Ivan Toergenjev
| Ivan Toergenjev | |
| |
| Algemene informatie | |
| Naam voluit | Ivan Sergejevitsj Toergenjev |
| Geboren | 9 november 1818 |
| Geboorteplaats | Orjol |
| Overleden | 3 september 1883 |
| Nationaliteit |  Rusland
|
| Beroep | Schrijver, dichter, vertaler |
| Werk | |
| Jaren actief | 1843-1883 |
| Genre(s) | Roman, toneelstuk, kort verhaal |
| Stroming | Realisme |
| Bekende werken | Vaders en zonen Het adelsnest Eerste liefde Lentebeken |
| Handtekening | 
|
Portaal  Literatuur
| |
Ivan Sergejevitsj Toergenjev (Orjol, 9 november 1818 – Bougival (bij Parijs), 3 september 1883) was een Russisch schrijver. Toergenjev was een van de vertegenwoordigers van het realisme in Rusland. Dat was een populaire stroming in de literatuur in de 19e eeuw.
Toergenjevs bekendste boek is waarschijnlijk Vaders en zonen. Het verhaal gaat over de relatie tussen Arkadi en zijn vader Nikolaj. Arkadi is beïnvloed door zijn vriend, Yevgeni, om nihilist te worden. Het boek legt een generatiekloof tussen vader en zoon uit. Andere bekende werken van Toergenjev zijn Het adelsnest (1859), Eerste liefde (1862) en Lentebeken (1872).
Biografie
Jeugd en opleiding
Toergenjev werd geboren in het Russische stadje Orjol. Zijn ouders behoorden tot de Russische adel. Zijn vader was een kolonel die in de oorlog tegen Napoleon Bonaparte had gevochten. Desondanks was zijn familie ook vrij arm, omdat het veel van hun fortuin had verloren. Toergenjev had twee broers, Nikolaj en Sergei. Hun moeder gaf de kinderen een strenge opvoeding. Toergenjev leerde tijdens zijn jeugd Engels, Frans en Duits. Zijn vader spendeerde weinig tijd met het gezin. Toergenjev had het daar erg moeilijk mee, waardoor zijn gevoelens gekwetst werden.
Toergenjev maakte tijdens jeugd ook uitstapjes naar het buitenland, zoals Duitsland en Frankrijk. In 1827 verhuisde het gezin naar Moskou, waardoor Toergenjev naar school kon gaan. Toergenjev studeerde een jaar in Moskou en vertrok toen naar Sint-Petersburg. Tussen 1834 en 1837 studeerde hij filologie, Russische literatuur en Klassieke literatuur. Zijn jongere broer, Sergei, stierf toen aan epilepsie. Tussen 1838 en 1841 studeerde Toergenjev filosofie en geschiedenis aan de universiteit van Berlijn. Hierna keerde hij terug naar Rusland.
Verblijf in Duitsland
In Duitsland werd Toergenjev beïnvloed door de ideeën van de Verlichting. De verlichting had weleens waar een eeuw eerder plaatsgevonden, maar veel ideeën waren nog steeds doorgevoerd. Zo had Rusland nog steeds lijfeigenen die het bezit waren van rijke adel op het platteland. Toergenjev was tegen het lijfeigenschap. Hij ging werken voor de Russische overheid, waaronder het ministerie van Binnenlandse Zaken.
In de laatste jaren van zijn leven woonde Toergenjev voornamelijk in Parijs en Baden-Baden. Hier had een relatie met operazangeres Pauline Viardot. Hij trouwde nooit, maar had verschillende kinderen en relaties. Toergenjev had een goede band met de Franse schrijver Gustave Flaubert. Beide schrijvers keken namelijk op een vergelijkbare manier naar de wereld. Toergenjev had een moeizame band met Fjodor Dostojevski en Lev Tolstoj, maar zij Toergenjev te westers vonden.
Latere leven
Toergenjev kwam in 1879 een bezoek aan Engeland. Vanaf toen ging zijn gezondheid steeds verder achteruit. Hij kreeg een tumor in zijn ruggengraat en stierf in Frankrijk. Hij werd vervolgens in Rusland begraven.
Op zijn sterfbed spoorde Toergenjev Tolstoj aan om weer te gaan schrijven. Tolstoj zou na de dood van Toergenjev verschillende bekende boeken schrijven, waaronder De dood van Ivan Iljistj en De Kreutzersonate.
Opvattingen
Politiek
Toergenjev stond bekend als een pro-westerse, gematigde liberale schrijver. In zijn tijd bestonden er in Rusland twee soorten schrijvers; de pro-westerse intellectuelen en de slavofielen. De pro-westerse schrijvers wilden dat Rusland meer toenadering zocht tot het westen. Zo vonden dat Rusland westerse cultuur en ideeën moesten overnemen (zoals democratie). Ook waren zij beïnvloed door de ideeën van West-Europese denkers en wilden van Rusland een utopie maken. De slavofielen wilden juist dat Rusland zijn eigen cultuur en tradities zou blijven behouden. De slavofielen keerden zich af tegen de verwestering van Rusland. Toergenjev behoorde tot de eerste groep.
In zijn tijd maakte Rusland verschillende veranderingen door. Er was een conflict tussen traditie en moderniteit, maar ook tussen sociale klassen. In Het adelsnest (1859) beschrijft Toergenjev de Russische landelijke adel en zijn vele tegenstellingen. Hij zet het leven van de lijfeigenen en arme boeren recht tegenover het leven van de adel. Hierdoor wordt duidelijk dat de adel volledig vervreemd is van de realiteit. Zij leven in een soort van eigen wereld.
Toergenjev geloofde dat Rusland zich moest moderniseren, maar hij was een tegenstander van een revolutie. In plaats daarvan geloofde hij in hervormingen vanuit de traditie. In Vaders en zonen (1862) probeert de oude liberaal Nikolaj zijn zoon, Arkadi, beter te begrijpen. Arkadi is via zijn vriend, Yevgeni Bazarov, in contact gekomen met het nihilisme. Nikolaj vindt het nihilisme maar niets, omdat het volgens hem de vooruitgang in de weg staat. Het boek gaat niet alleen over een generatiekloof, maar ook over een samenleving in verandering.
Religie
In zijn tijd stond de Russisch-Orthodoxe Kerk aan de kant van de slavofielen. De slavofielen zagen de kerk namelijk als een belangrijk onderdeel van de Russische staat. De invloed van de kerk op de politiek was dan ook groot. De pro-westerse intellectuelen wilden juist de macht van de kerk (naar West-Europees voorbeeld) beperken. Toergenjev was een tegenstander van de Russisch-Orthodoxe Kerk. Hij was vermoedelijk agnost of atheïst. In 1878 schreef Toergenjev een gedicht over Jezus Christus. In het gedicht ziet hij Jezus als gewone man en nadrukt hij vooral zijn menselijkheid. Zijn voorstelling van Jezus is dan ook erg verschillend dan die van de kerk.
Het thema religie is in veel Toergenjevs werken afwezig. Dat is bijzonder, omdat veel schrijvers uit zijn tijd over religie schreven. Zo speelt religie een hele belangrijke rol in de werken van Fjodor Dostojevski en Lev Tolstoj. Overigens hadden Toergenjev en Dostojevski vaak ruzie met elkaar. Dostojevski vond dat Toergenjev veel te westers was, terwijl Toergenjev Dostojevski een "wrede christen" noemde.
Antisemitisme
Toergenjev wordt beschuldigd van antisemitisme. In 1847 schreef hij het korte verhaal De jood. Het verhaal gaat over een Joodse man die ter dood veroordeeld wordt voor spionage. Toergenjev maakt gebruik van verschillende stereotypen.
Invloed
Toergenjev is een van de grote Russische schrijvers uit de 19e eeuw. Zijn belangrijkste roman, Vaders en zonen, was ook een van de eerste Russische romans die in het westen populair werd. Europese en Amerikaanse schrijvers, zoals Gustave Flaubert, Henry James en Joseph Conrad, prezen het werk van Toergenjev. Zij vonden Toergenjev zelfs een betere schrijver dan Dostojevski en Tolstoj (die traditioneel als de twee grote Russische schrijvers worden gezien).
Volgens Vladimir Nabokov zei dat Toergenjev niet de beste Russische schrijver was, maar wel de prettigste. Volgens Nabokov waren Tolstoj, Dostojevski en Tsjechov beter dan Toergenjev. Toch lazen de boeken van Toergenjev een stuk prettiger. Toergenjev had in zijn eigen tijd invloed op de Russische filosoof Nikolaj Tsjernysjevski. Hij schreef in 1863 de roman Wat te doen?. Die roman had weer een grote invloed op de anarchiste Emma Goldman en de communist Vladimir Lenin.
Literaire werken
Romans
.jpg)
| Nederlandse naam | Russische naam | Jaar |
|---|---|---|
| Roedin | Рудин | 1856 |
| Het adelsnest | Дворянское гнездо | 1859 |
| Aan de vooravond | Накануне | 1860 |
| Vaders en zonen | Отцы и дети | 1862 |
| Rook | Дым | 1867 |
| Lentebeken | Вешние воды | 1872 |
| Nieuwe gronden | Новь | 1877 |
Novelles en korte verhalen
Hieronder een overzicht van enkele kortere werken van Toergenjev:
- Notities van een jager (1852)
- Moemoe (1854)
- Faust (1856)
- Asja (1858)
- Eerste liefde (1860)
- Koning Lear van de Steppe (1870)
Toneelstukken
Toergenjev schreef tijdens zijn leven verschillende toneelstukken. De volgende stukken zijn naar het Nederlands vertaald:
- Het genadebrood
- Een boedelscheiding
- Een maand op het land
- De klaploper
- Een zekere onrust
Poëzie
Daarnaast schreef Toergenjev een poëziebundel onder de naam Gedichten in proza.