Kasjroet
De kasjroet (כשרות) zijn de voorschriften voor voedsel uit het jodendom. Het zijn spijswetten die bepalen of voedsel wel of niet door joden gegeten mag worden. Voedsel dat wel door joden gegeten mag worden wordt koosjer (rein) genoemd. Onrein voedsel heet treife.
De kasjroet hangt samen met de Joodse identiteit. De spijswetten staan in de Thora en de boeken Leviticus en Deuteronomium. Strenggelovige joden (orthodoxe joden) gaan vaak strikt om met die regels. Liberale joden gaan er vaak losser mee om.
De term "koosjer" is min of meer te vergeleken met de term "halal" in de islam.
Voorschriften
Reine en onreine dieren
In de kasjroet moet onderscheid gemaakt tussen reine en onreine dieren. De volgende dieren worden als onrein beschouwd. Dat betekent dat joden ze niet mogen eten:
- Varkens
- Kamelen
- Klipdassen
- Paarden
- Hazen
- Waterdieren zonder zichtbare schubben en/of vinnen zoals paling, kreeft en garnaal.
- Diverse soorten vogels en vleermuizen. Vleermuizen worden in de Joodse spijswetten als vogelsoort beschouwd.
- Dieren die op klauwen lopen zoals honden en katten
- Gevleugelde insecten zoals krekels en sprinkhanen.
- Dieren die in de aarde krioelen zoals muizen, mollen en hagedissen.
- Dieren met meer dan vier poten.
- Kadavers en geschoten dieren (ook van dieren die als rein beschouwd worden)
Vlees van runderen, schapen, geiten, gazelles, herten en kippen is wel toegestaan. Dan moeten de dieren wel op rituele wijze geslacht worden. Vlees van dieren uit de Nieuwe Wereld (zoals kalkoen) is controversieel. De Nieuwe Wereld was ten tijde van de spijswetten niet bekend. Hierdoor wist men niet van het bestaan van bijv. kalkoenen.
Rituele slacht
Vlees van reine dieren moet wel op rituele manier geslacht worden. In de kasjroet staan ook regels hiervoor. Zoogdieren en vogels worden geslacht door de hals door te snijden (sjechita). Hiervoor gebruikt men een zeer scherp mes (een chalaf). Het idee is dat men één snede het dier overlijdt. Het slachten gebeurd onder toezicht van een rabbijn. Ook moet het gedaan worden door een persoon met een speciale opleiding (een sjocheet). Na de slacht moet het bloed uit het dier verwijderd worden. Het vlees wordt vervolgens een tijdje in zout water gelegd.
Zenuwen moeten uit het vlees verwijderd worden. Dat komt doordat Jakob bij een gevecht met een engel aan zijn heup gewond raakte. Doordat het verwijderen van de heupzenuw veel werkt is, wordt het vlees vaak een aan niet-koosjere slager verkocht.
Voor vissen gelden geen specifieke eisen voor de slacht.
Andere voorschriften
Daarnaast zijn er nog enkele andere wetten:
- Vis en vlees mogen niet tegelijkertijd gegeten worden, maar mogen wel binnen één maaltijd.
- Het eten of drinken van bloed is ten strengste verboden.
- Brood moet door een Joodse bakker gemaakt worden.
- Wijn moet om een koosjere manier gemaakt zijn. Voor bier en andere alcoholische dranken gelden geen regels.
- Kaas moet door een Joodse kaasmaker gemaakt worden.
- Voedsel dat gekookt is door een niet-Jood mag niet gegeten worden.
- Sommige keukenspullen moet in een ritueel bad gedoopt worden.
- Veel additieven mogen niet gebruikt worden.
Waarom bestaan deze wetten?
Deze wetten hebben vaak te maken met hygiëne of hebben een medische reden. Dat heeft ook deels te maken met het klimaat waarin het jodendom ontstond. De reden dat joden geen varken eten heeft bijvoorbeeld met hygiëne te maken. Varkensvlees bevat namelijk veel ziektes die gevaarlijk zijn voor de mens. Als het vlees niet goed verhit is, kunnen mensen alsnog ziek worden. In de tijd dat de spijswetten werden opgesteld, was stookhout erg schaars. Hierdoor kon varkensvlees mogelijk niet voldoende verhit worden.
De Kasjroet wordt door joden gezien wat God van het joodse volk verlangt. Daarnaast wordt het ook als een traditie gezien, omdat het al vele duizenden jaren gedaan wordt.
Koosjere winkels
Koosjer eten wordt vaak gekocht bij speciale koosjere winkels. In wijken met veel Joden zijn die winkels vaak te vinden. Ook bieden veel restaurants en cafés hier koosjer eten aan. Koosjere winkels hebben vaak een hechsjer. Dat is een certificaat van een rabbijn of rabbinale rechtbank dat de winkel koosjer is. Naast restaurants wordt het certificaat ook gegeven aan bakkerijen en slagers. Die winkels worden ook gecontroleerd door rabbijns en rabbinale rechtbanken.
Producten die koosjer zijn worden vaak van een klein symbooltje voorzien. Bedrijven kunnen een certificaat krijgen van een organisatie. Ook zijn er merken die zich speciaal richten op koosjer eten. Die merken bevinden zich in landen met veel Joden zoals Israël en de Verenigde Staten, maar verkopen meestal ook in het buitenland.
Dierenwelzijn
Over het ritueel slachten bestaat enkele kritiek vanuit het oogpunt van dierenwelzijn. Het ritueel slachten gebeurd zonder verdoving, waardoor dieren bewustzijn tijdens het slachten. De meeste dieren overlijden na de messnede door de hals (als die goed is uitgevoerd). Runderen blijven zich echter langer bewust doordat zij een extra bloedvat naar de hersenen hebben.
Uit een onderzoek van Wageningen University naar (onverdoofd) ritueel slachten bleek dat ritueel slachten nadeliger is voor het welzijn voor dieren. In sommige landen is daarom een verbod op onverdoofd ritueel slachten. Dat betekent dat slachten nog op een rituele manier mag, maar met een verdoving. Volgens het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap gaat dierenwelzijn niet verloren bij ritueel slachten. Volgens TNO werden in het onderzoek van Wageningen University ook mogelijk onterechte aannames gemaakt.
Over onverdoofd ritueel slachten (zoals in het jodendom als de islam) bestaat een politieke discussie. Sommige mensen vinden dat ritueel slachten met verdoving moet plaatsvinden. Andere mensen vinden juist dat de verdoving geen onderdeel mag zijn van ritueel slachten. Dat komt doordat er in de spijswetten niets over verdoven gezegd wordt, waardoor een verdoving tegen de spijswetten moet zijn.
In België is onverdoofd ritueel slachten verboden in Wallonië en Vlaanderen, maar niet in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In Nederland is er geen verbod op onverdoofd ritueel slachten. In 2008 diende de Partij voor de Dieren (PvdD) een wetsvoorstel in. Dat voorstel werd aangenomen door de Tweede Kamer, maar verworpen door de Eerste Kamer. Sindsdien zijn er wel nieuwe voorstellen geweest.