1910-1919: verschil tussen versies

Versie van 5 okt 2025 17:57

1910-1919, ofwel de jaren '10 of tweede decennium van de twintigste eeuw wordt vooral gekenmerkt door de aanloop naar en de Eerste wereldoorlog zelf.

Grote gebeurtenissen

In dit overzicht zijn de belangrijkste gebeurtenissen van het eerste decennium opgenomen die per jaar in een uitgebreider overzicht op Wikikids zijn te vinden. Je wordt uitgenodigd dit verder aan te vullen.

1910 - 1911 - 1912 - 1913 - 1914 - 1915 -

1916

januari: Stormvloed van 1916, een watersnoodramp door de Zuiderzee
februari: Begin Slag bij Verdun
mei: Begin Slag bij Jutland.
mei: geheim Sykes-Picotverdrag tussen de Fransen en de Engelsen.
juni: Begin Slag bij Loetsk
juli: Begin Slag aan de Somme.

1917

januari: De Nederlandse Spoorwegen (NS) ontstaat als een verregaande samenwerking tussen de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) en de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS).
februari: Russische Revolutie.
februari: De Nederlandse danseres Margaretha Geertruida Zelle, beter bekend als Mata Hari, wordt in Parijs aangehouden op verdenking van spionage.
april: President Woodrow Wilson van de Verenigde Staten vraagt het Congres om Duitsland de oorlog te verklaren.
juli: Bij Ieper gebruiken de Duitsers voor het eerst mosterdgas als chemisch wapen.
november: (Verenigd Koninkrijk) - De Balfour-verklaring belooft de Joodse zionisten Britse hulp bij de opbouw van een 'nationaal tehuis' in Palestina.
november: (Rusland) - De Oktoberrevolutie begint.
november: Estland roept de onafhankelijkheid uit.
december: Vrede van Brest-Litovsk.
december: Slag om Jeruzalem

1918

januari: Veertienpuntenplan
februari: Vrede van Brest-Litovsk
juli: Tsaar Nicolaas II van Rusland en zijn gezin worden vermoord.
november: Wapenstilstand van 11 november 1918

1919

januari: Verdrag van Versailles (1919)
januari: Begin Vredesconferentie van Parijs (1919).
januari: Oprichting van de volkenbond.
januari: Amerikaanse president Woodrow Wilson ontvangt een Nobelprijs voor de vrede voor de oprichting van de Volkenbond.
Begin van het interbellum (1919-1939)

	Navigatie decennium
Twintigste eeuw 1900-1909 ofwel de jaren '00 van de twintigste eeuw - 1910-1919 - 1920-1929 - 1930-1939 - 1940-1949 - 1950-1959 - 1960-1969 - 1970-1979 - 1980-1989 - 1990-1999 Eén-en-twintigste eeuw 2000-2009 ofwel de jaren '00 van de Eén-en-twintigste eeuw - 2010-2019

@@ Regel 4: / Regel 4: @@
 In dit overzicht zijn de belangrijkste gebeurtenissen van het eerste decennium opgenomen die per [[jaar]] in een uitgebreider overzicht op Wikikids zijn te vinden. Je wordt uitgenodigd dit verder aan te vullen.
-===[[1910]]===
+[[1910]] - [[1911]] - [[1912]] - [[1913]] - [[1914]] - [[1915]] -
-* maart: In het [[Chinese keizerrijk]] wordt [[slavernij]] verboden.
-* april: [[Krupp]] en [[MAN (vrachtautomerk)|MAN]] testen voor het eerst de [[Diesel|dieselmotor]] bij [[vrachtwagen]]s.
-* mei: [[George V van het Verenigd Koninkrijk|George V]] wordt koning van het Verenigd Koninkrijk na de dood van zijn vader [[Eduard VII van het Verenigd Koninkrijk|Edward VII]].
-* mei: De [[komeet]] [[Halley]] scheert vlak langs de Aarde. Helderzienden kondigen het einde van de wereld aan.
-* mei: Het Verenigd Koninkrijk verleent aan de [[Unie van Zuid-Afrika]] de status van dominion (zelf regerend).
-* juli: Op vliegkamp Ede vliegt [[Johan Hilgers]] als eerste Nederlander boven Nederlands grondgebied.
-* augustus: [[Japan]] lijft [[Korea]] in.
-* oktober: De Nieuw-Zeelandse natuurkundige [[Ernest Rutherford]] ontdekt de [[atoomkern]] en het [[proton]].
-* november: de [[Mexicaanse Revolutie]] begint.
-* december: [[Georges Claude]] demonstreert in Parijs de eerste [[neonlamp]].
-* december: De Nederlandse hoogleraar [[Van der Waals]] krijgt de [[Nobelprijs]] voor [[natuurkunde]] vanwege zijn werk betreffende de toestandsvergelijking van [[vloeistof]]fen en [[gas]]sen.
-===[[1911]]===
-* januari: [[Monaco]], de laatste absolute [[monarchie]] van Europa, krijgt een [[grondwet]].
-* februari:  Oprichting in Nederland van de [[Erfgoedvereniging Bond Heemschut|Bond Heemschut]].
-* mei: De [[RMS Titanic]] wordt te water gelaten.
-* juli: [[Tweede Marokkaanse Crisis]].
-* september: [[Fokker|Anthony Fokker]] vliegt in zijn zelfgebouwde Spin de eerste rondjes om de [[Haarlem]]se Grote of [[Sint-Bavokerk]].
-* oktober: Als eerste Nederlandse vrouw behaalt [[Beatrix de Rijk]] een vliegbrevet.
-* december: De Noorse pool-ontdekkingsreiziger [[Roald Amundsen]] bereikt met zijn mannen als eerste de [[zuidpool]].
-===[[1912]]===
-* januari: Formele uitroeping van de [[Republiek China]].
-* januari: Oprichting van het [[Afrikaans Nationaal Congres]] ([[ANC]]) in [[Bloemfontein]], [[Zuid-Afrika]].
-* februari: [[Arizona]] wordt de 48e deelstaat van de [[Verenigde Staten van Amerika]].
-* maart: Ondertekening van het [[Verdrag van Fez]], waarbij Marokko wordt verdeeld in de protectoraten [[Frans-Marokko]] en [[Spaans-Marokko]].
-* april: zinken van het passagiersschip de [[RMS Titanic]] na een botsing met een [[ijsberg]]. Er komen 1503 mensen om het leven.
-* juli: Oprichting in de USA van de Keystone Studios door Mack Sennett, die slapsticks gaat produceren met jonge sterren als [[Charlie Chaplin]] en [[W.C. Fields]].
-* juli: [[Mongolië]] verklaart zich onafhankelijk.
-* augustus: Beursgang van de [[Philips]] Gloeilampen Fabrieken N.V.
-* oktober: Als eerste staat van de [[Balkanbond]] (bestaande uit [[Bulgarije]], [[Griekenland]], [[Montenegro]] en [[Servië]]) verklaart [[Montenegro]] de oorlog aan het [[Osmaanse rijk]]. Dit is het begin van de [[eerste Balkanoorlog]].
-===[[1913]]===
-* juli: Officiële oprichting in Nederland van de Luchtvaartafdeling van de [[Koninklijke Landmacht]]. De afdeling zal uitsluitend worden uitgerust met vliegtuigen, van de aanschaf van [[luchtballon]]nen is afgezien.
-* juli: In België wordt het [[Koninklijk Meteorologisch Instituut]] opgericht ([[KMI]]).
-* augustus: Koningin Wilhelmina opent het [[Vredespaleis]] in Den Haag.
-* september: Het tot dan toe grootste [[luchtschip]], de L2, vertrekt voor de eerste proefvlucht. Het is 260 meter lang en wordt aangedreven door vier motoren van 205 pk.
-===[[1914]]===
-* januari: In een Londens ziekenhuis wordt voor het eerst [[radium]] gebruikt bij de behandeling van [[kanker]].
-* maart: Eerste Belgische [[radio|radio-uitzending]].
-* juni: In Londen presenteert de natuurkundige [[Archibald Low]] zijn eerste [[televisie]]toestel.
-* juni: ([[Sarajevo]]) - [[Moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk|Moordaanslag]] op aartshertog [[Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este]], de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije en aartshertogin Sophie door de Servische nationalist [[Gavrilo Princip]]. Beiden komen om het leven. Dit vormde de directe aanleiding tot het uitbreken van de [[Eerste Wereldoorlog]].
-* juli: In werking treden [[Von Schlieffenplan]]
-* juli: Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. Hiermee begint de Eerste Wereldoorlog. Tevens [[Juli-ultimatum]].
-* juli: Koningin Wilhelmina der Nederlanden tekent het besluit tot [[Mobilisatie van 1914|mobilisatie]]. [[Nederland in de Eerste Wereldoorlog|Nederland blijft neutraal]].
-* juli: Belgische regering besluit tot algemene mobilisatie. Koning Albert neemt het opperbevel over het Belgische leger op zich.
-* augustus: Frankrijk mobiliseert.
-* augustus: [[Duitse Keizerrijk|Duitsland]] valt [[Luxemburg (land)|Luxemburg]] binnen en niet veel later België.
-* augustus: Het leger van Oostenrijk-Hongarije valt Servië binnen.
-* september: [[Slag aan de Marne]]
-* oktober: Met de [[Onderwaterzetting van de IJzervlakte|Slag om de IJzer]] en de  [[Slag om Ieper]] komt er eind aan de Race naar de Zee en begint de [[loopgravenoorlog]].
-* november: Rusland verklaart het Ottomaanse Rijk de oorlog.
-===[[1915]]===
-* april: gebruik van [[gifgas]]
-* mei: Het Britse semi-militaire passagiersschip [[Lusitania]] wordt tijdens een reis van New York naar Liverpool door de Duitsers tot zinken gebracht in de Ierse Zee tijdens de [[Onbeperkte onderzeebootoorlog|duikbotenoorlog]]. Bijna twaalfhonderd van de opvarenden komen om het leven, onder wie 128 Amerikaanse staatsburgers.
-* mei: Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk veroordelen de [[Armeense Genocide]].
-* mei: Londen wordt voor de eerste keer succesvol gebombardeerd vanuit [[zeppelin]]s.
-* december: Het eerste eendekker-vliegtuig dat geheel van metaal is, de [[Junkers J1]], volbrengt zijn eerste vlucht.
-* [[Albert Einstein]] ontwikkelt zijn algemene [[relativiteitstheorie]].
 ===[[1916]]===