Chili: verschil tussen versies

Versie van 23 dec 2018 15:55

Werk in uitvoering
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Werk in uitvoering
Aan dit artikel wordt nog hard gewerkt.

Republiek Chili República de Chile
Hoofdstad	Santiago
Aantal inwoners	19.678.363 (2021)
Oppervlakte	756.096 km²
Regeringsvorm	Presidentiële republiek
President	Sebastián Piñera (sinds 2018)
Godsdienst	Christendom (63%) Geen religie (36%) Overig (1%)
Taal	Spaans (Español)
Munteenheid	Chileense peso
Volkslied	Himno Nacional
Nationale feestdag	18 september
Landcode	CHL

Chili, officieel de Republiek Chili, is een land in Zuid-Amerika.

Het grenst aan Peru, Bolivia en Argentinië. Het ligt ingeklemd tussen de Grote Oceaan en de Andes. De hoofdstad is Santiago. Het land maakt ook aanspraak op een stuk van Antarctica, ditzelfde stuk wordt ook grotendeels door Argentinië opgeëist. Om deze reden staat de obelisk die het officiële geografische middelpunt van Chili aangeeft ook in het zuiden, bij de stad Punta Arenas, vlak bij Vuurland.

De Juan Fernández-archipel, Desventuradaseilanden en Paaseiland, dat zeer ver ten westen van het vasteland ligt, horen ook bij Chili.

Naam

Geschiedenis

Vroege geschiedenis

De vroegst bewoonde plek in Chili, Monte Verde, is gedateerd op 12.500 jaar geleden. De vroegste menselijke resten die op het Chileense grondgebied zijn gevonden dateren van ongeveer 10.500 jaren geleden.

De Mapuche waren de originele inwoners van centraal en zuidelijk Chili. Het grondgebied van het huidige Chili werd bewoond door verschillende Indianenstammen zoals de Aymara in het noorden, Mapuche in het midden en de Yagán en Kawésqar (ook Alacaluf genoemd) in het zuiden. De Inkakeizer Wayna Qhapaq veroverde tussen 1493 en 1527 een groot deel van het noorden van Chili, tot aan de Maule rivier. Daar stuitten de Inca's op hevig verzet van de Mapuche stammen.

Kolonie van Spanje

De eerste Spaanse ontdekkingsreiziger in Chili was Diego de Almagro, in het jaar 1535. Vanaf 1540 waren er Spaanse nederzettingen.

Onafhankelijkheid en andere oorlogen

In 1810 verklaarde Chili zich onafhankelijk.

In 1814 is er de onafhankelijkheidsoorlog.

Van 1879 tot 1884 is Chili in oorlog met zowel Peru als Bolivia, over de salpeter-velden in het noorden, een grensstreek van de drie landen. Chili wint deze oorlog.

Chileense Burgeroorlog in 1891

Chili als democratie

Dictatuur onder Pinochet

17 jaar lang ging Chili gebukt onder de dictatuur van Pinochet, van 1973 tot 1990. Vanaf 1990 keerde de democratie terug.

Moderne geschiedenis

Geografie

Algemeen

In het westen en zuiden grenst het land aan de Grote Oceaan. Aan de noordgrens ligt de Atacama, de droogste woestijn ter wereld. In het oosten rijst het reusachtige gebergte van de Andes op. In deze Andes bevindt zich de Aconcagua, met 6.962 meter de hoogste berg van Amerika. Tussen de bergen en de kust liggen de centrale valleien van Chili, hier wonen de meeste mensen. In het zuiden lopen de gebergtes over in fjorden en eilanden en zijn er grote ijsvlaktes. Hier zijn ook een van de grootste zoetwaterreserves ter wereld. Chili heeft een van de meest gevarieerde landschapsvormen Chili bestuurt verder drie eilanden(groepen) in de Grote Oceaan, de Desventuradaseilanden, de Juan Fernández-archipel en Paaseiland.

Landschap

Klimaat

De enorme lengte van Chili kent het land een groot aantal klimaat zones. Van noord naar zuid zijn de volgende klimaatzones te onderscheiden:

Het woestijnklimaat overheerst het noorden van Chili. Het hooggebergte-woestijnklimaat overheerst de Altiplano. Het halfwoestijnklimaat overheerst het Kleine Noorden. Het mediterraan klimaat overheerst Midden-Chili tot aan de Bío Bío rivier. Het gematigd regenklimaat overheerst in de Araucanía en het merengebied. Het maritiem klimaat overheerst op de eilanden langs de kust en een zone vlak langs de kust. Het hooggebergteklimaat overheerst de Patagonische Andes. Het continentaal steppeklimaat overheerst op de Patagonische vlaktes. Op Paaseiland heerst een subtropisch klimaat met het hele jaar door regen (ca. 1150 mm), en een gemiddelde jaartemperatuur van iets meer dan 20°C. De Juan Fernandez-eilanden hebben een mediterraan klimaat met vooral in de winter regen (ca. 900 mm op jaarbasis), en een gemiddelde jaartemperatuur van 14°C.

Flora en fauna

Steden

De hoofdstad is Santiago. Enkele andere plaatsen zijn:

Antofagasta
Arica
Chuquicamata
Coquimbo
La Serena
Osorno
San Pedro de Atacama
Temuco
Valparaíso
Punta Arenas

Bevolking

Bevolkingsgroepen

Volgens een schatting woonden er in juni 2006 16.432.674 mensen in Chili, waarmee het het zestigste land ter wereld is qua aantal inwoners. Chilenen zijn voor het grootste deel nazaten van immigranten uit diverse Europese landen, waarbij de nakomelingen van Spaanse (voornamelijk uit Baskenland en Andalusië) immigranten overheersen, en in mindere mate Duitsers, Zwitsers, Fransen, Engelsen en Kroaten. Ongeveer 5% van de bevolking is indiaan, waarvan het grote merendeel Mapuche, en 65% mesties.

Religie

Talen

De officiële taal in Chili is het Spaans. Andere talen zijn het Mapudungun, Huilliche, Aymara, Quechua, Rapa Nui, Yámana en het Kawésqar

Onderwijs en gezondheidszorg

De Chileense cultuur

Muziek en dans

Literatuur en legenden

Chileense keuken

Erfgoed

Nationaal park Rapa Nui
Kerken van Chiloé
Historische wijk van de havenstad Valparaíso
Salpetergroeves Humberstone en Santa Laura
mijnstad Sewell
Parque Nacional Torres del Paine

Politiek

Nationale politiek

Bestuurlijke indeling

Chili bestaat uit vijftien regio's. Deze bestaan elk uit meerdere provincies, 51 in totaal. De provincies zijn op hun beurt ingedeeld in gemeenten, 346 voor heel Chili.

Relaties met andere landen

Economie en transport

Economie

Infrastructuur

	Landen en afhankelijke gebieden in Zuid-Amerika
Argentinië · Bolivia · Brazilië · Chili · Colombia · Ecuador · Guyana · Paraguay · Peru · Suriname · Uruguay · Venezuela Afhankelijke gebieden: Falklandeilanden · Frans-Guyana · Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{werk}}
 {{Chili}}
 '''Chili''', officieel de '''Republiek Chili''', is een land in [[Zuid-Amerika]].
@@ Regel 5: / Regel 6: @@
 De Juan Fernández-archipel, Desventuradaseilanden en Paaseiland, dat zeer ver ten westen van het vasteland ligt, horen ook bij Chili.
+==Naam==
 ==Geschiedenis==
+===Vroege geschiedenis===
 De vroegst bewoonde plek in Chili, Monte Verde, is gedateerd op 12.500 jaar geleden. De vroegste menselijke resten die op het Chileense grondgebied zijn gevonden dateren van ongeveer 10.500 jaren geleden.
 De Mapuche waren de originele inwoners van centraal en zuidelijk Chili. Het grondgebied van het huidige Chili werd bewoond door verschillende Indianenstammen zoals de Aymara in het noorden, Mapuche in het midden en de Yagán en Kawésqar (ook Alacaluf genoemd) in het zuiden. De Inkakeizer Wayna Qhapaq veroverde tussen 1493 en 1527 een groot deel van het noorden van Chili, tot aan de Maule rivier. Daar stuitten de Inca's op hevig verzet van de Mapuche stammen.
+===Kolonie van Spanje===
 De eerste Spaanse ontdekkingsreiziger in Chili was Diego de Almagro, in het jaar 1535. Vanaf 1540 waren er Spaanse nederzettingen.
+===Onafhankelijkheid en andere oorlogen===
 In 1810 verklaarde Chili zich onafhankelijk.
-===Oorlogen===
 In 1814 is er de onafhankelijkheidsoorlog.
@@ Regel 21: / Regel 27: @@
 Chileense Burgeroorlog in 1891
-===Dictatuur===
+===Chili als democratie===
+===Dictatuur onder Pinochet===
 jaar lang ging Chili gebukt onder de dictatuur van Pinochet, van 1973 tot 1990. Vanaf 1990 keerde de democratie terug.
-==Bevolking==
+===Moderne geschiedenis===
-Volgens een schatting woonden er in [[juni]] [[2006]] 16.432.674 mensen in Chili, waarmee het het zestigste land ter wereld is qua aantal inwoners.
-Chilenen zijn voor het grootste deel nazaten van immigranten uit diverse Europese landen, waarbij de nakomelingen van Spaanse (voornamelijk uit Baskenland en Andalusië) immigranten overheersen, en in mindere mate Duitsers, Zwitsers, Fransen, Engelsen en Kroaten. Ongeveer 5% van de bevolking is indiaan, waarvan het grote merendeel Mapuche, en 65% mesties.
-==Talen==
-De officiële taal in Chili is het Spaans. Andere talen zijn het Mapudungun, Huilliche, Aymara, Quechua, Rapa Nui, Yámana en het Kawésqar
 ==Geografie==
-Chili bestaat uit vijftien regio's. Deze bestaan elk uit meerdere provincies, 51 in totaal. De provincies zijn op hun beurt ingedeeld in gemeenten, 346 voor heel Chili.
+===Algemeen===
 In het westen en zuiden grenst het land aan de Grote Oceaan. Aan de noordgrens ligt de Atacama, de droogste woestijn ter wereld. In het oosten rijst het reusachtige gebergte van de Andes op. In deze Andes bevindt zich de Aconcagua, met 6.962 meter de hoogste berg van Amerika. Tussen de bergen en de kust liggen de centrale valleien van Chili, hier wonen de meeste mensen. In het zuiden lopen de gebergtes over in fjorden en eilanden en zijn er grote ijsvlaktes. Hier zijn ook een van de grootste zoetwaterreserves ter wereld. Chili heeft een van de meest gevarieerde landschapsvormen
 Chili bestuurt verder drie eilanden(groepen) in de Grote Oceaan, de Desventuradaseilanden, de Juan Fernández-archipel en Paaseiland.
-==Klimaat==
+===Landschap===
+===Klimaat===
 De enorme lengte van Chili kent het land een groot aantal klimaat zones. Van noord naar zuid zijn de volgende klimaatzones te onderscheiden:
@@ Regel 50: / Regel 54: @@
 De Juan Fernandez-eilanden hebben een mediterraan klimaat met vooral in de winter regen (ca. 900 mm op jaarbasis), en een gemiddelde jaartemperatuur van 14°C.
-==Steden==
+===Flora en fauna===
+===Steden===
 De hoofdstad is [[Santiago (Chili)|Santiago]]. Enkele andere plaatsen zijn:
 * Antofagasta
@@ Regel 63: / Regel 69: @@
 * Punta Arenas
-==Bezienswaardigheden==
+==Bevolking==
+===Bevolkingsgroepen===
+Volgens een schatting woonden er in [[juni]] [[2006]] 16.432.674 mensen in Chili, waarmee het het zestigste land ter wereld is qua aantal inwoners.
+Chilenen zijn voor het grootste deel nazaten van immigranten uit diverse Europese landen, waarbij de nakomelingen van Spaanse (voornamelijk uit Baskenland en Andalusië) immigranten overheersen, en in mindere mate Duitsers, Zwitsers, Fransen, Engelsen en Kroaten. Ongeveer 5% van de bevolking is indiaan, waarvan het grote merendeel Mapuche, en 65% mesties.
+===Religie===
+===Talen===
+De officiële taal in Chili is het Spaans. Andere talen zijn het Mapudungun, Huilliche, Aymara, Quechua, Rapa Nui, Yámana en het Kawésqar
+===Onderwijs en gezondheidszorg===
+==De Chileense cultuur==
+===Muziek en dans===
+===Literatuur en legenden===
+===Chileense keuken===
+===Erfgoed===
 * Nationaal park Rapa Nui
 * Kerken van Chiloé
@@ Regel 70: / Regel 96: @@
 * mijnstad Sewell
 * Parque Nacional Torres del Paine
+==Politiek==
+===Nationale politiek===
+===Bestuurlijke indeling===
+Chili bestaat uit vijftien regio's. Deze bestaan elk uit meerdere provincies, 51 in totaal. De provincies zijn op hun beurt ingedeeld in gemeenten, 346 voor heel Chili.
+===Relaties met andere landen===
+==Economie en transport==
+===Economie===
+===Infrastructuur===
 {{Navigatie landen Zuid-Amerika}}