Bibliotheek: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
(Streamingsdiensten gelinkt aan Streaming) |
k (replaced: onder anderen → onder andere (2)) |
||
| (61 tussenliggende versies door 7 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:BibliotheekOBA 2.jpg|right|300px|miniatuur|Bibliotheek van Amsterdam]] |
[[Bestand:BibliotheekOBA 2.jpg|right|300px|miniatuur|Bibliotheek van Amsterdam]] |
||
| + | [[Bestand:De nieuwe bibliotheek - Library Almere NL 006.jpg|miniatuur|Bibliotheek in Almere]] |
||
| − | [[Bestand:De nieuwe bibliotheek - Library Almere NL 006.jpg|miniatuur|Bibliotheek in Almere]]{{werk}}Een '''bibliotheek''' is een bewaarplek voor boeken, tijdschriften en ander materiaal zoals [[CD]]'s en [[DVD]]'s. Soms vind je er ook [[Computerspel|computerspelletjes]]. Je moet lid van de bibliotheek zijn om het materiaal te kunnen lenen voor een bepaalde tijd. Bij lenen moet je het geleende artikel weer terug brengen. Doe je dat te laat, dan krijg je een boete. Ook bij beschadiging of kwijtraken van het geleende artikel moet je een boete betalen. De term 'bibliotheek' wordt ook gebruikt een persoonlijke verzameling boeken van iemand in een boekenkast. |
||
| + | Een '''bibliotheek''', het woord komt uit het [[Grieks]], is een bewaarplek voor [[boek]]en, [[tijdschrift]]en en ander materiaal zoals [[CD]]'s en [[DVD]]'s. Soms vind je er ook [[computerspel]]letjes. Wat een bibliotheek bewaart wordt de [[collectie]] - dat is een ander woord voor verzameling - genoemd. In een bibliotheek is vaak ook een studieruimte. |
||
| + | Voor een bibliotheek en zijn bezoekers is het belangrijk dat het personeel veel af weet van wat er te vinden is in de [[collectie]]. Daarvoor worden er hulpmiddelen gebruikt zoals de [[catalogus]]. |
||
| − | Naast een boekenbibliotheek bestaat er ook een muziekbibliotheek waar bladmuziek wordt bewaard en uitgeleend. Het muziekcentrum van de omroep in Hilversum heeft zo'n muziekbibliotheek. |
||
| + | In een bibliotheek werken bibliothecarissen en andere medewerkers. In bepaalde bibliotheken zijn er, die bijvoorbeeld veel afweten van een bepaald vakgebied: zogenaamde 'vakreferenten'. De [[directeur]] van een bibliotheek heet '''de'' [[bibliothecaris]]' (of ''<nowiki/>'de'' bibliothecaresse' als het een directrice is). |
||
| − | Soms vind je in een bibliotheek ook een [[kunst]]-uitleen, waarbij je kunstwerken tegen betaling voor een bepaalde tijd kunt lenen. |
||
| + | Documentalisten verzamelen en [[selecteren]] er [[informatie]], zoals je die vroeger alleen in boeken en tijdschriften kon vinden, maar nu ook in andere soorten [[document]]en, en steeds meer digitaal, onder andere via het [[internet]]. |
||
| − | Het woord wordt ook gebruikt voor een verzameling boeken in de boekenkast van iemand thuis. Het woord bibliotheek komt uit het [[Grieks]] en betekent bewaarplaats van boeken. De [[directeur]] van een bibliotheek heet 'de [[bibliothecaris]]' (of bibliothecaresse als het een directrice is). |
||
| + | |||
| + | Het woord bibliotheek wordt overigens ook gebruikt voor een verzameling boeken in de boekenkast van iemand thuis! Soms plakt de eigenaar van een boek een plaatje met zijn/haar naam voorin de boeken: een [https://www.leerwiki.nl/cultuur/esthetiek/beeldende-kunst/44068/wat-is-een-ex-libris/ exlibris]. |
||
== Geschiedenis == |
== Geschiedenis == |
||
| − | Bibliotheken bestaan al sinds dat het [[ |
+ | Bibliotheken bestaan al sinds dat het [[schrift]] bestond. Meestal waren ze aan tempels en later aan kerken verbonden. Een bekende bibliotheek in de [[Oudheid]] was die van [[Alexandrië]] (Egypte). Een andere is de [[Bibliotheek van Celsus]] in [[Efeze]] (Turkije). |
| − | In de middeleeuwen hadden koningshuizen en kloosters hun eigen bibliotheek. Een verzameling boeken die eigenlijk nog niet uitgeleend werden, maar meer als een soort van schatkamer van kennis. Je zou kunnen zeggen het begin van een [[erfgoed]]<nowiki/>bibliotheek of boekenmuseum. De Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag is de nationale bibliotheek van Nederland en is een voorbeeld van zo'n erfgoedbibliotheek. Ook universiteiten hebben een dergelijke bibliotheek. Hier mogen bijzondere en/of kostbare werken ook alleen ingezien worden, vaak onder begeleiding. |
+ | In de middeleeuwen hadden koningshuizen en kloosters hun eigen bibliotheek. Een verzameling boeken die eigenlijk nog niet uitgeleend werden, maar die meer diende als een soort van schatkamer van kennis. Je zou kunnen zeggen het begin van een [[erfgoed]]<nowiki/>bibliotheek of boekenmuseum. De [[Koninklijke Bibliotheek (Nederland)|Koninklijke Bibliotheek]] (KB) in Den Haag is de nationale bibliotheek van Nederland en is een voorbeeld van zo'n erfgoedbibliotheek. Ook universiteiten hebben een dergelijke bibliotheek. Hier mogen bijzondere en/of kostbare werken ook alleen ingezien worden, vaak onder begeleiding. |
| + | == Openbare, nationale, speciale en wetenschappelijke bibliotheken == |
||
| − | + | * De [[openbare bibliotheek]]: die is er voor iedereen. |
|
| − | Voordat de openbare bibliotheek ontstond waren er al zogenaamde volksbibliotheken en leeszalen. Wil je meer hierover weten? Lees dan: [https://www.bibliotheeknetwerk.nl/artikel/beleidshistorie-van-de-openbare-bibliotheek Beleidshistorie van de openbare bibliotheek] . |
||
| ⚫ | |||
| + | * Speciale bibliotheken. Die hebben een collectie over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld lucht- en ruimtevaart. Het kunnen ook bedrijfsbibliotheken zijn. |
||
| + | * Wetenschappelijke bibliotheken. Die kun je vinden bij de [[universiteit]]en. |
||
| ⚫ | |||
| − | Aan het begin van de twintigste eeuw werden in Nederland de eerste openbare bibliotheken opgericht. Ze heetten vaak 'openbare leeszaal en bibliotheek'. Ze waren bedoeld om alle burgers de kans te bieden kennis op te doen, zich verder algemeen te ontwikkelen. Je kon er boeken, kranten en tijdschriften lezen en ook boeken lenen voor een bepaalde tijd. |
||
| + | Een '''openbare bibliotheek''' is een bibliotheek die [[openbaar]] is, dat wil zeggen: een plek waar ''iedereen'' boeken en andere dingen zoals films kan lenen om te lezen of bekijken. Iedereen uit de buurt kan lid worden en gratis gebruikmaken van de bibliotheek. De openbare bibliotheek wordt ook wel ''de '''bibliotheek''''', ''de '''bieb''''' (in [[Nederland]]), of ''de '''bib''''' (in [[België]]) genoemd. |
||
| + | Nog meer lees je over de bieb/bib bij [[Openbare bibliotheek]]. |
||
| − | Vanaf 1921 kregen die bibliotheken ook geld van de Rijksoverheid. De [[Wet]] op de openbare bibliotheken was er vanaf de zeventiger jaren van de vorige eeuw op gericht de bibliotheek zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen. Ook in kleinere plaatsen: daar komt dan zo veel mogelijk de bibliobus of bibliotrailer. Soms vind je de bibliotheek in hetzelfde gebouw als bijvoorbeeld het dorpshuis. |
||
| ⚫ | |||
| − | == Wat kun je vinden in een openbare bibliotheek? == |
||
| − | Het verschil van een openbare bibliotheek met andere bibliotheken is, dat er voortdurend oudere, niet meer actuele boeken en andere materialen uit de collectie worden gehaald: dat heet: ''<nowiki/>'afschrijven'''. Daarvoor in de plaats komen dan steeds weer nieuwe. Zo kan de bibliotheek steeds de meest actuele kennis, romans e.d. blijven bieden. De oudere boeken e.d. worden dan verkocht. Er wordt wel altijd nagekeken of ze nog bij een andere bibliotheek, bijvoorbeeld de Koninklijke Bibliotheek, zijn in te zien of te lenen. |
||
| − | |||
| − | Er is een speciale jeugd- en/of jongerenafdeling of -kast. Ook hebben veel bibliotheken wisselende themacollecties: allerlei boeken en materialen over bijvoorbeeld de herfst of de Kersttijd. En er zijn al lang niet meer alleen maar papieren boeken, kranten en tijdschriften. |
||
| − | |||
| − | In bibliotheken zijn ook tijdschriften, cd's met luisterboeken en hoorspelen, cd-roms met computerprogramma's, dvd’s met films te vinden: deze kan je lenen/huren. |
||
| − | |||
| − | En als je iets zoekt in de bibliotheek, hoe kun je er dat dan vinden? Daarvoor is de [[catalogus]]. Die staat tegenwoordig meestal in de computer. Je kunt er dan zelfs ook thuis naar zoeken. Ook kun je het natuurlijk vragen. |
||
| − | |||
| − | Heel vaak spreken mensen nog steeds over de 'boekenuitleen' (Nederland) of 'uitleenbibliotheek' (België), maar in veel bibliotheken kun je al lang veel meer! Bijvoorbeeld een cursus volgen. En er worden sprekers uitgenodigd: mensen die je het een en ander vertellen over een bepaald onderwerp. Of bijvoorbeeld de schrijver van een [[populair]] boek. Verder is er vaak een plek waar je met de computer kunt werken. |
||
| − | |||
| − | De openbare bibliotheken [[promoten]] boeken voor kinderen, jongeren en volwassenen, in de hoop dat ze meer gaan lezen. Dat is goed voor hun [[kennis]], [[ontwikkeling]] en [[ontspanning]]! Daarom zijn ze aangesloten bij de [[Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek|CPNB]] (organisatie van boekwinkels). Ze doen elk jaar mee aan onder andere de [[kinderboekenweek]] en de boekenweek voor volwassenen. Ook werken ze vaak samen met scholen en andere instellingen. |
||
| − | |||
| − | Jij kunt zelf lid worden van de openbare bibliotheek in je woonplaats! Lenen kun je er met een pasje. Dit is vaak gratis voor jongeren tot 16 of 18 jaar. |
||
| − | |||
| − | Zou je zelf in een bibliotheek willen gaan werken? Dan kun je daar om te beginnen [[vrijwilliger]] worden. Is het bibliotheekvak iets voor jou? Dan zijn daar cursussen en opleidingen voor. |
||
| − | |||
| ⚫ | |||
| − | * [[Openbare Bibliotheek Amsterdam|Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA)]] |
||
| − | * [[Openbare Bibliotheek Assen]] |
||
| − | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
* Schoolbibliotheek, een verzameling prenten-, lees- en informatieboeken voor gebruik in de school. Vaak heet een schoolbibliotheek school''media''theek, als er behalve boeken ook nog andere media (cd's, dvd's, filmpjes, video's enz.) in de bibliotheek zijn. |
* Schoolbibliotheek, een verzameling prenten-, lees- en informatieboeken voor gebruik in de school. Vaak heet een schoolbibliotheek school''media''theek, als er behalve boeken ook nog andere media (cd's, dvd's, filmpjes, video's enz.) in de bibliotheek zijn. |
||
| − | * Bibliotheekbus, of bibliotrailer van de openbare bibliotheek: een rijdende minibibliotheek bijvoorbeeld op het platteland |
||
* Ziekenhuisbibliotheek, voor uitleen van boeken aan patiënten |
* Ziekenhuisbibliotheek, voor uitleen van boeken aan patiënten |
||
* Huisbibliotheek, een privé-verzameling van boeken voor eigen gebruik |
* Huisbibliotheek, een privé-verzameling van boeken voor eigen gebruik |
||
| − | * Museumbibliotheek en er is ook het Museum van het boek: in Den Haag |
+ | * Museumbibliotheek en er is ook het [https://www.huisvanhetboek.nl/zien-doen-leren/activiteiten Museum Huis van het boek: in Den Haag] en het [https://literatuurmuseum.nl/nl Literatuurmuseum / Kinderboekenmuseum] |
* Bedrijfsbibliotheek |
* Bedrijfsbibliotheek |
||
| − | * Artotheek, waar je kunst (schilderijen e.d.) kunt lenen |
+ | * Artotheek, waar je [[kunst]] (schilderijen e.d.) kunt lenen |
| − | * Muziekbibliotheek: daar leen je |
+ | * Muziekbibliotheek: daar leen je onder andere [[bladmuziek]], cd's, muziekvideo's. Het muziekcentrum van de omroep in Hilversum heeft zo'n muziekbibliotheek. |
* Speel-o-theek: daar kun je bijvoorbeeld speelgoed, spelletjes, puzzels lenen |
* Speel-o-theek: daar kun je bijvoorbeeld speelgoed, spelletjes, puzzels lenen |
||
* Zadenbibliotheek en xylotheek, verzameling van zaden en houtsoorten. Er is een speciale zadenbibliotheek waar van elk gewas op aarde een hoeveelheid zaad wordt bewaard. Dit om te voorkomen dat plantensoorten (vooral etensgewassen) verloren gaan. Het wordt ook wel een zadenbank genoemd. |
* Zadenbibliotheek en xylotheek, verzameling van zaden en houtsoorten. Er is een speciale zadenbibliotheek waar van elk gewas op aarde een hoeveelheid zaad wordt bewaard. Dit om te voorkomen dat plantensoorten (vooral etensgewassen) verloren gaan. Het wordt ook wel een zadenbank genoemd. |
||
* Video- en audiotheek, verzameling van beeld- en geluidsmateriaal. De bekendste is die van [[Beeld en geluid]] in Hilversum. Maar daar kunnen alleen [[omroepen]] gebruik van maken. |
* Video- en audiotheek, verzameling van beeld- en geluidsmateriaal. De bekendste is die van [[Beeld en geluid]] in Hilversum. Maar daar kunnen alleen [[omroepen]] gebruik van maken. |
||
| − | * Strandbibliotheek |
||
| − | * Stationsbibliotheek, bijvoorbeeld op station Haarlem, en de Airport Library: dat is de bibliotheek op het vliegveld Schiphol. Leuk voor lezen onderweg! |
||
* Veel bibliotheken hebben een afdeling digitale bibliotheek, die ervoor zorgt dat er via internet of via computers in de bibliotheek van alles is te vinden. Ook zijn er zogenaamde E-centra, waar je kunt leren hoe je op computers informatie op kunt zoeken. |
* Veel bibliotheken hebben een afdeling digitale bibliotheek, die ervoor zorgt dat er via internet of via computers in de bibliotheek van alles is te vinden. Ook zijn er zogenaamde E-centra, waar je kunt leren hoe je op computers informatie op kunt zoeken. |
||
| − | * [[Streaming |
+ | * [[Streaming]]sdiensten zijn zeg maar digitale bibliotheken. Zo heb je [[Spotify]], HBO Max, [[Viaplay|ViaPlay]], Pathé Thuis, Cinetree, [[Videoland]], [[Netflix]] en Apple TV+. Het is meer een idee van kopen, dan van lenen tegen betaling. |
* Om er voor te zorgen dat boeken e.d. niet zomaar worden weggegooid ([[duurzaamheid]]!), ontstaan er in stadsbuurten en dorpen initiatieven van zogeheten buurtbiebs of minibiebs. Een kast langs de kant van de weg waarin iedereen zelf gekochte boeken en andere media kan plaatsen. Anderen mogen die dan lenen of meenemen. |
* Om er voor te zorgen dat boeken e.d. niet zomaar worden weggegooid ([[duurzaamheid]]!), ontstaan er in stadsbuurten en dorpen initiatieven van zogeheten buurtbiebs of minibiebs. Een kast langs de kant van de weg waarin iedereen zelf gekochte boeken en andere media kan plaatsen. Anderen mogen die dan lenen of meenemen. |
||
| − | |||
| − | ==Bibliotheken op Wikikids== |
||
| − | * [[Openbare Bibliotheek Assen]] |
||
| − | * [[Openbare Bibliotheek Amsterdam]] |
||
<!-- LAAT STAAN A.U.B. --> |
<!-- LAAT STAAN A.U.B. --> |
||
[[Categorie:Bibliotheek| ]] |
[[Categorie:Bibliotheek| ]] |
||
| + | [[Categorie:Kerndoel47]] |
||
Huidige versie van 7 feb 2024 om 12:19
Een bibliotheek, het woord komt uit het Grieks, is een bewaarplek voor boeken, tijdschriften en ander materiaal zoals CD's en DVD's. Soms vind je er ook computerspelletjes. Wat een bibliotheek bewaart wordt de collectie - dat is een ander woord voor verzameling - genoemd. In een bibliotheek is vaak ook een studieruimte.
Voor een bibliotheek en zijn bezoekers is het belangrijk dat het personeel veel af weet van wat er te vinden is in de collectie. Daarvoor worden er hulpmiddelen gebruikt zoals de catalogus.
In een bibliotheek werken bibliothecarissen en andere medewerkers. In bepaalde bibliotheken zijn er, die bijvoorbeeld veel afweten van een bepaald vakgebied: zogenaamde 'vakreferenten'. De directeur van een bibliotheek heet 'de bibliothecaris' (of 'de bibliothecaresse' als het een directrice is).
Documentalisten verzamelen en selecteren er informatie, zoals je die vroeger alleen in boeken en tijdschriften kon vinden, maar nu ook in andere soorten documenten, en steeds meer digitaal, onder andere via het internet.
Het woord bibliotheek wordt overigens ook gebruikt voor een verzameling boeken in de boekenkast van iemand thuis! Soms plakt de eigenaar van een boek een plaatje met zijn/haar naam voorin de boeken: een exlibris.
Geschiedenis
Bibliotheken bestaan al sinds dat het schrift bestond. Meestal waren ze aan tempels en later aan kerken verbonden. Een bekende bibliotheek in de Oudheid was die van Alexandrië (Egypte). Een andere is de Bibliotheek van Celsus in Efeze (Turkije).
In de middeleeuwen hadden koningshuizen en kloosters hun eigen bibliotheek. Een verzameling boeken die eigenlijk nog niet uitgeleend werden, maar die meer diende als een soort van schatkamer van kennis. Je zou kunnen zeggen het begin van een erfgoedbibliotheek of boekenmuseum. De Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag is de nationale bibliotheek van Nederland en is een voorbeeld van zo'n erfgoedbibliotheek. Ook universiteiten hebben een dergelijke bibliotheek. Hier mogen bijzondere en/of kostbare werken ook alleen ingezien worden, vaak onder begeleiding.
Openbare, nationale, speciale en wetenschappelijke bibliotheken
- De openbare bibliotheek: die is er voor iedereen.
- Nationale Bibliotheken. Daar proberen ze van elk boek in de taal/talen van het land er één te bewaren. In Nederland is dat de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. In België de Koninklijke Bibliotheek in Brussel.
- Speciale bibliotheken. Die hebben een collectie over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld lucht- en ruimtevaart. Het kunnen ook bedrijfsbibliotheken zijn.
- Wetenschappelijke bibliotheken. Die kun je vinden bij de universiteiten.
Openbare bibliotheken
Een openbare bibliotheek is een bibliotheek die openbaar is, dat wil zeggen: een plek waar iedereen boeken en andere dingen zoals films kan lenen om te lezen of bekijken. Iedereen uit de buurt kan lid worden en gratis gebruikmaken van de bibliotheek. De openbare bibliotheek wordt ook wel de bibliotheek, de bieb (in Nederland), of de bib (in België) genoemd.
Nog meer lees je over de bieb/bib bij Openbare bibliotheek.
Nog veel meer soorten bibliotheken
- Schoolbibliotheek, een verzameling prenten-, lees- en informatieboeken voor gebruik in de school. Vaak heet een schoolbibliotheek schoolmediatheek, als er behalve boeken ook nog andere media (cd's, dvd's, filmpjes, video's enz.) in de bibliotheek zijn.
- Ziekenhuisbibliotheek, voor uitleen van boeken aan patiënten
- Huisbibliotheek, een privé-verzameling van boeken voor eigen gebruik
- Museumbibliotheek en er is ook het Museum Huis van het boek: in Den Haag en het Literatuurmuseum / Kinderboekenmuseum
- Bedrijfsbibliotheek
- Artotheek, waar je kunst (schilderijen e.d.) kunt lenen
- Muziekbibliotheek: daar leen je onder andere bladmuziek, cd's, muziekvideo's. Het muziekcentrum van de omroep in Hilversum heeft zo'n muziekbibliotheek.
- Speel-o-theek: daar kun je bijvoorbeeld speelgoed, spelletjes, puzzels lenen
- Zadenbibliotheek en xylotheek, verzameling van zaden en houtsoorten. Er is een speciale zadenbibliotheek waar van elk gewas op aarde een hoeveelheid zaad wordt bewaard. Dit om te voorkomen dat plantensoorten (vooral etensgewassen) verloren gaan. Het wordt ook wel een zadenbank genoemd.
- Video- en audiotheek, verzameling van beeld- en geluidsmateriaal. De bekendste is die van Beeld en geluid in Hilversum. Maar daar kunnen alleen omroepen gebruik van maken.
- Veel bibliotheken hebben een afdeling digitale bibliotheek, die ervoor zorgt dat er via internet of via computers in de bibliotheek van alles is te vinden. Ook zijn er zogenaamde E-centra, waar je kunt leren hoe je op computers informatie op kunt zoeken.
- Streamingsdiensten zijn zeg maar digitale bibliotheken. Zo heb je Spotify, HBO Max, ViaPlay, Pathé Thuis, Cinetree, Videoland, Netflix en Apple TV+. Het is meer een idee van kopen, dan van lenen tegen betaling.
- Om er voor te zorgen dat boeken e.d. niet zomaar worden weggegooid (duurzaamheid!), ontstaan er in stadsbuurten en dorpen initiatieven van zogeheten buurtbiebs of minibiebs. Een kast langs de kant van de weg waarin iedereen zelf gekochte boeken en andere media kan plaatsen. Anderen mogen die dan lenen of meenemen.