Leopold II van België

Leopold II van België

Leopold II




Land	België

Aangetreden op	17 december 1865
Afgetreden op	17 december 1909
Troonopvolger	Albert I van België
Algemeen
Aanspreekvorm	Majesteit
Residentie	Brussel



Persoonlijke informatie
Volledige naam	Leopold Lodewijk Filips Maria Victor (Frans: Léopold Louis-Philippe Marie Victor)
Geboren	Brussel, 9 april 1835
Overleden	Laken, 17 december 1909
Huwelijk	Maria Hendrika van Oostenrijk (geh. 22 augustus 1853)

Dynastie	Huis Saksen-Coburg en Gotha
Ouders	Leopold I van België Louise Marie van Orléans
Kinderen	Louise van België Leopold van België Stefanie van België Clementine van België



Portaal Monarchie

Leopold Lodewijk Filips Maria Victor (Frans: Léopold Louis-Philippe Marie Victor) (Brussel, België, 9 april 1835 - Laken, België, 17 december 1909) was tussen 1865 en 1909 de tweede koning der Belgen. Leopold II was de opvolger van zijn vader, Leopold I, en werd na de dood van zijn vader koning.

Tijdens zijn leven stond Leopold II in België bekend als een weldoener, iemand die veel goede dingen voor het land deed. Daarentegen gedroeg hij zich als dictator van Congo. Hij had de Congo-Vrijstaat, tegenwoordig het land Congo-Kinshasa, als privédomein. De inkomsten van deze kolonie gebruikte hij voor de bouw van veel dingen in België, zoals het AfricaMuseum in Tervuren en het station Antwerpen-Centraal. Veel Belgen wisten toentertijd echter niet van de gruweldaden die Leopold II beging in de Congo. Dit kwam aan het einde van zijn leven uit en door druk vanuit België en het buitenland moest Leopold II zijn kolonie overdragen aan de Belgische staat.

Levensloop

Jeugd en huwelijk

Leopold II was de oudste zoon van koning Leopold I en Louise Marie van Orléans. Op 22 augustus 1853 trouwde hij met Marie Henriette van Oostenrijk. Na zijn huwelijk maakten de twee een lange reis naar de Middellandse Zee. Hier bezochten ze onder meer de paus in Rome. Ze kregen vier kinderen:

Louise (18 februari 1858 - 1 maart 1924)
Leopold (12 juni 1859 - 22 januari 1869)
Stefanie (21 mei 1864 - 23 augustus 1945)
Clementine (30 juli 1872 - 8 maart 1955)

Leopold als troonopvolger

Leopold II als hertog van Brabant

Leopold kreeg als troonopvolger de titel hertog van Brabant. Op de dag dat Leopold achttien werd, kreeg hij een zetel in de Senaat. Toentertijd stond in de wet dat de Belgische troonopvolger recht had op een senaatzetel. Hiervoor hoefde de prins niet verkozen te worden. Hoewel de prins in de Senaat zat, kreeg hij pas op zijn 25e stemrecht. De senaatzetel die Leopold had stond bekend als de senator van rechtswege en tot aan 2014 zou het oudste kind van de Belgische koning in de Senaat zitten. Op 9 april 1853 werd hij beëdigd als senator, waarbij bijna alle parlementszetels en de gehele regering aanwezig was. Daarnaast waren er nog verschillende ambassadeurs aanwezig, zoals die van Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Leopold beloofde de grondwet te respecteren.

Tijdens zijn periode als senator nam Leopold slechts deel aan 15 debatten. Leopold sprak zich uit voor koloniën. In de 19e eeuw had bijna iedere grote Europese macht koloniën, maar België had deze niet aangezien het nog zo'n jong land was. Leopold geloofde dat België enkel zou meetellen als er koloniën waren. Daarnaast wilde Leopold een rechtstreekse stoombootverbinding met Griekenland en Egypte voor een betere handel. Daarnaast wilde hij het spoornetwerk en de haven van Oostende uitbreiden. Ook pleitte hij voor meer handel met China en Japan en wilde daar zelfs handelsambassades opzetten. Later pleitte hij ook voor een uitbreiding van de haven van Antwerpen, waar een verbinding met de Verenigde Staten zou komen.

Leopold hield zich niet alleen bezig met kolonisatie en handel, maar hij had ook uitgebreide plannen om Nederland aan te vallen. Leopold wilde door een aanval op Nederland de Nederlandse koloniën in handen krijgen, zoals Nederlands-Indië. Ook geloofde hij dat de zuidelijke Nederlandse provincies, zoals Noord-Brabant en Nederlands-Limburg, bij België zouden moeten horen. In 1854 reisde hij naar Nederland, wat eigenlijk een spionagemissie was. Hij maakte schetsen van de forten en kwam er achter dat verschillende waterlinies goed onderhouden waren. Ook verwachtte hij dat de Nederlandse bevolking massaal in opstand zou komen bij een Belgische aanval. Daarom wilde Leopold een verrassingsaanval op Amsterdam uitvoeren en de Nederlands koning, Willem III, afzetten. Hierdoor kon hij het zuiden annexeren. Leopold hoopte op de steun van Frankrijk, maar deze bleef uit. Leopold was echter bang dat Pruisen, Rusland of het Verenigd Koninkrijk de kant van Nederland zouden verkiezen en daarom voerde Leopold de oorlogsplannen nooit uit. Nadat de Franse keizer Napoleon III duidelijk maakte dat Frankrijk de plannen niet zouden steunen, verdwenen de plannen voorgoed.

Koningschap

Sinds Leopold II is het traditie om de Koninklijke Serres van Laken 20 dagen in de lente open te stellen voor publiek.

Leopold II volgde zijn vader op als koning op 17 december 1865. Leopold kreeg al vrij snel te maken met de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871). Men was bang dat België meegesleurd zou worden in de oorlog, aangezien Leopolds oom de keizer van Frankrijk was. België wist echter neutraal te blijven, zodat de oorlog aan ze voorbijging. Leopold II wilde van België een moderne, Europese macht maken; een land dat meetelde in Europa. België was nog geen vijftig jaar oud en lag tussen drie belangrijke Europese machten; Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Leopold keek naar Parijs en zag de schoonheid van de stad. Hij besloot dat Brussel ook zo gebouwd moest worden. In Brussel liet hij het Jubelpark aanleggen, waar verschillende musea zich bevinden. In zijn woonplaats Tervuren breide hij het kasteel van Laken uit met de Koninklijke Serres. Deze serres worden sinds Leopold II een paar weken per jaar opengesteld voor het publiek. Ook gaf hij opdracht tot het maken van het AfricaMuseum in zijn woonplaats, waar bezoekers meer konden leren over Afrika en voornamelijk de Belgische kolonie Congo. In Brussel liet hij ook het Justitiepaleis, de Basiliek van Koekelberg bouwen en werd de Tervurenlaan aangelegd tussen Brussel en Tervuren.

Het waren echter niet alleen dingen in Brussel die hij liet bouwen. Naast Brussel liet hij ook veel dingen in Antwerpen en Oostende bouwen. In Oostende bouwde men de Koninklijke Gaanderijen, Sint-Petrus-en-Pauluskerk en het Thermae Palace Hotel. Hij wilde Oostende een een belangrijke badplaats maken. In Antwerpen bouwde men het centraal station, de ZOO Antwerpen en het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. Daarnaast bouwde men nog veel dingen voor zijn landgoederen in de Ardennen en aan de Franse Riviera. De koning werd hierdoor ook wel de Koning-Bouwheer noemen. Door de bouw van deze gebouwen werden de steden mooier en uitgebreider. Door zijn openstelling aan het publiek voor een lage prijs werd hij ook populair. Het is belangrijk om te weten dat veel mensen nooit (bijvoorbeeld) een leeuw in het echt hadden gezien. Maar hoe betaalde Leopold eigenlijk voor deze gebouwen?

Leopold en de Congo

Leopold II afgebeeld als slang, die de Congolese arbeiders in de wurggreep houd.

De Belgische staat betaalde een klein deel, maar deze had natuurlijk ook andere uitgaven. Hierdoor konden bepaalde plannen van Leopold niet doorgaan. Maar hiervoor had Leopold II een oplossing. Op de Conferentie van Berlijn in 1885 werd Afrika verdeeld onder de Europese machten. Leopold claimde hier het huidige Congo-Kinshasa. Alle andere Europese machten keurden dit goed, maar de Belgische staat wilde de Congo niet koloniseren. Men wist weinig over de Congo en was bang dat het gebied waardeloos was. Leopold II zette hierdoor de Association internationale du Congo op om het gebied te koloniseren. Hierdoor werd Congo een privébezit van Leopold II en de inkomsten waren voor hemzelf. Leopold II zelf was tegen de slavernij, maar toch vonden er in de Congo talloze verminkingen en moorden plaats op de oorspronkelijke bewoners. De Congolezen werden uitgebuit door de Belgische kolonisten en werden gedwongen te werken voor Leopold II. Zo werd er ivoor in feite gestroopt. Er waren speciale quota om o.a. rubber te verzamelen. Als de Congolezen deze niet haalden, werd hun hand afgehakt. Onder de 23 jaar dat Leopold over de Congo heersten vonden veel moorden, verkrachtingen, uithongeringen, executies en uitbraken van ziektes onder de oorspronkelijke bevolking plaats. Er zijn vele schattingen over het totaal aantal doden dat door Leopolds beleid veroorzaakt werd. Toch zijn de meeste schattingen tussen de drie en vijf miljoen. Sommige mensen spreken zelfs van tien miljoen doden.

Hoewel Leopold hier vanaf wist, wisten de mensen in België dit niet. Veel Belgen zagen Leopold zelfs als een weldoener, vanwege het geld dat hij uitgaf in België voor de bouw van musea, dierentuinen, culturele instellingen en spoorwegen. Ook werd hij als goed gezien voor liefdadigheid en de openstelling van zijn musea en serres voor bezoekers. Ondertussen kwamen de Britten achter de wandaden in Leopolds Congo. Hoewel veel Europese landen ook niet altijd netjes omgingen met hun koloniën, werd Leopold gezien als een crimineel door de Britten. Dit leidde tot Britse druk op de Belgische regering. Het boek Heart of Darkness van de Britse schrijver Joseph Conrad gaat over de misdaden in de Britse kolonie. Conrad baseerde het boek op zijn eigen ervaring. Toen dit boek België bereikte, samen met andere boeken, leidde dit tot grote woede onder de bevolking. In België dwongen de Katholieke, de Liberale en de Arbeiderspartij de koning om Congo af te staan aan de Belgische staat. België kocht Congo van Leopold II over. Met dat geld kon Leopold alle investerenden en kosten van de bouwwerken betalen. Ook hield hij nog winst over. Leopold verbrandde het gehele archief van zijn kolonie, waardoor veel details over de misstanden onbekend zijn. Leopolds Congo-Vrijstaat leidde tot een van de grootste schandalen in de Europese geschiedenis en vernietigde het imago van koning Leopold II voorgoed.

Overlijden

Leopold II kreeg in 1904 het aanbod van de Duitse keizer Wilhelm II, dat Duitse troepen door België zouden trekken om Frankrijk aan te vallen. In ruil hiervoor zou België Frans-Vlaanderen en twee miljoen pond sterling krijgen. Leopold weigerde het aanbod, aangezien hij België neutraal wilde houden. Leopold bekrachtigde aan het einde van zijn leven de dienstplicht. Ook zette hij zich in voor het afschaffen van de doodstraf. Iedere Belg die tot de doodstraf veroordeeld werd, kreeg van hem gratie. In december 1909 kreeg de koning een darmoperatie. Een paar dagen later overleed hij aan een hersenbloeding.

Koning Leopold's enige zoon overleed op jonge leeftijd. Vrouwen konden toen nog niet de Belgische troon opvolgen. Hierdoor werd hij opgevolgd door Albert I, zijn neef.

Nalatenschap

Standbeelden en monumenten

Het ruiterstandbeeld van Leopold II in Brussel met rode verf beklad. De rode verf symboliseert het bloed van de Congolezen die stierven onder Leopolds schrikbeleid.

Door heel België staan verschillende standbeelden in nagedachtenis van Leopold II:

Een ruiterstandbeeld op het Troonplein (Brussel).
Standbeeld in de Koningstuin in Elsene.
Twee ruiterstandbeelden in het Koninklijk Legermuseum.
Monument voor de Belgische pioniers in Congo in Brussel.
Buste in het Dudenpark te Vorst.
Buste in de Koninklijke Serres van Laken.
Ruiterstandbeeld in Oostende
Buste op het Prinses Clementinaplein te Oostende.
Monument in Hasselt
Reliëf in Sint-Truiden
Buste in het Albertpark te Halle
Fontein in Tervuren
Buste bij het AfricaMuseum te Tervuren.
Buste in Tombeek
Monument in Aarlen
Standbeeld in Bergen
Standbeeld in Namen
Buste in Rixensart

In Oudegem, Gent, Antwerpen, Leuven (2 standbeelden) en Bergen (degene voor de universiteit) zijn in 2020 weggehaald na de protesten tegen racisme en discriminatie na de dood van de Amerikaanse George Floyd. Bij verschillende standbeelden van Leopold II zijn toen protesten geweest. De stad Brussel heeft een commissie opgezet om de standbeelden van Leopold II te heroverwegen.

Controverse

In 2020 braken verschillende protesten uit in België tegen racisme en discriminatie. Een van de doelwitten van deze protesten waren de standbeelden van Leopold II. Een deel van de Belgen vind dat deze standbeelden verwijderd moeten worden, vanwege de wandaden in Congo-Kinshasa, terwijl een ander deel ze wil behouden, aangezien de standbeelden staan voor de goede dingen die Leopold II heeft gedaan. Daarnaast zijn er mensen die willen dat er bordjes bij de standbeelden worden toegevoegd met uitleg over de wandaden en waarom het standbeeld er staat. Weer een andere groep wil de standbeelden behouden, maar ook standbeelden voor de Congolezen en degene die zich uitspraken tegen de wandaden plaatsen. Het vernietigen van standbeelden van Leopold II is vaak niet mogelijk, aangezien veel monumenten beschermd zijn. Een voorbeeld hiervan is het AfricaMuseum, waar het interieur beschermd is. Hier wordt Leopold II afgebeeld als iemand die beschaving en welvaart naar de Congo bracht, terwijl dat in feite niet zo was.

Daarnaast wilden veel protesteerden dat de Belgische staat of de Belgische koning zijn excuses aanbood aan de regering van Congo-Kinshasa. Bijna alle Belgische politieke partijen spraken hier steun voor uit. Veel Vlaamse partijen, waaronder Vlaams Belang en de N-VA, wilde dat koning Filips zijn excuses aanbod. Congo was immers het privédomein van zijn voorvader Leopold II. Andere partijen wilden verdergaan en ook namens de Belgische staat de excuses aanbieden voor de periode tussen 1908 en 1960. Op 30 juni 2020 schreef koning Filips een brief aan de president van Congo-Kinshasa:

Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden.

— Koning Filips aan de Congolese president Félix Tshisekedi

Koningen der Belgen (lijst)
Leopold I (1831-1865) · Leopold II (1865-1909) · Albert I (1909-1934) · Leopold III (1934-1951) · Boudewijn (1951-1993) · Albert II (1993-2013) · Filip (2013-heden)