Filmmuziek

Orkest wat muziek inspeelt bij filmbeelden op scherm

Filmmuziek is de originele muziek die een film te begeleid en daar speciaal voor geschreven is. De instrumentale muziek is zo gemaakt dat het een bijdrage levert aan het dramatische verhaal en het emotionele moment versterkt. Denk aan momenten van angst, liefde, verdriet, spanning en dergelijke. De muziekstukken worden geschreven door één of meer componisten, onder begeleiding van of in samenwerking met de regisseur of producer van de film. De muziekstukken worden vervolgens meestal uitgevoerd door een ensemble (groep) van musici - meestal bestaande uit een orkest (vaak een symfonieorkest) of band met daarbij instrumentale solisten, een koor en/of zangers. Vaak wordt de muziek ingespeeld terwijl de muzikanten/dirigent de filmbeelden kunnen zien. Het geheel wordt opgenomen door een geluidstechnicus.

Filmmuziek omvat een enorme verscheidenheid aan muziekstijlen, afhankelijk van de aard van de films die ze begeleiden. De meeste muziekstukken (in het Engels wordt bladmuziek score genoemd) zijn orkestwerken die raakvlakken hebben met de westerse klassieke muziek. Maar veel muziekstukken zijn ook beïnvloed door jazz, rock, popmuziek, blues, new-age en ambientmuziek. Verder wordt er gebruik gemaakt van etnische- en wereldmuziekstijlen. Sinds de jaren '50 van de twintigste eeuw heeft men bij een groeiend aantal muziekstukken ook elektronische instrumenten gebruikt.

Sinds de uitvinding van digitale technologie en het verzamelen van geluidseffecten, hebben veel moderne filmmakers gebruik kunnen maken van digitale samples (opgenomen stukjes muziek) om het geluid van live instrumenten na te kunnen maken. Veel filmmuziek wordt volledig door de componisten zelf gemaakt en uitgevoerd met behulp van muzieksoftware op de computer, synthesizers, samplers en MIDI-apparaten die op hun beurt weer allemaal met diezelfde MIDI met elkaar verbonden kunnen worden.

Voordat de geluidsfilm bestond, werd er bij de vertoning van de zogeheten stomme film door een pianist of organist live met de film meegespeeld in de bioscoop.

Filmmuziek in de popmuziek

Geluidsengineer Roger Nichols in de geluidsstudio achter de mengtafel

Soms wordt de muziek die in een film is gebruikt zo populair dat deze opnieuw wordt bewerkt en op grammofoonplaat of CD (en tegenwoordig bijvoorbeeld op Spotify) wordt uitgebracht. Een heel enkele keer komt het voor dat een nummer meteen kan worden uitgebracht zonder het te hoeven herschrijven en bewerken. Soms hoeft er alleen nog zang aan te worden toegevoegd. Een nummer dat ook in de film zelf wordt gezongen is bijvoorbeeld "My Heart Will Go On" uit de film Titanic, geschreven door James Horners en gezongen door Celine Dion (die overigens zelf niet in beeld is). Bij musicalfilms zingen de acteurs vaak wel zelf.

Enkele bekende films (met jaar van verschijnen) waarvan de muziek ook op grammofoonplaat en in de hitlijsten verscheen:

• "Singin in the rain" uit Singin in the rain door Arthur Freed en Nacio Herb Brown met Gene kelly (1952)
• "Once upon a time in the west" met muziek van Ennio Morricone" (1968)
• "Stayin alive" uit Saturday night fever van de Bee Gees (1977)
• "Grease" en "You're The One That I Want" met John Travolta en Olivia Newton-John, van Barry Gibb (Bee Gees, 1978), gezongen door Frankie Valli
• "Fame" van Irene Cara (1980)
• "(I've had) The time of my life" uit Dirty Dancing van Bill Medley & Jennifer Warnes (1987)
• "Dances with wolves" van John Barry (1990)
• "1492: Conquest of paradise" van Vangelis (1992)
• "Circle of life" en "Can you feel the love tonight" uit The Lion king met Carmen Twillie, Lebo M van Elton John (1994)
• "My Heart Will Go On" uit Titanic door Celine Dion, van James Horner (1997)
• "I dissapear" uit Mission impossible 2 van Metallica (2000)
• "Pirates of the Carribean" van Hans Zimmer en Elton John (2006)
• "Let It Go" uit Frozen, door Idina Menzel, van Christophe Beck (2013). De Nederlandstalige versie "Laat het los, laat het gaan" door Willemijn Verkaik.

Het maakproces

De muziekcomponist kijkt veelal al mee met de filmopnames en overlegt voortdurend met de regisseur en de producer welk soort muziek er 'onder' de beelden moeten komen. Hierbij wordt gelet op stijl en sfeer. Soms maakt de muziekcomponist al voorbeelden aan de hand van het script (uitgeschreven verhaal) of het zogeheten storyboard. Dit is een soort van stripverhaal wat in plaatjes aangeeft hoe de film opgenomen moet gaan worden. Als de ruwe versie van de film gemonteerd is (alle goedgekeurde opnames achter elkaar gezet), maakt de componist aantekeningen over welke muziek, waar in de film moet komen. Hierbij let hij ook op het volume. Ook bepaald hij samen met de regisseur en de producer hoe lang de stukken muziek moeten worden. De geluidstechnicus kan de muziek langzaam of snel laten opkomen (harder worden ofwel infaden) of weg laten zakken (zachter worden ofwel uitfaden). Soms is het belangrijk dat accenten in de muziek (zoals de maat) synchroon (gelijk) moet lopen met de filmbeelden. Denk aan een groep marcherende soldaten die op de maat van de muziek moeten lopen. Met behulp van een computermuziekprogramma maakt de componist als het ware een 'schetsversie'. Als de regisseur en de componist het goed vinden wordt de muziek uitgeschreven voor het orkest en uitgevoerd voor de opname. Soms komt het voor dat de zangstem van de filmacteur of -actrice door een zanger of zangeres wordt ingezongen. Ook als de film in een andere taal verschijnt, moet de zang opnieuw worden opgenomen en nagesynchroniseerd (vaak bij de Disney (teken)films)

Links

• SchoolTV - Filmmuziek
• Muziekweb - Filmmuziek
• Film Music Site (Engelstalig)