Eigen risico

Als je een verzekering hebt en je krijgt "schade", kan het voorkomen dat de verzekeraar niet het gehele schadebedrag vergoedt. Het deel van het schadebedrag dat je zelf moet betalen heet het eigen risico. De verzekerde moet dit dus uit zijn/haar eigen portemonnee betalen.

Bij de meeste verzekeringen geldt een vrijwillig eigen risico. De verzekerde spreekt af met de verzekeraar dat als hij/zij schade heeft, hij/zij een deel zelf zal betalen. De verzekerde hoeft dan vaak minder premie te betalen. Premie is het maandelijkse bedrag dat je betaalt om verzekerd te zijn. In Nederland geldt voor de basiszorgverzekering een verplicht eigen risico. Als er in de Nederlandse politiek over het eigen risico gepraat wordt, gaat het meestal om het verplichte eigen risico voor de basiszorgverzekering.

Soorten

Vrijwillig eigen risico

Een vrijwillig eigen risico is waarover de verzekerde zelf kan beslissen. Verzekeraars kunnen twee modules aanbieden voor (min of meer) dezelfde verzekering. De ene verzekering heeft een hogere premie, maar geen eigen risico. Als de verzekerde schade heeft, betaalt de verzekeraar het volledige bedrag uit. De andere verzekering heeft een lagere premie, maar wel een eigen risico. Als de verzekerde schade heeft, betaalt de verzekeraar slechts een deel van het bedrag uit.

Zo komt dit soort voor bij een reisverzekering. Als je op vakantie gaat, kun je een reisverzekering afsluiten. De verzekering dekt bijvoorbeeld medische kosten in het buitenland, diefstal en verlies van bagage. Die verzekering kan erg duur zijn. Een vakantieganger kan daarom een reisverzekering met een vrijwillig eigen risico afsluiten. Als je koffer dan gestolen wordt, vergoedt de verzekeraar slechts een deel van het bedrag. Daarentegen betaalt de vakantieganger lagere kosten.

Bij een vrijwillig eigen risico kan een verzekerde vaak zelf een afweging maken. De verzekerde kan zelf beslissen of hij/zij een verzekering wil met eigen risico of niet.

Verplicht eigen risico

Een verplicht eigen risico komt voor bij de Nederlandse basiszorgverzekering. Wettelijk moet iedereen in Nederland een basiszorgverzekering met een eigen risico. De hoogte van het bedrag wordt bepaalt door de Nederlandse overheid. Jaarlijks wordt dat bijgesteld. In 2025 was dat bedrag €385. Dat betekent dat de verzekerde dat bedrag aan zorgkosten betaald. De rest wordt vergoedt door de zorgverzekeraar. Er zijn wel uitzonderingen op dat bedrag. Zo valt een bezoek aan de huisarts niet onder het eigen risico.

Bij de meeste zorgverzekeringen kun je ook kiezen voor een hoger eigen risico. Dat is een vrijwillig eigen risico, wat je dus zelf kunt beslissen. Een hoger eigen risico is interessant voor gezonde mensen die geen medicijnen gebruiken. Zij zullen minder snel een medische behandeling nodig hebben. Hierdoor kunnen zij kiezen voor een hoger eigen risico, waardoor zij minder premie hoeven te betalen. Aan dat verhoogde eigen risico zit wel een maximum.

Bij de Nederlandse zorgverzekering

Als er in de Nederlandse politiek of media over het eigen risico gepraat wordt, gaat het vaak om het verplichte eigen risico voor de basiszorgverzekering. In Nederland moet iedereen een basiszorgverzekering hebben. De aanvullende zorgverzekering is niet verplicht. Bij de verplichte basiszorgverzekering komt ook een verplicht eigen risico.

Uitzonderingen

Voor het verplichte eigen risico zijn ook een aantal uitzonderingen. Die uitzonderingen zijn dus vrijgesteld.

Voorbeelden zijn:

• Een bezoek aan de huisarts. Hieronder vallen ook consulten en behandelingen.
• Verloskundige zorg of kraamhulp (na een bevalling)
• Wijkverpleging zoals thuiszorg
• Medische hulpmiddelen in bruikleen zoals een rolstoel
• Vervoer van donororganen en zorg aan orgaandonors en -ontvangers
• NIPT en invasieve diagnostiek zoals vruchtwaterpunctie en vlokkentest (bij zwangerschap)
• Bepaalde zorg bij chronische ziekten zoals diabetes en COPD
• Zorg die valt onder de wet langdurige zorg of de wet maatschappelijke ondersteuning
• Zorg voor verzekerden tot 18 jaar

Deze uitzonderingen worden volledig vergoed door de zorgverzekeraar.

Politieke discussie

In Nederland bestaat het verplichte eigen risico sinds 1 januari 2008. Sindsdien is er een politieke discussie in Nederland die iedere verkiezingen weer terugkeert.

Sommige partijen zijn voorstander van het eigen risico. Door het eigen risico kan de premie laag gehouden en blijft de gezondheidszorg toegankelijk. Zij geloven ook dat het eigen risico zorgt voor dat mensen niet voor ieder kwaaltje naar de huisarts gaan. Hierdoor zijn verzekerden voorzichtiger. Dat zou weer leiden tot minder lange wachtlijsten, minder drukte en lagere kosten. Andere partijen zijn juist tegenstander van het eigen risico. Zij willen het eigen risico verlagen of volledig afschaffen. Volgens die partijen maakt het eigen risico de zorg juist ontoegankelijk. Mensen zouden minder snel naar de huisarts gaan, waardoor onderliggende aandoeningen of ziekten minder snel opgemerkt worden. Dat kan juist leiden tot hogere zorgkosten. Ook kan het eigen risico oneerlijk zijn voor mensen met een laag inkomen en mensen erfelijke ziektes of chronische aandoeningen.

In Nederland zijn de VVD, het CDA, de SGP, ChristenUnie, D66, JA21, Forum voor Democratie, de BoerBurgerBeweging en Nieuw Sociaal Contract voorstander van het eigen risico. CDA, ChristenUnie, D66 en Nieuw Sociaal Contact willen wel het eigen risico niet verder verhogen. De BoerBurgerBeweging en Forum voor Democratie pleiten zelfs voor een verlaging. GroenLinks-PvdA, de Partij voor de Dieren, de SP en PVV zijn tegenstander van het eigen risico. Partij voor Dieren, SP en PVV pleiten voor een directe afschaffing. GroenLinks-PvdA wil het eigen risico eerst verlagen en vervolgens stapsgewijs afschaffen. Volt en DENK hebben geen specifieke standpunten over het eigen risico.