Istanboel
Sjabloon:Stad Istanbul of Istanboel is de grootste stad van Turkije met 12.782.960 inwoners in het jaar 2009. Het is het financiële, industriële, politieke en culturele centrum van het land, hoewel het niet de hoofdstad is (dat is Ankara, de tweede grootste stad van het land). De gelijknamige provincie is verdeeld in wel 39 verschillende districten. Geografisch ligt Istanbul aan beide kanten van de Bosporus. De Bosporus is een water dat Europa van Azië scheidt en de stad is daarom dus half-Europees en half-Aziatisch.
Istanbul heeft de allergrootste haven van het land en de ingang van de rest van de wereld tot de Zwarte Zee. Het heeft een hele lange geschiedenis en begon als de Oud-Griekse kolonie Byzantium en eindigde tot de hedendaagse wereldstad/miljoenenstad Istanbul. Voor lange tijden is het hoofdsteden van allerlei kolossale rijken geweest. In het jaar 2010 is Istanbul de Culturele Hoofdstad van Europa. Veel historische plaatsen in de stad zijn uitgekozen tot Werelderfgoed van UNESCO. Dat was al in het jaar 1985.
Namen van Istanbul
Istanbul is een stad die veel verschillende namen heeft gehad. De eerste bekende was Byzantium. Ongeveer 700 jaar voor de geboorte van Christus trokken veel Griekse kolonisten naar het gebied van de Bosporus en de Zee van Marmara. Ze stichten hier een grote Dorische kolonie.
De Dorische Grieken die zich hier vestigden noemden de kolonie naar hun koning, Byzas. Voor lange tijd bleef Istanbul een Griekse stad, tot dat de Romeinen Griekenland binnenvielen. Constantijn de Grote, een Byzantijnse (Oost-Romeinse) keizer, veranderde de naam van Byzantium in Constantinopolis oftewel Constantinopel. Het werd de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk (het West-Romeinse Rijk was uiteengevallen en Rome in Italië lag in puinhoop door Gotische plunderaars).
Allerlei gebouwen werden in de stad gebouwd en er was een prachtig paleis voor de keizer. Men noemde de stad ook wel Nea Roma, wat Nieuw-Rome betekende. Een hele grote kathedraal werd hier gebouwd, de Hagia Sophia. Later zou deze kathedraal een moskee worden. De naam Constantinopel werd gebruikt tot dat het moderne Turkije onstond. Istanbul is eigenlijk een naam uit de Turkse taal. Het betekent letterlijk "de stad" of "in de stad".
Geschiedenis
Vroege geschiedenis
De geschiedenis van deze miljoenenstad begint duizenden jaren terug en is indrukwekkend om er naar te horen of het te lezen. Heel vroeg in het Neolithicum werd het gebied waar de stad nu ligt al bewoond. Het trok veel aandacht, want het lag aan zee en aan de overkant lag weer land. Allerlei Thracische stammen maakten hier vestigingen. Ten tijde toen de Phoeniciërs over de Middellandse Zee heersten, werd Istanbul een belangrijke handelspost.
Later werd het pas echt gesticht door de Dorische Grieken. Byzantium had een grote akropolis. Een akropolis is een soort centrum van allerlei Oud-Griekse gebouwen, zoals tempels voor de goden. Toen Istanbul bij het Byzantijnse Rijk hoorde, werd het een enorm belangrijke haven met veel internationale handel. Eeuwenlang was Constantinopel de grootste stad van heel Europa, hoewel het flink aan de pest heeft geleden.
De Hagia Sophia, een kathedraal in Constantinopel, was ooit de grootste kathedraal van de hele wereld. Een grote zetel van de Oosters-orthodoxe kerk was hier toen gevestigd. Istanbul werd na eeuwen lang veroverd door het katholieke Latijnse Keizerrijk. Daarvan werd het ook weer de hoofdstad van. Veel bewoners van de stad deden in de Middeleeuwen mee aan de kruistochten.
Late geschiedenis
Na een korte tijd werd Constantinopel weer veroverd door de Byzantijnen. Maar deze keer ging de economie van de stad enorm slecht. Veel mensen waren bankroet. De stad werd voor een groot deel verlaten. Omdat de stad zo zwak was geworden, werd het heel erg gemakkelijk om de stad aan te gaan vallen en te veroveren.
Het Ottomaanse Rijk lukte Constantinopel te veroveren en veranderde de stad volkomen in een islamitische stad. Zij vielen de steden rond Constantinopel eerst aan om de stad op te sluiten. In het jaar 1453 werd de stad uiteindelijk veroverd. De Ottomanen creëerden van Constantinopel een islamitisch cultureel en financieel centrum. Constantinopel werd zelfs de hoofdstad.
Toen het moderne Turkije door Mustafa Kemal Atatürk werd opgericht, verschoof de functie van hoofdstad naar Ankara toe. De bevolking van Constantinopel was er niet blij mee en helemaal niet blij dat de stad nu Istanbul heette. In de beginjaren werd Istanbul over het hoofd gezien en iedereen praatte alleen maar over Ankara.
Maar Istanbul werd vanaf de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw een moderne stad. Veel nieuwe gebouwen en pleinen werden nu geplaatst in de stad en de economie ging er veel beter dan in Ankara. Er werden veel huizen gebouwd. De stad heeft wel wat aantal nederlagen gehad. Namelijk dat er een zware aardbeving was in het jaar 1999 en de overstromingen van 2009.
Geografie & Klimaat
Geografisch ligt Istanbul in het noordwesten van Turkije. In het gebied van de Zee van Marmara namelijk. Het westelijke deel van Istanbul ligt in Europa en het oostelijke deel in Azië. De stad ligt in de gelijknamige provincie. Istanbul is gelegen in de Noord-Anatolische Breuk. Twee verschillende tektonische platen botsen tegen elkaar. Namelijk de Euraziatische Plaat en de Afrikaanse plaat. Daarom zijn er veel aardbevingen en overstromingen in de stad. De laatste aardbeving was in het jaar 1999 en de laatste overstroming in 2009. Gebouwen in Istanbul zijn meestal slecht.
Daarom zakken die in als er natuurrampen zijn. Istanbul heeft net zoals de rest van de Marmara-regio een landklimaat en een mediterraan klimaat. Het kan er best vochtig zijn, maar ook subtropisch-achtig. Omdat er een mix is van twee klimaten in Istanbul, zijn er in de omgeving allerlei soorten dieren en planten. Er zijn zowel veel veel gewone loofbomen als mediterrane vegetatie. Dit zijn een paar voorbeelden van bomen die in dit gebied voorkomen: Witte Populier, Noorse esdoorn, Tamme Kastanjeboom en de Engelse veldiep.
In totaal zijn er ongeveer 2500 verschillende soorten planten in de omgeving van de stad. Bossen vlakbij Istanbul hebben verschillende soorten dieren, waaronder de bekendsten: wild zwijn, grijze wolf, jakhals, rode vos, stormmeeuw, mus, edelhert, damhert, ree, bonte kraai en rode eekhoorn. In de binnenstad vind je erg veel zwerfhonden en zwerfkatten. De hoogste ooit opgemeten temperatuur van Istanbul was 40,5 graden en de laagste 16 graden onder nul.
Tijdens de winter sneeuwt het zelfs soms in de stad. Door het hele jaar is er erg veel mist in de stad, zowel als het winter is als de zomer. Het klimaat van Istanbul heeft veel invloed gekregen van het klimaat op zee. De provincie Istanbul heeft in totaal 39 districten, waarvan er 27 de stad Istanbul vormen. Istanbul (provincie) is verdeeld in drie verschillende regio's: Historisch Schiereiland Istanbul, Noord-Gouden Hoorn en Anatolisch Istanbul.
Architectuur
De architectuur van Istanbul is een smeltkroes van allerlei soorten architectuur van ook allerlei etnische groepen en tijden. Zowel de oude gebouwen in de stad als de nieuwe. Een oud symbool van de stad is de Oud-Griekse Leander Toren. Het ligt midden op zee. Één van de belangrijkste Romeinse architectonische voorwerpen in de stad is de Zuil van Constantijn.
Die werd zelf opgericht door keizer Constantijn de Grote. Zo markeerde hij dat Constantinopel (Istanbul) de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk was. Ook het Romeinse Valens Aquaduct is er mee te vergelijken. De Muren van Constantinopel werden ook gebouwd door Constantijn de Grote. Later werden door Theodosius II een nog grotere muur om de stad gebouwd.
Één van de eerste kerken/kathedralen in Istanbul was de Hagia Sophia, ooit 's werelds grootste kathedraal. Er werd in die tijd ook hard gewerkt aan het Paleis van Constantinopel. Ook waren er nog kloosters midden in de stad. Vooral het Stoudios Klooster is beroemd. Het Paleis van Constantinopel is niet het enige paleis in Istanbul, want er zijn er nog een hele hoop.
Vanuit sommige paleizen, zoals het Boukoleon Paleis, had je uitzicht over de Zee van Marmara of de Bosporus. In de tijd van de Ottomaanse overheersing werden een aantal kerken in moskeeën verander, zoals de Hagia Sophia. Veel christelijke bewoners van de stad vonden dat niet leuk en protesteerden zelfs. Maar de Ottomanen waren veel te machtig en daarom was de bevolking nogal bang voor hun. De Ottomanen gingen niet wonen in de oude paleizen van de Romeinse, Griekse of Byzantijnse vorsten, maar bouwden hun eigen paleizen.
Die hadden een Islamitische bouwstijl. Ottomanen namen ook niet alleen de kerken over om er moskeeën te maken, maar ze bouwden ook zelf. Alleen de Hagia Sophia vonden ze te verbazingwekkend en daarom veranderden ze die in een moskee. Langs de Bosporus werden speciale huizen gebouwd op islamitische wijze. Die waren traditioneel Ottomaans en heel erg kleurrijk met allerlei patronen.
Verstedelijking
Het stedelijk landschap van Istanbul is er goed aan toe. De stadsmuren van Istanbul stammen al uit de Romeinse en Byzantijnse periode. Ook is er een grote wijk waar een Genuees-Italiaans citadel is. Omdat Istanbul een hele grote stad is, zijn er heel veel winkels en werkplaatsen. Daarom zijn er ook veel wolkenkrabbers in de stad.
Vooral in de winkel/zaken-wijken Levent en Maslak wemelt het van de wolkenkrabbers en winkels. De stad breidt heel erg snel uit. Istanbul is al helemaal uitgebreid bij het zuiden van de Bosporus, maar het noorden is nog niet helemaal verstedelijkt. Daarom breidt de stad nu vooral in het noorden uit. Over een paar jaar en het noorden is ook helemaal uitgebreid.
Vooral de moderne massa woningen in Istanbul zijn bekend om in te wonen. In Istanbul zijn uitgestrekte wegen en lanen. Vooral de Bağdat Avenue is heel uitgestrekt. Langs de laan staan allemaal winkels en werkplaatsen en de weg is heel lang. Istanbul heeft meer wolkenkrabbers dan Ankara of İzmir. Vanuit de stad kun je naar allemaal andere steden en plaatsjes gaan.
Politiek
Istanbul is het politieke centrum van heel Turkije samen met Ankara. In de stad zijn enorm veel politieke partijen gevestigd. Er zijn iedere vier jaar gemeenteraadsverkiezingen die democratisch aflopen. Het stadhuis van Istanbul ligt in de wijk Fatih. Men begon het te bouwen in het jaar 1953 en het werd voltooid in het jaar 1960. Binnenkort wordt dit stadhuis gesloopt en een nieuw, modern stadhuis gebouwd.
Toch vinden veel mensen dat men dat niet moet doen, want het is een onderdeel van de geschiedenis van Istanbul. De burgemeester van Istanbul is Kadir Topbaş. Muammer Güler is de gouverneur van de hele provincie Istanbul. Om de vijf jaar wordt er een andere burgemeester gekozen. Heel de provincie Istanbul heeft speciale besturen.
Economie
De economie van Istanbul gaat heel goed. Istanbul is het financiële en industriële centrum van Turkije en daarom zijn er heel veel bedrijven, banken en winkels gevestigd. Vanuit de haven van Istanbul kun je varen naar 's werelds belangrijkste zee-handelsroutes. Heel lang geleden was de stad al een belangrijk economisch centrum. In de omgeving en in Istanbul worden veel dingen geproduceerd in de fabrieken.
De belangrijkste producten zijn katoen, olijfolie, zijde en tabak. Ook metalen voorwerpen, rubber, leder en chemie zijn belangrijke industrieën. Het eerste belangrijke financiële district van Istanbul was Bankalar Cadessi. Later zouden Maslak en Levent beter worden. De meeste banken van Istanbul zijn nu gevestigd in Maslak en Levent en niet meer in Bankalar Cadessi. Een groot deel van het BBP in Turkije wordt geregeld door de economie van Istanbul.
BBP is de afkorting van Bruto Binnenlands Product. De import en export van Istanbul levert jaarlijks ongeveer zo'n 50 miljard Amerikaanse dollar. Het toerisme van Istanbul is niet zo belangrijk als de bankdiensten en industrie in de stad. Er zijn duizenden hotels en de meesten zijn van 3 sterren of hoger. De twee luchthavens waar de meeste toeristen vertrekken en arriveren in Istanbul zijn Atatürk International Airport en Sabiha Gökçen International Airport.
Bevolking
De bevolking van het jaar 1980 verdriedubbelde in het jaar 2005 (na 25 jaar). Ongeveer 70 % van de bevolking in Istanbul woont in het Europese gedeelte, de overige 30 % woont in het Aziatische gedeelte. Heel weinig mensen zijn werkloos in de stad, want er is overal wel werk te vinden in Istanbul. Op de dag van vandaag is het de tweede grootste stad van Europa en één van de grootste steden van de hele wereld.
De meeste inwoners van Istanbul zijn Turken en Koerden. Koerden zijn meestal vluchtelingen uit Syrië of Irak. In de stad zijn allerlei andere etnische groepen. Zowel uit Europa en Amerika als uit Azië en Afrika. Het inwonertal van Istanbul stijgt jaarlijks enorm. Istanbul is de grootste inwoner-trekpleister van heel Turkije.
Al sinds de Middeleeuwen is Istanbul al een grote, belangrijke stad. Vele keren zakte de bevolking en groeide weer opnieuw. De belangrijkste religie van de stad is de islam. In minderheid gelooft men in de Oosters-orthodoxe Christelijke kerk, de Armeens Christelijke kerk en het jodendom. Heel Istanbul heeft 2.944 moskeeën, 123 kerken en 26 synagoges in totaal.
Verschillende gemeenschappen in Istanbul hebben hun eigen woonwijk. In de stad wonen twee soorten groepen islamieten. Namelijk soennieten en alevieten. De soennieten vormen de grootste groep moslims. Vroeger waren er heel veel christenen in de stad, zelfs 450.000. Nu zijn er nog maar 85.000 christenen in Istanbul. Armeniërs vormen 40.000 mensen van de christelijke bevolking in de stad. Ook Grieken in Istanbul zijn vaak christen. Joden wonen in de stad al ongeveer zo'n 500 jaar lang. Zij waren uit Spanje gevlucht tijdens de Spaanse Inquisitie.
Voorzieningen
Istanbul is een grote stad en daarom zijn er ook veel voorzieningen. De instellingen van het hoger onderwijs in Istanbul is beter dan de rest van het land. Er zijn 20 openbare en privé universiteiten. Openbare universiteiten zijn er in de meerderheid. De Universiteit van Istanbul is al ongeveer zo'n 600 jaar oud.
Op de universiteiten leer je allerlei verschillende vakken en talen. Galatasaray Lisesi is de oudste middelbare school van heel Turkije. De enige militaire middelbare school van Istanbul is Kuleli Military High School. Die ligt in de wijk Çengelköy. Istanbul heeft een groot aantal openbare bibliotheken. Die bevatten soms zelfs documenten en boeken die dateren uit de Romeinse, Oud-Griekse, Byzantijnse of Ottomaanse tijd.
In de stad zijn natuurlijk ook veel ziekenhuizen. Soms zijn die zelfs privé voor iemand. Ziekenhuizen in Istanbul zijn beter dan de andere ziekenhuizen in het land. Hier zijn moderne technologische toepassingen aan toegevoegd. Er is bijvoorbeeld goede high-tech apparatuur.
Istanbul's chirurgie is redelijk goed en heeft zich flink ontwikkeld met laser-oogchirurgie, plastische chirurgie en nog veel meer. De stad heeft speciaal voor mensen uit het leger een speciaal ziekenhuis. Dat heet Veterans Hospital. Inwoners van de stad gaan vaker met de auto dan met openbaar vervoer of de fiets. Daarom is er veel smog in de stad. Watervoorziening-systemen werden al gebouwd bij de stichting van de stad.
De twee grootste aquaducten waren gebouwd door Romeinen. In het jaar 1555 werden er nieuwe systemen gebouwd. Er werden allerlei sluizen en dammen gebouwd vanaf toen. Vandaag de dag is het water in Istanbul schoon en fris. De riolering wordt gecontroleerd door de overheidsinstelling. Er zijn veel organisaties die zorgen dat het water in de stad fris en schoon is. Istanbul's eerste elektro-fabriek was Silahtarağa Termik Santrali en werd opgericht in het jaar 1914. Tot het jaar 1983 bleef dit de elektrische levering van heel Istanbul. Later werden er nieuwe elektro-fabrieken opgericht.
Vervoer
Istanbul's verkeer is ongelofelijk erg druk. Er zijn vele vormen van vervoer en transport. Om naar het buitenland te gaan kun je vliegen bij de twee internationale luchthavens. Namelijk Atatürk International Airport (aan de Europese zijde van Istanbul) en Sabiha Gökçen International Airport (aan de Aziatische zijde van Istanbul). De eerste opgenoemde is de drukste luchthaven van Istanbul.
Voor een groot deel is de stad omringd door zee, namelijk: de Zee van Marmara, Bosporus, Gouden Hoorn en de Zwarte Zee. Vanuit de haven van Istanbul kun je naar allerlei plaatsen op de wereld varen. Istanbul heeft een hele grote haven. Er zijn heel veel container-schepen in de haven van Istanbul. Met de veerboot kun je van Istanbul naar de Princes' Islands toe gaan.
In Istanbul zijn heel veel snelwegen en gewone wegen. De D.100, de E80 en de Otoyol 3 zijn de belangrijkste snelwegen die Europa verbinden met Aziatisch Turkije en het Midden-Oosten. Veel bruggen behoren tot deze snelwegen. Waaronder de bekendsten de Bosporus-brug en de Fati Sultan Mehmet Brug. Binnen de stad en de voorsteden van Istanbul rijden allerlei trams en metro's.
De eerste spoorweg van Europa naar Istanbul was de spoorverbinding tussen het Franse Parijs en Constantinopel (Istanbul). Ook kon men in de 19e eeuw met een veerboot reizen van het Roemeense Varna naar de stad. Later begon men spoorwegen te bouwen naar Aziatisch Turkije zoals Bursa en de rest van Europa zoals naar Thessaloniki, Griekenland. Pas rond het jaar 1910 werden er pas spoorlijnen gebouwd naar buitenlandse Aziatische steden, zoals Bagdad, Damascus en Medina. De eerste trams van Istanbul werden pas gebruikt in het jaar 1869.
Toen waren er nog korte tram-diensten en weinig tramlijnen. Tegenwoordig is er overal in de stad wel een tram-halte. Vroeger waren de trams vaak nog rood van kleur. Nu zijn ze half-zilver en half-lichtblauw. Gemiddeld heeft een tramlijn ongeveer 15 stations/haltes.
Na de London Underground is de Tünel van Istanbul 's werelds oudste onderaardse stedelijke spoorlijn. Deze onderaardse spoorlijnen zijn geen metro's. Dagelijks reizen 15.000 mensen met de Tünel. Ook light-rails worden gebruikt in Istanbul. Die lijken op trams/treinen. De light-rail van Istanbul bestaat echter alleen uit twee lijnen. Er zijn 36 stations/haltes in totaal.
De Istanbul Metro is één van 's werelds drukste en grootste metro-stelsels. Het werd opgericht in het jaar 1992 als een metro met één enkele lijn en is uitgegroeid tot het kolossale metrostelsel van de dag van vandaag. Jaarlijks komen er steeds meer uitbreidingen. Istanbul's Metro gaat zelfs onder de Bosporus door. De meeste lijnen van de metro hebben gemiddeld 15 lijnen.