Guyana

Coöperatieve Republiek Guyana Co-operative Republic of Guyana
Hoofdstad	Georgetown
Aantal inwoners	743.699 (2019)
Oppervlakte	214.969 km²
Regeringsvorm	Coöperatieve republiek
President	Irfaan Ali (sinds 2020)
Premier	Mark Phillips (sinds 2020)
Godsdienst	Christendom (62,7%) Hindoeïsme (24,8%) Islam (6,8%) Geen religie (3,1%) Overig (2,6%)
Taal	Engels (English)
Munteenheid	Guyaanse dollar
Volkslied	Dear Land of Guyana, of Rivers and Plains
Nationale feestdag	23 februari
Landcode	GUY

Guyana is een land in Zuid-Amerika. Guyana grenst in het oosten aan Suriname, in het zuiden aan Brazilië, in het westen aan Venezuela en in het noorden ligt de Caribische Zee. De hoofdstad van Guyana is Georgetown. In tegenstelling tot veel andere landen in Latijns-Amerika, spreekt men in Guyana Engels.

Het land was oorspronkelijk een gebied van koloniën van Nederland, maar werd in 1815 overgedragen aan het Verenigd Koninkrijk. De koloniën werden in 1831 samengevoegd tot de Britse kolonie van Guyana, wat in 1834 de slavernij afschafte. In 1966 werd Guyana een onafhankelijke staat, maar bleef lid van de Gemenebest van Naties, waardoor de Britse koningin het staatshoofd werd. In 1970 stapte Guyana uit de Gemenebest van Naties, omdat het land opzoek ging naar toenadering van de Sovjet-Unie en Cuba. De situatie in Guyana werd bijzonder slecht en er waren diverse schendingen van de mensenrechten. De nieuwe grondwet van 1980 maakte hier veranderingen en pas in 1992 werden de eerste vrije en eerlijke presidentsverkiezingen van het land gehouden.

Guyana is een multicultureel land, waarin veel verschillende bevolkingsgroepen en religies leven. Het land is erg beïnvloed door de Britse cultuur.

Geschiedenis

Inheemse geschiedenis

Guyana in 1649

De eerste inwoners van Guyana kwamen zo'n 35.000 jaar geleden naar het gebied. Er leefden verschillende volkeren in Guyana, maar de Arawakken en de Cariben waren de belangrijkste volkeren. De Arawakken leefden aan de kust en de Cariben leefden in de binnenlanden. Er is weinig bekend over de geschiedenis voor de komst van de Europeanen, aangezien de volkeren geen geschreven bronnen achterlieten. Het waren nomades. Dit betekent dat de inwoners geen vaste woonplaats hadden. Zij trokken steeds rond en leefden van de jacht en het verzamelen van voedsel. Deze volkeren noemden het gebied Guyana. Dit gebied liep van Guyana tot het huidige Frans-Guyana en ook Suriname behoorde ertoe.

Waar de Arawakken en Cariben precies vandaan kwamen is onduidelijk, maar de meeste historici denken dat zij uit de Amazone kwamen. Zij trokken later naar Guyana en verspreidden zich later ook over de Caribische Eilanden. We weten wel dat de Arawakken eerst in het gebied woonden en de Cariben pas later kwamen. De Cariben waren erg aggresief, waardoor zij waarschijnlijk de Arawakken naar de kust hadden gejaagd.

Koloniale periode

Brits-Guyana in 1896

In 1616 stichtten de Nederlanders de eerste kolonie in Guyana. Het gebied werd geclaimd door de Spanjaarden, maar de Nederlanders hadden de controle in het gebied. In 1648 gaf Spanje zijn claim op de kolonie op, waardoor het officieel Nederlands was. Vanaf 1621 had de West-Indische Compagnie (WIC) de controle over Guyana. De Nederlandse kolonie Guyana bestond zowel uit het huidige Guyana en het huidige Suriname. In de kolonie waren er veel plantages waar Afrikaanse slaven werkten. Op de plantages werd voor tabak verbouwd. Eerst werd de inheemse bevolking gebruikt op het land te werken. De Europese kolonisten namen ziektes met zich mee, die niet in Amerika bestonden. Hierdoor had de inheemse bevolking geen weerstand tegen de ziektes en het grootste gedeelte van de bevolking stierf hierdoor. Hierdoor werden slaven uit Afrika overgebracht. Deze hadden hier minder last van, aangezien in Europa en Afrika vrijwel dezelfde ziektes voorkwamen. Er waren verschillende slavenopstanden in Guyana, waaronder de slavenopstand van 1763.

In 1746 begonnen de Nederlanders ook Britse kolonisten toe te laten in het westen van Guyana. Tegen 1760 was het grootste gedeelte van de bevolking hierdoor Brits. In 1781 brak de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog uit. Frankrijk, een bondgenoot van Nederland, bestuurde hierdoor Guyana voor twee jaar. Hierna ontstond een conflict tussen de Britse kolonisten in Guyana en Nederland. Tijdens de oorlogen van Napoleon Bonaparte werd Guyana door de Britten bestuurd, aangezien Nederland bezet was door Frankrijk. In 1814 werd besloten dat de kolonie in tweeën gesplitst werd. Het westen (Guyana) werd overgedragen aan het Verenigd Koninkrijk en kreeg in 1831 de naam Brits-Guyana. Het oosten (Suriname) bleef een Nederlandse kolonie en werd "Nederlands-Guyana" (en later Suriname) genoemd.

In 1807 had het Verenigd Koninkrijk de slavenhandel afgeschaft, maar de slavernij bleef bestaan tot 1838. Na de afschaffing van de slavernij stortte de economie van Guyana in. Hierdoor werden veel werkers uit Madeira, China en India gehaald. In Guyana werd toentertijd veel suiker verbouwd. De arbeids- en levensomstandigheden in Guyana waren slecht. In 1905 braken dan ook veel rellen en demonstraties in Guyana uit. Deze opstanden werden neergeslagen door het Britse leger. De economie verslechterde nog verder tijdens de Grote Depressie van de jaren 1930. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen er veel hervormingen en werden veel wegen aangelegd en huizen gebouwd. Na de oorlog wilden veel Guyanen onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk. In 1953 kreeg Guyana een nieuwe grondwet en kwamen de eerste stappen naar onafhankelijkheid.

Onafhankelijkheid

Jonestown

Op 26 mei 1966 werd Guyana onafhankelijk. Na de onafhankelijkheid begon de economie te groeien en brak een periode van vrede aan. Toch waren er spanningen met Venezuela over de grens en Venezuela bezette zelfs een eiland. In 1969 braken er opstanden in Rupununi uit. De Indianen in deze regio waren namelijk tegen de overheid van Guyana. In 1968 werd besloot premier Forbes Burnham om van Guyana een socialistisch land te maken. Hij beïnvloedde de verkiezingen op zo'n manier dat zijn partij een meerderheid kreeg. In 1970 verbrak Guyana de banden met de Britse monarchie. Hoewel Guyana al twee jaar onafhankelijk was, was de Britse koningin nog steeds het staatshoofd. Guyana verbeterde ook de banden met Cuba. Tijdens de jaren 1970 werd Guyana steeds minder democratisch en steeds meer een dictatuur.

Een bekende gebeurtenis in Guyana was het bloedbad van Jonestown. De Amerikaanse activist en cultleider Jim Jones trok met 1.000 volgelingen naar Guyana om een ideale samenleving te stichten, Jonestown. Toch was Jonestown een sekte en werd onderzocht door de Verenigde Staten. In Jonestown zou namelijk misbruik plaatsvinden. Toen de Amerikaanse politicus Leo Ryan Jonestown bezocht, mocht hij het niet verlaten. In een gevecht werd hij vermoord door de inwoners van Jonestown. Vervolgens deden de Jim Jones en zijn volgelingen massale zelfmoord. meer dan 900 van de 1.000 leden overleden hierbij. Het bloedbad zette Burnham onder druk. In 1979 was er een golf van geweld in Guyana en het land raakte in een economische crisis. Burnhams macht werd in 1980 ingekort, maar bleef president tot aan zijn dood in 1985.

De Kaieteurwaterval

Vervolgens werd Desmond Hoyte president van het land. Hij zorgde dat er weer rust in Guyana kwam en voerde politieke hervormingen door. Ook probeerde hij de economische problemen op te lossen, maar dit werkte niet. In 1992 werden de eerste vrije en eerlijke verkiezingen in Guyana gehouden en Guyana werd weer een democratie.

Geografie

Landschap

Guyana is een van de dunstbevolkte landen ter wereld. De meeste inwoners wonen in of rond Georgetown in de kustregio. De kustregio is namelijk erg vruchtbaar, waardoor ook de meeste landbouw daar plaatsvindt. Meer landinwaarts ligt een zanderige regio waar de meeste mijnbouw plaatsvindt. De grond bestaat hier voornamelijk uit klei en bevat veel grondstoffen. Het grootste gedeelte van Guyana bestaat echter uit tropisch regenwoud. In dit gedeelte van het land woont bijna niemand. In het zuiden zijn er savannes en aan de grens met Brazilië is er veel grasland. Guyana ligt in het zogeheten hoogland van Guyana. Het land is vrij vlak tot heuvelachtig, maar in het tropisch regenwoud zijn er veel bergen.

De hoogste berg van het land is Mount Ayanganna met een hoogte van 2.042 meter. In de bergachtige regio's van het land zijn verschillende vulkanen en watervallen te vinden. Een bekende waterval is de Kaieteurwaterval, wat een van de hoogste ter wereld is. Door het land stromen ook belangrijke rivieren, zoals de Essequibo, de Corantijn (aan de grens met Suriname), de Berbice en de Demerara.

Grote steden

10 grootste steden van het land
Georgetown New Amsterdam	Nummer	Stad	Inwoners	Linden Bartica
	1	Georgetown	118.363
	2	Linden	27.277
	3	New Amsterdam	17.329
	4	Corriverton	11.386
	5	Bartica	8.004
	6	Mahaica	4.867
	7	Rose Hall	4.413
	8	Parika	4.385
	9	Triumph	3.788
	10	Uitvlugt	2.980

Flora en fauna

De hoatzin is de nationale vogel van Guyana

Het regenwoud van Guyana heeft veel verschillende soorten dieren en planten. Ook is het regenwoud nog niet aangetast door de mens. Guyana heeft zo'n 8.000 soorten planten, 900 soorten vogels, 225 soorten zoogdieren en 880 soorten reptielen. 80% van het land is bedekt met regenwoud dat vrijwel onbewoond is. Hierdoor heeft Guyana veel bijzondere soorten planten, waarvan de helft enkel in Guyana voorkomt. Hieronder vallen vele bijzondere soorten orchideeën. In het land zijn 14 natuurgebieden beschermd.

Qua dieren heeft Guyana ook veel bijzondere soorten, zoals de reuzenmiereneter en de reuzenotter. Ook komen er jaguars, tapirs, boshonden en saki's voor in Guyana.

Klimaat

Guyana ligt dicht bij de evenaar. Hierdoor heeft het land een tropisch klimaat. Dit betekent dat Guyana hoge temperaturen heeft gedurende het hele jaar. In Guyana zijn er twee regenseizoenen per jaar. Het eerste regenseizoen is tussen december en begin februari. Het tweede regenseizoen is tussen eind april en augustus. Gedurende deze tijd valt er enorm veel regen. Aan de kust ligt de temperatuur meestal tussen de 24 en 32 °C.

Het land heeft niet te maken orkanen. Orkanen gaan namelijk boven Guyana langs. Hierdoor is er nog nooit een orkaan aan land gekomen in Guyana.

Bevolking

Algemeen

Guyana heeft zo'n 744.000 inwoners. 90% van de inwoners woont in de kustregio. De overige 10% woont in de binnenlanden van Guyana. Hierdoor is de bevolking erg ongelijk verdeeld over het land. Guyana is een multicultureel land met mensen met verschillende afkomsten. De verschillende groepen zijn door de geschiedenis heen naar Guyana gekomen. 39% van de bevolking heeft een Indiaanse afkomst. Zij worden ook wel Indo-Guyanen genoemd en komen uit voormalig Brits-Indië. De tweede grootste groep zijn de Afro-Guyanen (29%). Zij komen uit Afrika. In veel gevallen zijn de nakomelingen van de voormalige slaven in Guyana. 20% van de bevolking heeft een gemixte achtergrond.

9% van de bevolking bestaat uit Indianen. De Indianen waren de oorspronkelijke inwoners van Guyana. Er zijn verschillende groepen, zoals de Arawakken, de Wai Wai en de Wapixana. Het overige gedeelte van de bevolking bestaat voornamelijk uit Chinezen en Europeanen.

Huizen met rieten daken in Guyana

Taal

De officiële taal van Guyana is het Engels. Hierdoor is Guyana het enige land in Zuid-Amerika waar Engels gesproken wordt als officiële taal. Het Engels wordt ook de meeste mensen gesproken in het land. Veel mensen spreken ook het Guyaans-Creools. Dit is een mix van Engels en inheemse talen. Veel Indische Guyanen spreken ook Hindi. De verschillende inheemse volkeren hebben elk hun eigen taal. Vaak wordt het Engels en het Guyaans-Creools gebruikt voor communicatie tussen de verschillende bevolkingsgroepen.

Op school worden drie vreemde talen geleerd, namelijk het Frans, het Spaans en het Portugees. Het Spaans wordt vooral gesproken door mensen in het westen van het land (aan de grens met Venezuela). Ook veel mensen uit Venezuela en Cuba leven in Guyana en spreken Spaans. Het Portugees wordt vooral in het zuiden gesproken waar Guyana grens aan Brazilië. In het oosten zijn er ook mensen die Nederlands spreken, aangezien zij vaak Suriname bezoeken.

Religie

Religie is een belangrijk iets in Guyana. In het land is er godsdienstvrijheid. Dit betekent dat iedereen mag geloven wat hij of zij wil. De belangrijkste religie is het christendom. 63% van de bevolking ziet zichzelf als christen. Er zijn verschillende christelijke stromingen in Guyana. De belangrijkste zijn de pinkstenbeweging, de rooms-katholieke kerk en de Anglicaanse Kerk.

Het hindoeïsme is met 25% de tweede religie van het land. De religie wordt vooral aangehangen door Indische Guyanen. 7% van de bevolking gelooft in de islam. 3% van de bevolking is ongelovig. Daarnaast zijn er nog veel inheemse en Afrikaanse volksreligies in Guyana. Deze worden vooral in de binnenlanden aangehangen.

Politiek

Staatsinrichting

Het parlementsgebouw van Guyana

Guyana is een republiek en een democratie. Dit betekent dat het staatshoofd van Guyana een president is. De president is niet alleen staatshoofd, maar ook leider van de regering. De huidige president van Guyana is Irfaan Ali van de People's Progressive Party. De president wordt niet direct gekozen door de bevolking, maar door het parlement. Iedere politieke partij heeft een kandidaat en het parlement stemt voor of tegen deze kandidaat. De kandidaat met de meeste stemmen wordt dan president. De president wordt geholpen door de minister-president. De minister-president is ook lid van het parlement, terwijl de president dit niet is. De president kiest zijn ministers met hij/zij een regering vormt.

Daarnaast heeft Guyana ook een parlement, het Nationale Assemblee. Dit parlement bestaat uit slechts één kamer van 65 leden. Hiervan worden 25 leden gekozen door middel van een districtenstelsel. Dit betekent dat ieder lid een bepaald district in Guyana vertegenwoordigd. De overige 40 leden worden door middel van landelijke lijsten gekozen en vertegenwoordigen niet een bepaald district. Guyana heeft meerdere politieke partijen, maar eigenlijk zijn er maar twee grote partijen. Er is de linkse, socialistische People's Progressive Party en de centrum-linkse A Partnership for National Unity. Hoewel er nog kleinere politieke partijen zijn, gaan de verkiezingen bijna altijd tussen deze twee.

Bestuurlijke indeling

De 10 regio's van Guyana

Guyana is onderverdeeld in 10 regio's:

• Barima-Waini
• Pomeroon-Supenaam
• Essequibo Islands-West Demerara
• Demerara-Mahaica
• Mahaica-Berbice
• East Berbice-Corentyne
• Cuyuni-Mazaruni
• Potaro-Siparuni
• Upper Takutu-Upper Essequibo
• Upper Demerara-Berbice

Buitenlandse politiek

Guyana is lid van verschillende internationale organisaties, waaronder de Verenigde Naties, de CARICOM en de Organisatie van Amerikaanse Staten. Guyana heeft twee grensconflicten; eentje met Suriname en eentje met Venezuela. Het grensconflict met Suriname gaat over het Trigi-gebied in het zuidoosten. Beide landen claimen dit gebied, maar Guyana bestuurd het momenteel. Ook zijn er conflicten over de grens op zee tussen de twee landen. Sinds de 19e eeuw claimt Venezuela een groot deel van Guyana, maar liefst 62% van het grond gebied. Volgens Venezuela ligt de grens namelijk bij de Essequibo. Sinds 1966 wordt er geprobeerd om het conflict op te lossen. Hoewel Venezuela het gebied nog steeds claimt, hebben de twee landen vrij goede banden.

Daarnaast heeft Guyana goede banden met de meeste Zuid-Amerikaanse landen (waaronder buurland Brazilië), de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.

Economie

In Guyana betaalt men met de Guyaanse dollar. De landbouw is nog steeds erg belangrijk voor de economie van het land. In Guyana wordt veel suiker en rijst verbouwd. Andere belangrijke producten zijn kokosnoten, aubergine, ananas, bananen, sinaasappels, peper en cassaves. Daarnaast komt veel hout uit Guyana en zitten er grondstoffen als goud en bauxiet in de bodem. Sinds 2019 wordt er ook veel naar aardolie geboord. Voor de kust vindt er veel visserij plaats, vooral naar garnalen.

De meeste producten worden verkocht aan Canada, de Verenigde Staten, Panama, het Verenigd Koninkrijk en Jamaica. Voor invoer van producten zijn Trinidad en Tobago, de Verenigde Staten, China en Suriname belangrijk. Vooral veel benzine, voedselproducten en machines komen uit het buitenland.