Pasen

Pasen is een feest in de lente. Het is een feest dat in het christendom wordt gevierd dat Jezus is opgestaan uit de dood. Het is ook het feest van de vruchtbaarheid. Hier in Nederland en andere landen met een Germaanse oorsprong is het feest gecombineerd met het Germaanse Ostara-feest. Ostara is de godin van de dageraad (nieuwe dag), het (nieuwe) leven en de vruchtbaarheid. Het Engelse woord voor Pasen is … Easter . Pasen in het Duits heet … Ostern. De zon komt op (hier begint de nieuwe dag) in het … oosten. Het feest was bedoeld om de winter te verjagen en te vieren dat de zon (het licht) terugkwam en de natuur weer opnieuw tot leven kwam. Ons woord Pasen komt via het Latijn en het Grieks (Pascha) uit het Hebreeuws (Pesah of Pesach). Het woord Pesach betekent 'overslaan'. Het herinnert aan de laatste plaag van God voor de Egyptenaren. De eerstgeborene in elke Egyptische familie werd gedood, maar de eerstgeborenen in de joodse families werden overgeslagen.

Pesach

Pesach (of Pascha) is een feest dat door de Joden gevierd wordt. Het Joodse paasfeest. Heel lang geleden was het voor de Joden een oogstfeest. De eerste oogst van het nieuwe jaar. Maar tegenwoordig wordt de uittocht van het joodse volk uit Egypte herdacht. Het feest duurt 7 dagen. Op de avond voor het feest (Sederavond) wordt in joodse gezinnen het verhaal verteld over de uittocht. Ook worden eer speciale dingen gegeten, die herinneren aan de slechte tijd in Egypte en de vlucht door de woestijn. De Joden moesten toen snel vluchten en er was geen tijd om het brood te laten rijzen voordat het gebakken werd. Daardoor worden er op Sederavond platte, niet gerezen broden gegeten (matses). Ook eten ze bijvoorbeeld de bittere mierikswortel.

De Goede Week

Ook Jezus was een Jood. Hij wilde met zijn vrienden het Pesachfeest vieren in Jeruzalem. Maar inmiddels was Jezus door allerlei verhalen en bijzondere gebeurtenissen al aardig bekend geworden bij de Joden in Jerusalem. Bovendien waren de Romeinen al tijden de baas en men dacht dat Jezus hen wel zou verlossen van die Romeinen. Ze zagen in hem dus een verlosser. Zo werd Jezus bejubeld toen hij in Jeruzalem aankwam. Dit vieren we op Palmzondag. De laatste keer dat Jezus met zijn vrienden aan tafel zat om te eten (eigenlijk dus de Sederavond) noemen we tegenwoordig het Laatste Avondmaal. Het breken van het brood en het drinken van de wijn, wat Jezus toen deed met zijn vrienden, gedenken we nog steeds in de kerk bij de eucharistieviering.

Daarna werd Jezus verraden door Judas en gevangen genomen.

Verrijzenis

Nadat Jezus gevangen was genomen werd hij bij Pontius Pilatus gebracht. Dat was degene die in naam van de Romeinse keizer de baas was in Judea, waar Jeruzalem in lag. Pilatus liet Jezus verhoren, geselen en veroordeelde hem uiteindelijk (onder druk van de hogepriesters) ter dood. In die tijd brachten de Romeinen mensen vaak ter dood door ze op te hangen aan een kruis. Ook Jezus werd zo ter dood gebracht. Jezus stierf op vrijdag. Omdat voor Joden vlak voor zonsondergang de sabbat begint en er geen arbeid meer mag worden verricht, kregen ze toestemming om Jezus na zijn dood van het kruis af te mogen halen. Hij werd snel in doeken gewikkeld en naar een rotsgraf gebracht. Naderhand zou men zijn lichaam verder wassen en balsemen en goed begraven. Zaterdagavond was de sabbat afgelopen. Toen men op zondag naar het graf ging was de toegangssteen weg en was het lichaam van Jezus verdwenen. Hij was verrezen.

Paasfeest als ‘combifeest’

Zoals vroeger wel meer gebeurde, werd door de kerkelijk leiders de verrijzenis van Jezus ‘gekoppeld’ aan een feest dat door de Germaanse volkeren (die in de ogen van de kerk ‘heidenen’ waren) gevierd werd. Zoals bijvoorbeeld het kerstfeest. Zo konden de Germanen die christen waren geworden toch nog hun voorjaarsfeest ter ere van Ostara, de godin van de lente, blijven vieren en tegelijkertijd de verrijzenis van Jezus op de zondag van het joodse Pesach. In de kerk wordt in de Paasnacht de nieuwe Paaskaars voor het eerst ontstoken. De kaars symboliseert het licht en het nieuwe leven van de verrezen Christus. De kleur in de kerk is dan geel (met wit).

Wanneer is het Pasen?

Pasen valt altijd tussen 22 maart en 25 april en op de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente. Valt de eerste volle maan van de lente zelf op een zondag, dan wordt Pasen de zondag daarop gevierd. De periode voor het paasfeest noemen we de Vastentijd. Dat zijn de 40 dagen na het Carnaval.

De passiespelen

In de hele wereld wordt met Pasen het lijden van Christus nagespeeld met de kruisiging als hoogtepunt. Een passiespel heet dat. Honderden mensen nemen er aan deel, soms complete dorpen. Het bekendste is het passiespel in Oberammergau in Beieren. Het verhaal van Goede Vrijdag (toen de kruisiging plaatsvond) en Pasen (de wederopstanding) wordt er elke tien jaar opgevoerd, in 1634 voor het eerst. Men hoopte daardoor God gunstig te stemmen en de pest te kunnen verdrijven, die toen alom in Europa dood en verderf zaaide.

Ook in Nederland is er al jaren een muzikale uitvoering van het lijdensverhaal. De ‘Passion’. Uitgevoerd door Nederlandse acteurs, artiesten en andere bekende Nederlanders. Steeds in een andere plaats. Beroemd is ook de film en rockopera ‘Jesus Christ Superstar.’

Hoewel gebleken is dat veel Nederlanders de oorsprong van het Paasfeest niet meer kennen, is het in veel landen nog altijd het belangrijkste religieuze feest. Zelfs groter dan Kerstmis! Precies vijftig dagen na Pasen is er een ander christelijk feest: Pinksteren.

Jezus sterft aan het kruis
passiespel
paasoptocht
verrijzenis van Jezus

Eieren

Hoe komen die eieren dan bij het paasfeest terecht? Het ei is bijna overal in de wereld een symbool van nieuw leven. De Germanen vereerden in het voorjaar Ostara, de godin van de lente. Dit deden ze door eieren te offeren. Dat was best een groot offer, want in de wintermaanden leed men vaak honger. En als vogels dan in de lente eieren legden die men eigenlijk best zelfs zou willen opeten werden ze (voor een deel) tóch aan Ostara geofferd. Veel Germaanse gebruiken werden in het Christelijk geloof overgenomen. Zo gaven de boeren hun mooiste eieren aan de pastoor als een paasoffer. Die eieren werden soms ook gekleurd. Dat kleuren van eieren met natuurlijke kleurstoffen gebeurde al vanaf de middeleeuwen.

Tegenwoordig leggen onze kippen het hele jaar door eieren, maar vroeger was dat anders. In de donkere wintermaanden legden de kippen bijna helemaal geen eieren. Als de lente dan aanbrak waren er ineens weer volop eieren die men kon eten. Vandaar dat men met Pasen veel eieren eet. Ook van chocolade. De eerste chocolade-eieren werden al in de 18e eeuw gemaakt.

Paashaas

Het verstoppen van eieren hebben we te danken aan een oude gewoonte van de boeren om eieren in akkers te begraven om deze vruchtbaar te maken. Veel kinderen gaan ook eieren zoeken met Pasen. Die zijn dan verstopt door de paashaas. De mythe van de paashaas komt oorspronkelijk uit Duitsland. Het verhaal gaat over een klein meisje uit de Germaanse Teutonen-stam. Zij vond een gewond vogeltje en ze bad de godin Ostara om hulp. Toen Ostara verscheen zag ze dat het vogeltje erg gewond was en veranderde het in een haas. Aan het meisje vertelde ze dat de haas voortaan één keer per jaar terug zou komen om gekleurde eieren te leggen. Een ander verhaal vertelt dat de paashaas eigenlijk een kip was, die de vervelende gewoonte had dat ze de eieren steeds maar verborg. Ostara werd boos en veranderde de kip in een haas, die de eitjes weer moest gaan opzoeken.

Kleuren en symbolen

Met Pasen zie je veel de kleur geel. Dit is niet toevallig. Veel voorjaarsbloemen hebben de kleur geel, denk bijvoorbeeld maar eens aan de narcissen, krokussen en primula’s. Ook het stuifmeelaan de katjes van de lentetakken is geel gekleurd. De dooier van eieren is ook al geel, net als de kuikentjes. Allemaal nieuw leven! Ook zien we op de paastafel boterlammetjes, lentetakken, konijntjes en nep-kuikentjes.

Paasvuur

Het paasvuur stamt uit de heidense oorsprong van ons Paasfeest. Vroeger werden op heuveltoppen vuren aangestoken om de demonen van de winter te verjagen. Vuur staat al eeuwen lang symbool voor reiniging en vruchtbaarheid.