De grote Gatsby

De grote Gatsby
Informatie
Alternatieve titel	The Great Gatsby
Schrijver	F. Scott Fitzgerald
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Engels
Land	Verenigde Staten
Genre	Modernistische roman Liefdesroman Tragedie
Datum	1925
ISBN
Leeftijdscategorie		Uitgeverij
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

De grote Gatsby (Engels: The Great Gatsby) is een roman van de Amerikaans schrijver F. Scott Fitzgerald. Het boek kwam in 1925 uit. De grote Gatsby is een van de belangrijkste boeken in de Amerikaanse literatuur. Het is een van de grote Amerikaanse romans (Great American Novels). Dat zijn een verzameling van werken die zeer invloedrijk zijn geweest op de Amerikaanse literatuur.

Het verhaal gaat over de rijke en mysterieuze Jay Gatsby die op Long Island, New York woont. Zijn buurman, Nick Carraway, is de verteller van het verhaal. In het begin van het verhaal wordt Gatsby herenigd met zijn vroegere geliefde, Daisy Buchanan. Toch is er één probleem: Daisy is al getrouwd met Tom. Hierdoor moet Daisy gedwongen kiezen tussen Tom en Gatsby. Het boek speelt zich af tijdens de jaren 1920 (de Roaring Twenties).

Het boek is vier keer verfilmd, waaronder in 2013 met Leonardo DiCaprio in de hoofdrol.

Samenvatting

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

Het landhuis Beacon Towers op Long Island stond model voor Gatsby's huis in het boek.

In 1922 verhuist Nick Carraway naar een bungalow in het plaatsje West Egg op Long Island. Zijn buurman is de mysterieuze multimiljonair Jay Gatsby. Gatsby organiseert vaak feesten in zijn huis, maar is zelf nooit aanwezig. Nick besluit op een avond te dineren met zijn verre nicht, Daisy Buchanan. Daisy is sinds kort getrouwd met Tom Buchanan, een voetbalspeler op Yale University. Tom en Nick kennen elkaar ook van hun studie aan Yale. Tijdens het diner vertelt Jordan, een jeugdvriend van Daisy, aan Nick dat Tom vreemdgaat met een vrouw genaamd Myrtle. Diezelfde avond staat Gatsby ineens bij Nick in de voortuin. Gatsby kijkt alleen maar vooruit richting het water naar een lichtje in de verte.

Enkele dagen later gaat Nick mee met Tom op de trein. Tom is dronken, waardoor hij ook agressief is. Ze stoppen bij een garage die gerund wordt door George Wilson en zijn vrouw Myrtle (waarmee Tom ook een affaire heeft). Myrtle gaat met Tom en Nick mee naar Toms appartement in New York City. Hier vindt een klein feestje plaats, maar de partij komt ten einde als Tom de neus van Myrtle breekt. De volgende dag krijgt Nick een uitnodiging voor een feestje van Gatsby. Op het feestje ontmoet hij uiteindelijk Gatsby. Volgens Gatsby hebben hij en Nick beide in de Eerste Wereldoorlog gediend. Nick besluit echter het feestje te verlaten.

Het Plaza Hotel in New York City, waar een deel van het boek plaatsvindt.

Tegen juli 1922 zijn Nick en Gatsby vrienden geworden. In het Plaza Hotel vertelt Jordan aan Nick dat Gatsby en Daisy vroeger verliefd op elkaar waren. Gatsby werd echter opgeroepen om in de oorlog te vechten. Daisy besloot toen om met Tom te trouwen. Gatsby hoopt om Daisy te verleiden met zijn feestjes en grote vermogen. Hij wil Nick gebruiken om zich met Daisy te herenigen. Uiteindelijk krijgen Daisy en Gatsby zelfs een affaire. In september komt Tom achter deze affaire. Hij besluit om Gatsby te confronteren, maar tijdens de confrontatie vertelt Gatsby dat Daisy nooit van Tom gehouden heeft. Tom onthult dat Gatsby zijn vermogen kreeg door illegaal alcohol te verkopen. In die tijd was de (ver)koop van alcoholische dranken verboden in de Verenigde Staten (Drooglegging). Daisy besluit hierdoor om bij Tom te blijven.

Toch besloot Gatsby (na een opmerking van Tom) om Daisy naar huis te rijden. Onderweg rijden ze langs de garage en rijden Myrtle aan (waardoor ze sterft). Gatsby vertelt aan Nick dat Daisy achter het stuur zat. Hij heeft echter verteld dat hij rijdt, zodat zij niet de schuld zou krijgen. Nick raadt Gatsby aan om te vluchten, maar hij weigert. Ondertussen maakt Tom George wijs dat Gatsby een affaire had met Myrtle en haar daardoor vermoordde. In werkelijkheid had Tom een affaire met Myrtle en was alles een ongeluk. George is echter zo boos dat hij Gatsby met een pistool in het zwembad van zijn eigen huis vermoord. Hierna pleegt George zelfmoord. Na de begrafenis komt Nick tot de conclusie dat hij New York City haat. Hij besluit om terug te keren naar het Midden-Westen (een regio in de VS). Voordat hij New York verlaat besluit hij op het gazon te staan waar Gatsby altijd stond. Hij begrijpt nu waar Gatsby altijd naar keek: Het licht van het huis van Daisy.

Personages

In het boek komen de volgende belangrijke personages voor:

Actrice Lois Wilson als Daisy Buchanan in de filmversie uit 1926. Deze afbeelding laat duidelijk zien hoe een flapper eruitzag.

• Nick Carraway: Hij is een veteraan uit de Eerste Wereldoorlog. Carraway komt uit het Midden-Westen, een regio in de Verenigde Staten. Hij is afgestudeerd aan Yale University. Carraway is aan het begin van het boek 29 jaar oud. Hij komt net aan in West Egg. Hij is erg optimistisch, maar zijn optimisme verdwijnt tijdens het boek. Nick vertelt het verhaal vanaf zijn perspectief.
• Jay Gatsby: Hij is een jonge en mysterieuze miljonair. Gatsby heeft zijn fortuin gemaakt door illegaal alcoholische dranken te verkopen (bootlegging). Hij komt oorspronkelijk uit North Dakota. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij officier in het Amerikaans leger. Gatsby is verliefd op Daisy die hij in 1917 leerde kennen. Hij werd echter uitgezonden, waarna Daisy met Tom trouwde. Gatsby probeert Daisy terug te winnen. Uiteindelijk wordt hij vermoord.
• Daisy Buchanan: Zij is een jonge, rijke vrouw en socialite. Daisy is oorspronkelijk afkomstig uit Louisville in Kentucky. Zij is een flapper; een dame die sociale normen van die tijd overtreedt. Daisy heeft een relatie met Tom, maar heeft nog gevoelens voor Gatsby. Hij keuze tussen Tom en Gatsby is het centrale conflict in het boek.
• Tom Buchanan: Hij is de man van Daisy. Tom is miljonair en heeft een huis in East Egg op Long Island. In het boek wordt Tom als erg dominant beschreven met gespierde bouw en zware stem. Tijdens zijn studie aan Yale was hij voetbalster. In het boek is hij ook een aanhanger van blanke suprematie.
• Jordan Baker: Zij is een goede vriendin van Daisy. Baker is amateur-golfer en erg sarcastisch. Aan het begin van het boek probeert Jordan om Nick te versieren, maar het einde van het boek zijn ze uit elkaar gegroeid. Jordan heeft een omstreden reputatie. Er wordt namelijk gezegd dat ze valsspeelt tijdens het golfen.
• George B. Wilson: Hij is een garage-eigenaar en repareert auto's. George is getrouwd met Myrtle, maar is verveeld geraakt met zijn vrouw. Hij is niet slim, waardoor Tom hem kan manipuleren. Uiteindelijk vermoord George Gatsby, nadat Tom hem een leugen verteld. Hierna pleegt George zelfmoord.
• Myrtle Wilson: Zij is de vrouw van George en gaat vreemd met Tom. Myrtle wordt per ongeluk aangereden door Daisy als Gatsby haar naar huis brengt.

Achtergrondinformatie

Inspiratie

De grote Gatsby is voor een deel autobiografisch. Verschillende elementen uit het verhaal komen uit Fitzgeralds eigen jeugd. Zo groeide hij ook op het Midden-Westen (in de staat Minnesota) en studeerde aan Yale. Op 18-jarige leeftijd dat Fitzgerald verliefd op de rijke 16-jarige socialite Ginerva King. Hoewel de twee van elkaar hielden, vond de familie van King de relatie niet goed. Fitzgerald kwam namelijk uit een te lage sociale klasse. Fitzgerald diende ook in het Amerikaans leger. Hier werd hij verliefd op Zelda Sayre tijdens zijn diensttijd in Arkansas. Hij zou later met Zelda trouwen en verhuizen naar Long Island.

Verschillende personages uit het boek zijn ook gebaseerd op mensen die echt bestaan hebben. Gatsby is geïnspireerd door Fitzgeralds buurman Max Gerlach. Net als Gatsby was Gerlach erg charismatisch en vergaarde zijn fortuin door illegaal alcohol te verkopen. Ginerva King stond model voor het personage Daisy en Tom was gebaseerd op haar man, William Mitchell. Jordan Baker was weer gebaseerd op een vriend van Fitzgerald, Edith Cummings. Net als Jordan was zij een socialite en amateur-golfer.

Schrijfproces

Het schilderij Celestial Eyes van Francis Cugat werd gebruikt voor de boekomslag.

Fitzgerald schreef zijn eerste notities voor het boek in juni 1922. In de volgende maanden voegde hij elementen aan het plot toe. In 1923 begon hij met het schrijven van het boek, maar stopte in het midden van het jaar. In april 1924 besloot hij om verder te gaan met schrijven. Voor de schrijfstijl probeerde hij de stijl van Joseph Conrad en Willa Carter na te apen. Het boek was aan het einde van 1924 af.

Oorspronkelijk was De grote Gatsby niet de titel van het werk. Fitzgerald had een hele lijst met titels, waaronder Among Ash Heaps and Millionaires, On the Road to West Egg en Under the Red, White, and Blue. Uiteindelijk werd hij door zijn vrouw en zijn uitgever overtuigd om De grote Gatsby te kiezen.

Omslagontwerp

Het originele ontwerp voor de boekomslag is gebaseerd op het schilderij Celestial Eyes uit 1924 van de Spaanse schilder Francis Cugat. Het schilderij is de art deco-stijl. Het laat de skyline van Coney Island zien. Coney Island is een eiland in New York City, waar veel attracties te vinden zijn. In de lucht zijn de lippen en ogen van een dame te zien.

F. Scott Fitzgerald was zo onder de indruk van het schilderij dat hij het gebruikte voor de boekomslag.

Analyse

Titelverklaring

De titel verwijst naar het hoofdpersonage van het boek: Jay Gatsby. Maar waarom wordt hij "groot" (great) genoemd? Dat heeft niets te maken met zijn lengte, maar met zijn populariteit. Gatsby is een beroemdheid. Het woord heeft daarom eerder de betekenis van "geweldig". In het begin van het boek praat iedereen over Gatsby, maar hij is erg mysterieus. Gatsby wordt gezien als een van de rijkste mensen op dat moment. Zijn leven bestaat uit luxe en feesten. Zijn rijkdom wordt als bewijs voor de American Dream gezien.

Desnoods blijkt dat Gatsby helemaal niet zo geweldig is. Gatsby is helemaal niet gelukkig en probeert vooral indruk op Daisy te maken. Hij is een dromer die niet heel erg realistisch denkt. De titel kan daardoor ook op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Sommige lezers denken dat "grote" verwijst naar de onderliggende diepgang van zijn personage, terwijl andere mensen het juist ironisch lezen.

Tijd en plaats

De "Valley of Ashes" op een luchtfoto uit de jaren 1920. Het gebied lag waar nu Flushing Meadows–Corona Park in de wijk Queens ligt.

De grote Gatsby speelt zich af in het jaar 1922. Dat was tijdens de Roaring Twenties (roerige jaren 1920). In deze periode ondergingen de Verenigde Staten een periode van welvaart. De Verenigde Staten waren na de Eerste Wereldoorlog een wereldmacht geworden. In steden als New York City ontstond een nieuwe, vrijere cultuur. Zo gingen vrouwen zich minder vrouwelijk kleden (de zogeheten flappers), kochten rijke mensen auto's en begonnen sociale normen te veranderen. Ook luisterden mensen veel naar jazz en zochten vooral plezier. Toch kan het trauma van de Eerste Wereldoorlog ook in het boek gevoeld worden. Tussen 1920 en 1933 waren alcoholische dranken in de Verenigde Staten verboden (tijdens de drooglegging).

Het boek speelt zich af in New York City en in de plaatsje East Egg en West Egg op Long Island voor de kust van New York. West Egg en East Egg zijn fictieve plaatsen, maar ze zijn wel op echte plaatsjes op het eiland gebaseerd. East Egg en West Egg zijn beide rijke plaatsjes. Toch is er een belangrijk verschil: In East Egg woont het oude geld (mensen die hun fortuin geërfd hebben) en in West Egg woont het nieuwe geld (mensen die zelf hun fortuin gemaakt hebben). Tussen Long Island en New York ligt de "Valley of Ashes", waar George en Myrtle wonen. Dat is juist een heel arm gebied. New York wordt in het boek ook als een plaats van rijkdom gezien. Zo vindt er een scène is het precieuze Plaza Hotel plaats.

Interessant om te vermelden is dat weinig personages in het boek uit New York afkomstig zijn. Gatsby komt zelf uit North Dakota, Daisy komt uit Kentucky en Nick en Tom uit het Midden-Westen.

Thema's

In het boek komen verschillende thema's aan bod. De belangrijkste thema's zijn:

Een advertentie voor "The Great Gatsby" in The Daily Princetonian op 30 mei 1925.

• De American Dream: Dat is een begrip uit de Verenigde Staten. De American Dream betekent dat iemand door hardwerken rijk kan worden. Gatsby wordt gezien als een voorbeeld van de American Dream. Hij was oorspronkelijk arm, maar wist een groot fortuin te vergaren. Toch betekende de American Dream voor Fitzgerald iets anders. Hij zag de American Dream als een voorbeeld van individualisme, het doen van ontdekkingen en het nastreven van geluk. Volgens Fitzgerald was de American Dream in de jaren 1920 verziekt. In plaats van moreel goede dingen streefde men amoreel plezier na. De Eerste Wereldoorlog had een hele generatie verpest met cynisme en onrealistisch wereldbeeld. Hierdoor was de American Dream ook verpest.
• Leegte in de bovenklasse: De meeste personages in De grote Gatsby behoren tot de bovenklasse. Het boek maakt een onderscheid tussen oud geld (de personages uit East Egg) en nieuw geld (de personages uit West Egg). Beide groepen hebben te maken met leegheid, maar op een andere manier. De personages uit West Egg hebben een slechte smaak, waardoor hun esthetiek erg leeg is. De personages uit East Egg trekken zich weinig aan van anderen, waardoor hun gevoelens en medeleven erg leeg zijn.
• Liefde en het huwelijk: Het huwelijk wordt vaak gezien als ultieme liefdesverklaring. Toch wordt het huwelijk in De grote Gatsby eerder bekeken in de vorm van geld. Myrtle trouwde met George omdat zij dacht dat hij een gentleman was. Hierdoor zou hij haar naar een hogere sociale klasse brengen. Daisy trouwde met Tom, omdat zij tot dezelfde hoge klasse behoorden. Ook had Tom geld, terwijl Gatsby dat toentertijd niet had. Beide koppels zijn dus niet getrouwd voor de liefde, maar eerder vanwege geld en status. Hierdoor zijn de personages ongelukkig en hebben affaires met andere personages.
• Het verleden en de toekomst: Nick en Gatsby hebben beide in de Eerste Wereldoorlog gevochten. Beide personages zijn getekend voor de oorlog. Gatsby is heel erg bezig met zijn leven voor de oorlog. Hij probeert Daisy, de liefde van zijn leven, terug te winnen. Hij ziet een toekomst met Daisy voor zich. Nick leeft eerder in het heden. Hij denkt niet aan het verleden, omdat hij toch niets kan veranderen. Ook heeft Nick angst voor de toekomst. Hij heeft daarom ook moeite met ouder worden.
• Gender: Het boek gaat in op de verschillen tussen mannen en vrouwen. Vrouwen hebben in het boek weinig macht en kunnen meestal niet over hun eigen leven bepalen. Ook worden de vrouwelijke personages vaak aan de hand van hun uiterlijk beschreven. Hun innerlijk wordt meestal achterwege gelaten. Vrouwen worden hierdoor vooral als objecten gezien die mannen kunnen bezitten. Voornamelijk Tom heeft sekstische beelden over vrouwen. Toch komt feminisme ook voor in het boek. Jordan Baker is een feminist, omdat zij traditionele genderrollen doorbreekt. Zo speelt zij golf, een traditionele mannensport.

Symbolen

In het boek komen verschillende symbolen voor. De belangrijkste symbolen zijn:

• Het groene licht: Gatsby lijkt vanuit zijn tuin in West Egg naar het groene licht van de aanlegplaats van het huis van Daisy in East Egg aan de andere kant van het water. Nick begrijpt pas in de allerlaatste scène van wie dat licht is. Voor Gatsby staat het groene licht symbool voor zijn toekomst met Daisy. Hij hoopt om met Daisy samen te zijn, maar dat lukt uiteindelijk niet.
• De "Valley of Ashes": Dat is de naam voor het gebied tussen West Egg en New York City. In het gebied wordt de as van de fabrieken gedumpt, waardoor het landschap er troosteloos uitziet. Het gebied staat symbool voor de morele en sociale achteruitgang. De rijken zijn enkel bezig met hun eigen plezier en trekken zich niets aan van het leed dat zij veroorzaken.

Adaptaties

Toneelstukken

Al in 1925 ontstond het eerste toneelstuk over De grote Gatsby. Wiliam Brady kocht de rechten in 1925 en Owen Davis maakte van het boek een toneelstuk. Davis ging vrij met de tekst om. Zo verwijderde hij de scène in het Plaza Hotel en voegde verschillende bijpersonages toe. Het toneelstuk ging op 6 februari 1926 in première en liep tot 22 mei datzelfde jaar. Later werd het toneelstuk nog opgevoerd in onder andere Chicago, Saint Louis en Detroit.

The Great Gatsby (1926)

Op 20 december 1999 ging de opera-versie van De grote Gatsby in première in het New York Metropolitan Opera. In 2009 maakte het ballet van Columbus, Ohio ook een balletvoorstelling.

Van het boek zijn ook drie verschillende musicals gemaakt; eentje in 2006, eentje in 2023 en eentje in 2024.

Film en televisie

De eerste verfilming van De grote Gatsby is een geluidloze film uit 1926. Van deze filmversie zijn enkel nog posters, foto's en een trailer beschikbaar. Zoals vele films van voor de Tweede Wereldoorlog is deze verfilming verloren geraakt. Volgens het verhaal waren F. Scott Fitzgerald en zijn vrouw Zelda uitgenodigd om een vertoning bij te wonen. Zij haatten de verfilming zo erg dat tijdens de voorstelling de bioscoop verlieten.

In 1949 kwam de tweede versie De grote Gatsby uit en in 1974 de derde versie. In 2013 kwam een vierde verfilming van het boek uit met in de hoofdrollen Leonardo DiCaprio, Carey Mulligan en Tobey Maguire.

Voor de televisie werd het verhaal gebruikt voor twee televisie-uitzendingen: eentje in 1955 en eentje in 1958. In 2000 werd er ook een televisiefilm gebaseerd op het verhaal vertoond.

Andere adaptaties

Er bestaat ook graphic novels van De grote Gatsby. In 2012 maakte de BBC een hoorspel gebaseerd op het boek. Ook zijn er games gebaseerd op het verhaal.