Les Misérables (boek)
|
|
| Les Misérables | |
| |
| Informatie | |
| Alternatieve titel | De Ellendigen |
| Schrijver | Victor Hugo |
| Taal (origineel) | Frans |
| Land |  Frankrijk
|
| Genre | Sociale roman Historische roman |
| Datum | 31 maart 1862 |
Portaal  Literatuur
| |
Les Misérables (Frans voor De Ellendigen) is een beroemde roman van de Franse schrijver Victor Hugo. Samen met De klokkenluider van de Notre Dame behoort het tot een van zijn bekendste werken. Les Misérables is een van de populairste werken uit de 19e eeuw. Vaak wordt het gezien als het meest ambitieuze werk van Hugo. In het Frans werd het boek gepubliceerd in 1862. Sommige Nederlandse vertalingen gebruiken de titel De Ellendigen. Andere vertalingen gebruiken juist de Franse titel.
Het verhaal speelt zich af tussen 1815 en 1832. Het boek volgt Jean Valjean, een man die veroordeeld werd voor het stelen van brood. Na 19 jaar gevangenschap wordt hij aan het begin van de roman vrijgelaten. Hij moet wel een geel paspoort bij zich dragen. Hierdoor zullen mensen altijd weten dat hij een misdadiger is. Valjean weet uiteindelijk een nieuwe identiteit aan te nemen en op te klimmen tot burgemeester. Toch blijft het verleden hem achterhalen. Javert wil Valjean opnieuw vasthebben, maar Valjean weet te vluchten naar Parijs. Ondertussen besluit hij de dochter (Cosette) van een stervende moeder (Fantine) op te voeden. De roman mond uit in een poging tot een revolutie.
Les Misérables is een historische roman om oneerlijkheid, armoede, rechtvaardigheid en andere sociale onderwerpen. Het boek is talloze keren verfilmd. In 1980 werd er ook een populaire musical van het boek gemaakt, waarvan in 2012 de filmversie uitkwam. Er bestaan ook films en televisieseries die om het originele boek van Hugo gebaseerd zijn.
Verhaal
Deel 1: Fantine
In 1815 wordt de arme misdadiger Jean Valjean vrijgelaten uit de gevangenis van Toulon. Hij heeft 19 jaar vastgezeten voor het stelen van brood. Valjean stal het brood voor zijn zus en haar kinderen. Tijdens zijn gevangenis probeerde hij 14 keer te ontsnappen, waardoor zijn straf werd verlengd. Valjean moet de rest van zijn leven een geel paspoort bij zich dragen. Hierdoor weet iedereen dat hij een misdadiger is. Door het gele paspoort komt hij niet aan een baan en wil niemand hem onderdak geven. Eenmaal aangekomen in Digne besluit de bisschop Myriel hem toch onderdak te bieden. Valjean besluit om het zilverwerk van de bisschop te stelen om een nieuw leven te beginnen. Hij wordt opgepakt door de politie vrij snel na de diefstal. De bisschop Myriel doet echter alsof hij Valjean het zilverwerk gegeven heeft en geeft hem zelfs twee extra zilveren kandelaars. Als de politie weg is, vertelt Myriel aan Valjean dat hij zijn leven moet verbeteren. Valjeans ziel is immers door God gekocht.
Valjean luistert eerst niet naar de bisschop en steelt opnieuw, maar krijgt al snel schuldgevoelens. Zijn tweede diefstal wordt doorgegeven aan de autoriteiten. Valjean riskeert in de gevangenis te komen. Daarom besluit Valjean voortaan door het leven te gaan als Monsieur Madeleine. Hij verhuist naar het plaatsje Montreuil-sur-Mer. Zes jaar later is hij een rijke fabriekseigenaar geworden. Ook wordt hij benoemd tot de burgemeester van de stad. Tijdens een wandeling komt hij een man tegen die door zijn eigen wagen aangereden is. Valjean besluit om de man te redden. Javert (die inmiddels inspecteur is geworden) ziet dat en vindt de burgemeester verdacht. Javert ziet meteen een link tussen Monsieur Madeleine en Valjean, maar heeft geen bewijs dat zij dezelfde persoon zijn.
Ondertussen in Parijs wordt de jonge Fantine verliefd op Félix Tholomyès. Félix en zijn vrienden hebben relaties met vrouwen voor hun vermaak. Fantine wordt kort daarna in de steek gelaten, maar is zwanger van de dochter van Félix. Negen maanden later bevalt zij van Cosette. Doordat er een taboe is op kinderen die buiten het huwelijk geboren zijn, besluit Fantine haar dochter onder te brengen in de herberg van de familie Thénardier in Montfermeil. Zij betaalt het echtpaar periodiek een geldbedrag om voor Cosette te zorgen. Fantine weet echter niet dat Cosette een slecht bestaan leidt en als onbetaalde werkkracht wordt gebruikt.
Uiteindelijk komt het geheim van Fantine uit, waardoor ze ontslagen wordt uit de fabriek van Valjean. Valjean heeft hier zelf geen weten van, maar Fantine ziet hem als de schuldige. Om de Thénardiers te betalen, moet Fantine de prostitutie in. Zij wordt lastiggevallen, waarna ze de dader slaat. Hij besluit haar aan te klagen en Javert geeft Fantine een gevangenisstraf van 6 maanden. Fantine heeft echter een seksueel overdraagbare aandoening, waardoor zij ziek wordt en langzaam sterft. Valjean besluit Fantine naar het ziekenhuis te brengen, waar zij sterft. Fantine vraagt kort voor haar dood of Valjean voor haar dochter wil zorgen. Valjean die zich schuldig voelt, gaat akkoord. Javert confronteert Valjean echter en dreigt hem op te sluiten. Hoewel Valjean vraagt of hij Cosette naar Fantine kan brengen, gaat Javert niet akoord. Uiteindelijk besluit Valjean om zich over te geven.
Deel 2: Cosette
Kort na zijn arrestatie weet Valjean te ontsnappen, maar wordt opgepakt en krijgt een levenslange gevangenisstraf. Hij komt terug in Toulon, waar hij besluit om zijn dood in scène te zetten. Hij doet alsof hij verdronken is, maar in werkelijkheid ontsnapt hij via de zee. De autoriteiten verklaren hem dood, maar Javert vermoed dat hij nog leeft.
Valjean trekt naar Montfermeil waar hij Cosette vindt. Hij verblijft in de herberg van de Thénardiers. Madame Thénardier is gemeen en Monsieur Thénardier corrupt. Het echtpaar probeert hun gasten op te lichten op allerlei manieren. Ze zorgen slecht voor Cosette, terwijl ze hun eigen twee dochters (Éponine en Azelma) voortrekken. Cosette mag geen kind zijn en moet hard werken in de herberg. Valjean besluit om Cosette een dure pop te geven. Madame Thénardier is ondertussen woedend op Valjean. Hij betaalt namelijk alleen voor het broodnodige. De volgende dag kondigt Valjean aan om Cosette mee te nemen. De Thénardiers zijn blij om haar mee te geven, maar eisen alsnog een geldbedrag van Valjean. Valjean geeft ze daarom een bedrag van 1.500 frank. Monsieur Thénardier wil meer geld aftroggelen door een brief van Fantine te eisen, die Valjean bij zich heeft. Valjean geeft het geld echter niet en neemt Cosette mee.
Valjean en Cosette besluiten naar Parijs te gaan, waar ze in een klein huis wonen. Na enkele maanden wordt Valjean echter door Javert ontdekt. Hierdoor moeten ze vluchten naar een ander deel van Parijs. Uiteindelijk vinden de twee onderdak in het klooster van Fauchelevent. Hij was de man wiens leven Valjean redde na een wagenongeluk. Fauchelevent geeft Valjean en Cosette als dank een huis en biedt Valjean een baan aan als tuinman. Ook krijgt Cosette onderwijs in de school van het klooster.
Deel 3: Marius
Acht jaar later komen in het ABC-café een groep revolutionaire studenten bijeen. Zij worden geleid door Enjolras en heten Les Amis de l'ABC. De groep wil opkomen voor de slachtoffers van de sociale ongelijkheid in Frankrijk. Ook zijn zij tegen de monarchie die zij als oorzaak van de sociale ongelijkheid zien. Daarom zijn zij ook voorstander van de republiek. De groep werd opgericht na de dood van Jean Maximilien Lamarque, een generaal die zich zorgen maakte over de levensomstandigheden van armen. Hij stierf tijdens een cholera-uitbraak, waarbij veel slachtoffers in de arme delen van de stad vielen. Onder de studenten valt ook de straatjongen Gavroche, de zoon van de Thénardiers (die inmiddels naar Parijs verhuist zijn).
Een ander lid is Marius Pontmercy. Marius komt uit een rijke familie die juist een groot voorstander van de monarchie is. Hij raakt vervreemd van zijn familie, omdat Marius juist een bonapartist is. Zijn vader werd gered door een man genaamd Thénardier tijdens de slag bij Waterloo. Thénardier was daar echter om een waardevolle spullen van de lijken te stelen. Hij ontdekte per toeval dat Marius vader nog leefde en noemde hemzelf een sergeant onder Napoleon om niet gepakt te worden.
In de Jardin du Luxembourg ziet komt hij Cosette tegen en wordt direct verliefd op haar. Marius woont in Parijs vlak naar de familie Thénardier en krijgt een vriendschap met de oudste dochter, Éponine. Éponine is echter verliefd op Marius. Marius besluit de familie Thénardier geld te geven, die inmiddels hun herberg heeft verloren en in armoede vervallen is. De Thénardiers doen zich echter nog armer voor, zodat Marius hen nog meer geld geeft. Zo breken ze een stoel en raam en maken het vuur in de openhaard uit. Marius vraagt aan Éponine om uit te zoeken wat het adres van Cosette is. Ondertussen herkennen de Thénardiers ook Valjean en Cosette. Zij besluiten om een criminele bende in te schakelen om meer geld van Valjean te krijgen. Marius hoort dat plan en besluit Javert in te schakelen. Javert geeft Marius twee pistolen met de instructie om één in de lucht te schieten als er iets gevaarlijks gebeurt.
Uiteindelijk proberen Thénardier en de criminele bende om Valjean te ontmaskeren. Marius is getuige en erkent op dat moment Thénardier als de man die zijn vader redde. Hierdoor raakt hij in een dilemma. Hij besluit om een manier te verzinnen om Valjean te redden, maar Thénardier niet te verraden. Valjean weet ondertussen de Thénardiers af te leiden en te ontsnappen. Éponine besluit om Marius te helpen. Uiteindelijk worden de Thénardiers en de criminele bende opgepakt. Éponine rent weg met een van de criminelen (Claquesous), maar eindigt in de gevangenis.
Deel 4
Deel 5: Jean Valjean
Personages
Achtergrondinformatie
Titelverklaring
Inspiratie
Historische achtergrond
Een groot misverstand over Les Misérables is dat het over de Franse Revolutie gaat. De Franse Revolutie begon in 1789. Het boek speelt zich echter jaren af na de revolutie; tussen 1815 en 1832. Om de historische setting van de roman te begrijpen, is wat historische kennis nodig.
Na het mislukken van de Franse Revolutie komt Napoleon Bonaparte aan de macht. Napoleon is eerst consul tijdens de republiek, maar kroont zich in 1804 tot keizer. Hierdoor ontstaat het Eerste Franse Keizerrijk. Napoleon probeert het grondgebied van Frankrijk uit te breiden. Hij voert daardoor oorlogen met verschillende Europese grootmachten. In het begin is hij erg succesvol, maar uiteindelijk wordt hij definitief verslagen tijdens de Slag bij Waterloo in 1815. In 1815 komt ook het Congres van Wenen samen. Het is ook het jaar waarin het verhaal van Les Misérables begint. Het congres bepaalt dat alles weer wordt teruggedraaid als vóór de Franse Revolutie. Frankrijk wordt daardoor opnieuw een koninkrijk met een koning uit het huis Bourbon.
De periode van 1814 tot 1830 staat in Frankrijk bekend als de Bourbonrestauratie. Het huis Bourbon is opnieuw aan de macht. In die periode wilde hem af van de onrust en instabiliteit van de Franse Revolutie en het Napoleontische tijdperk. Men wilde terugkeren naar het ancien régime, maar stond ook deels open voor vooruitgang. Zo kreeg Frankrijk een grondwet en werd de macht van de koning iets beperkter. Frankrijk viel in 1827 echter in een zware recessie. Koning Karel X kreeg ruzie met het parlement, waarna de burgerij haar stemrecht verloor. Dat leidde tot de Julirevolutie van 1830, waarin koning Karel X werd afgezet. Hij werd vervangen door de liberale koning Lodewijk Filips I. Hij regeerde van 1830 tot 1848. Die periode staat bekend als de Julimonarchie. Hoewel Lodewijk Filips I eerst liberaler was, werd hij steeds conservatiever en begon ook macht naar zich toe te trekken. In Parijs en andere steden vonden opstanden plaats die vaak werden neergeslagen.
De mislukte revolutie in Les Misérables is de Junirebellie van 1832. Parijse revolutionairen kwamen toen opstand tegen de Franse koning tussen 5 en 6 juni. Aanleiding waren de slechte levensomstandigheden en de armoede, maar de directe aanleiding was een cholera-uitbraak waardoor Jean Maximilien Lamarque stierf. Net als in het boek werd de Junirebellie hard neergeslagen. Pas tijdens de Februarirevolutie van 1848 werd Frankrijk weer een republiek.
Uitweidingen
Het boek staat ook bekend om de uitweidingen van Victor Hugo. In sommige hoofdstukken onderbreekt Hugo het verhaal om alinea's (en soms een hoofdstuk) lang te praten over geschiedenis, filosofie of moraal. Maar liefst een kwart van het boek bestaat uit deze uitweidingen. In de uitweidingen praat Hugo over hoe de riolen van Parijs gemaakt werden, hoe de slag bij Waterloo verliep of over religieuze ordes.
In één hoofdstuk geeft Hugo zijn niet al te positieve analyse over Napoleon Bonaparte. Volgens hem zou Napoleon tot zijn val zijn gekomen, omdat de 19e eeuw nu eenmaal niet bedoeld was voor Napoleon. Wat bedoelde hij hiermee? Het is eigenlijk commentaar op de gebeurtenissen toen het boek uitkwam. In 1848 ontstond de Tweede Franse Republiek die geleid werd door een gekozen president. De Fransen kozen Lodewijk Napoleon Bonaparte (het neefje van Napoleon) als hun eerste president. Na vier jaar pleegde Lodewijk Napoleon Bonaparte een staatsgreep. Hij liet zich kronen tot keizer, waardoor het Tweede Franse Keizerrijk ontstond. Dat keizerrijk zou tot 1870 bestaan, waarna Frankrijk opnieuw een republiek werd (en dat zou blijven).
Toen Victor Hugo in 1862 Les Misérables publiceerde, verbleef Victor Hugo in het Verenigd Koninkrijk. Hugo was namelijk een fel criticus van Napoleon III. Hij wilde zelfs een volksopstand opzetten toen hij de macht greep. Hierdoor moest hij vluchtten naar België en later het Britse eiland Jersey. Hugo werkte al sinds 1842 aan het boek, toen Frankrijk nog een koninkrijk was. Hij werkte dus 20 jaar aan de roman. Uiteindelijk zou Hugo na de val van Napoleon III in 1870 terugkeren naar Frankrijk.