en de soldaten moesten met hun handen hun officieren vast houden om te weten waar ze moesten marcheren of stilstaan. Majoor-generaal Robert Rodes van Ewells korps herinnerde zich later dat de mannen langs de steile oever bedekt door zachte, glibberige modder klauterden. Het water was koud, diep en bleef steigen, waardoor sommige soldaten die van gestalte klein waren op de ruggen van de groteren moesten zitten. Het water kwam ongeveer tot de oksel van een gemiddelde volwassen man.
Hoewel de noordelijke cavalerie zich ervan bewust was dat Lee om drie uur 's nachts ging oversteken, kwam er geen aanval net na zonsopgang. Meade beval zijn ruiters voor een verkenning in de nacht. Majoor-generaal Henry Heth, de divisiecommandant van Lees achterhoede, was nog in Maryland bij de eerdere botsing tussen Judson Kilpatricks en J.E.B. Stuarts cavalerie. Hij was de man die George A. Custer toen terugdreef. Tijdens deze verkenning werden een honderdtal zuidelijke soldaten gevangengenomen en een paar gedood, waaronder Joseph E. Pettigrew, wie de Pickett's Charge had overleefd. Maar Lee was over de rivier, en de Gettysburg-veldtocht was voorbij.
Gevolgen
Nu begon voor de tweede keer de beschuldiging of het raden naar een schuldige. Nadat Lee bij Gettysburg was teruggetrokken had Meade eerst de zuidelijke stellingen geïnspecteerd en feliciteerde zichzelf omdat hij niet meteen "blind" had aangevallen met het gevoel dat dat bij Gettysburg anders was geweest. Anderen waren echter minder tevreden. Op diezelfde dag nog stuurde Halleck een telegram naar Meade: "I need hardly say that the escape of Lee’s army without another battle has created great dissatisfaction in the mind of the president, and it will require an active and energetic pursuit on your part to remove the impression that it has not been sufficiently active heretofore." (Ik moet je niet vertellen dat de ontsnapping van Lees leger zonder enige strijd een groot ongenoegen bij de president heeft veroorzaakt. Je zal een actieve en krachtige achtervolging moeten uitvoeren om de indruk te laten verdwijnen dat het hiervoor niet actief genoeg was.) Lincoln zelf was echter bedroefd genoeg om zelf een telegram te verzenden: "[Lee] was in your easy grasp, and to have closed up on him would, in connection with our other successes, have ended the war. As it is, the war will be prolonged indefinitely….Your golden opportunity is gone and I am distressed immeasurably because of it." ([Lee] was in uw gemakkelijke greep, en door dichter bij hem te blijven zou u samen met uw eerder succes de oorlog beëindigd hebben. Maar nu zal de oorlog voor een onbepaalde tijd verlengd worden... Uw gouden kans is verdwenen en ik ben bijzonder bedroefd over het resultaat.) Deze bittere regels verzond Lincoln echter nooit. Hij reageerde zijn frustratie echter af op Edwin Stanton, zijn minister van oorlog, en schreef: "I would give much to be relieved of the impression that Meade, Couch, Smith and all, since the battle of Gettysburg, have striven only to get Lee over the river, without another fight." (Ik zou veel willen geven om uit de indruk van Meade, Couch, Smith en alle anderen te kunnen ontheven worden. Zij hebben enkel gestreefd om Lee over de rivier te krijgen zonder enig gevecht.)
Met een ziek gevoel en gekweld door de niet-begrijpende politici antwoordde Meade met de aanvraag om uit zijn commando ontheven te worden. Halleck trok zich hieruit (ongetwijfeld samen met Lincoln, zijn superieur) terug. Ongeacht de zwakke terugtocht had Meade een grote overwinning gevierd bij Gettysburg en had hij de binnenvallende zuidelijken teruggedreven naar Virginia - geen kleine prestatie. Halleck antwoordde dat zijn betrekkingen en opmerkingen samen met de teleurstelling van de president niet als berisping bedoeld waren maar als aansporing voor een stevige achtervolging. Hieraan voegde hij toe dat een aanvraag niet genoeg was om hem uit zijn commando te ontheffen.
Meade werd echter nauwelijks vertederd en schreef volledig ontlucht in een brief aan zijn vrouw: "My army (men and animals) is exhausted; it wants rest and reorganization; it has been greatly reduced and weakened by recent operations, and no reinforcements of any practical value have been sent. Yet in the face of all these facts, well known to them, I am urged, pushed and spurred….This has been the history of all my predecessors, and I clearly saw that in time their fate would be mine. This was the reason I was disinclined to take the command, and it is for this reason I would gladly give it up." (Mijn leger (mensen en dieren) is uitgeput, het wilt rust en hergroepering. Het is heel sterk verminderd en vermoeid door de operaties de laatste dagen en door het feit dat er geen versterkingen van practische waarde werden verzonden. In het gezicht van deze dingen ben ik, dit is bekend bij hen, aangespoord, geduwd en gespoord... Dit is net de geschiedenis van al mijn voorgangers, en ik wist al lang dat hun lot ook het mijne zou zijn. Dit was de reden waarom ik het commando aanvaardde, en dit is de reden waarom ik het zo graag op wil geven.)
Eén van Meades voorgangers, die zich had belast met de militaire sterkte van zijn leger, schreef de eerste brief aan Meade met felicitaties voor wat hij bereikt had. George B. McClellan schreef: "I don’t know that, situated as I am, my opinion is worth much to any of you — but I can trust in saying that I feel very proud of you and my old army." (Ik weet niet dat, gesitueerd als ik ben, mijn mening veel waard is tot één van jullie - maar ik kan met veel vertrouwen zeggen dat ik heel trots ben op jou en mijn oude leger.)
De slag bij Gettysburg was een belangrijke nederlaag voor het zuiden. Lees leger zou nooit meer het niveau dat ze in Pennsylvania in 1863 hadden gehad - het aantal, het moreel, de kwaliteit en de hoeveelheid van de officieren - bereiken. Of Meade als hij Lee werkelijk had aangevallen de oorlog had kunnen beslissen blijft een onbeantwoordbare vraag na de oorlog. Wat wel bekend is is dat Lincoln de zaken minder rechtlijnig maakte toen Meade Lee in zijn greep had. Het Army of the Potomac was zelf namelijk zwaar gewond geraakt bij Gettysburg. Toch had hij met een "wildere" achtervolging meer materieel en krijgsgevangenen kunnen buitmaken voordat Lee Williamsport bereikte.
Een Unionistische aanval voor Lees oversteek zou waarschijnlijk problematisch geweest zijn. Meade was echer - te laat - bereid om het risico te nemen hoewel het merendeel van zijn hoge officieren tegen een dergelijke aanval waren. De uiteindelijke mening van Porter Alexander lag dicht bij die van Lincoln: "If [Meade] had [attacked] he would not have had an easy task, though with his superior resources and forces, and the rare chance of ruining us which success would have given, he certainly should have tried it for all he was worth." (Als [Meade] ons had [aangevallen] zou hij geen gemakkelijke taak hebben gehad, maar met al zijn superieure middelen en krachten, zou het de moeite waard zijn om zo'n succes te proberen bereiken.) Meade had echter een andere optie, namelijk om Lee over de Potomac terugdrijven, Lee blokkeren en hem tenslotte dwingen om zich een weg te vechten door de noordelijke verdedigingslinies. Meade zou deze strategie bedacht hebben toen hij zijn troepen beval om naar Falling Waters te marcheren op de 4de juli. Het gevolg hiervan was de extreem voorzichtige aanval op Imbodens gewondenwagens. Hierdoor kon Lee gewoon de Potomac oversteken en op Virginia landen. Lee zag Virginia als een heiligdom en een verzorgingsgebied.
De vernietiging van het Army of Northern Virginia was te veel gehoopt, gezien de kwaliteit van de mannen en officieren, net als de veerkracht en de vechtlust van de soldaten. Toch zou ernstige verliezen toebrengen binnen de mogelijkheden van Meades leger en zijn commandanten liggen. Nu kon het Army of Northern Virginia zich hergroeperen, uitrusten en zich aansterken totdat het weer in staat was om te vechten. Uiteindelijk had Lincoln dus toch gedeeltelijk gelijk. De burgeroorlog ging door en het Army of the Potomac en het Army of Northern Virginia zouden elkaar nog op vele andere slagvelden tegenkomen totdat een agressievere commandant Lee eindelijk versloeg in april 1865. Zijn naam was Ulysses Grant, niet George Gordon Meade.