Frygische muts

Frygische muts.

De Frygische muts is een rode muts waarvan de top naar voren wijst en weer wat naar beneden valt. De muts werd vooral gedragen door de inwoners van Frygië (nu in Turkije).

De muts in verschillende culturen

Helena en Paris, een Trojaan met rode muts.

Volgens de legende werd de muts voor het eerst gedragen door de Frygische koning Midas om de ezelsoren te verbergen die hij als straf voor zijn domheid van de goden had gekregen. Later werd de Frygische muts kenmerkend voor de Iraniërs en Thraciërs. De Perzische halfgod Mithras, die mensen ook in het Romeinse Rijk vereerde, werd altijd met zo'n muts afgebeeld. Op vroege afbeeldingen zijn de Bijbelse Drie Koningen vaak met een Frygische muts op te zien. Misschien dacht de kunstenaar dat ze uit Perzië kwamen. Je kon een Oosterling dus herkennen aan het dragen van een broek en muts.

De oude Grieken zagen de Frygische muts - net als de broek - als typisch voor barbaren, dat wil zeggen, niet-Grieken. Daarom beeldden de Grieken hen altijd af met een Frygische muts op het hoofd. De (door de Grieken als barbaren beschouwde) Macedoniërs namen de muts over van de Thraciërs en droegen die bij hun veldtochten onder Alexander de Grote naar Baktrië.

De Frygische muts werd in het Romeinse Rijk gedragen door vrijgelaten slaven en hun nakomelingen. Dit gebruik wordt vaak gezien als de oorsprong ervan als symbool van de vrijheid.

In de Middeleeuwen dook de muts weer op bij de Noormannen en de Byzantijnen en gold ook als typisch voor de Saksen en Angelsaksen. Ook Napolitaanse zeelieden droegen de Frygische muts.

De rode muts werd in de moderne tijd gedragen als symbool van vrijheid in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Later namen de jakobijnen het over in de Franse Revolutie. Zij wilden daarmee laten zien dat het Franse volk niet meer in slavernij zat van de koning en de kerk, maar vrij was. Zo werd het een teken van een republiek tegenover koninklijke onderdrukking. Tot op de dag van vandaag wordt het nationale symbool van Frankrijk, Marianne, afgebeeld met een Frygische muts op.

Varia

Frygische muts in het zegel van de Amerikaanse Senaat.

• De camauro is aan de Frygische muts verwant.
• Tegenwoordig is de muts vooral bekend als hoofddeksel van de Smurfen en (in Duitsland) van de Mainzelmännchen.
• Ook de Nederlandse Maagd wordt wel met een op de Frygische muts gebaseerde vrijheidshoed afgebeeld.
• Ook de Saci, een soort Braziliaanse kabouter, draagt een Frygische muts.
• In het wapen en vlag van Haïti is als teken van de slavenopstand (1804) een Frygische muts afgebeeld, in de vlagkleuren rood en blauw (de Franse vlag met uitgescheurde witte vlagdeel, de blanke overheersers).
• Ook op het wapen van Cuba, onder andere aanwezig op munten en bankbiljetten, kun je de Frygische muts zien met een verwijzing naar de onafhankelijkheidsoorlog van Cuba tegen Spanje eind 19e eeuw.