Paaseiland

Paaseiland Isla de Pascua Rapa Nui
Land	Chili
Hoofdstad	Hanga Roa
Oppervlakte	163.6 km2
Omtrek
Inwonersaantal	7.750 (2017)
Talen	Spaans en Rapa Nui
Feestdag
Volkslied
Portaal WikiKidsAtlas

Paaseiland is een Polynesisch eiland in de Grote Oceaan. Het eiland hoort bij het land Chili en valt onder de regio Valparaíso samen met het Juan Fernández-archipel en de Desventuradaseilanden. Paaseiland ligt op zo'n 3.760 kilometer voor de Chileense kust, 4.231 kilometer van het eiland Tahiti en 2.100 kilometer van de Pitcairneilanden. Hierdoor is het ook een van de meest geïsoleerde plaatsen ter wereld. Op het eiland wonen zo'n 7.750 mensen (in 2017). De hoofdplaats van Paaseiland is Hanga Roa.

Het eiland is vernoemd naar Pasen. De Nederlandse ontdekkingsreiziger Jacob Roggeveen ontdekte het eiland namelijk op paaszondag 1722. De inheemse bevolking van Paaseiland noemt het eiland echter Rapu Nui (grote rots). Paaseiland staat wereldwijd bekend om de Moai. Dat zijn honderden reusachtige, mysterieuze beelden die op het eiland te vinden zijn. Die beelden werden door de oorspronkelijke bewoners gebouwd. Zij gebruikten de beelden waarschijnlijk in rituelen om hun voorouders te eren.

Vandaag de dag is het grootste gedeelte van het eiland beschermd als nationaal park. Sinds 1995 staat Paaseiland ook op de werelderfgoedlijst van UNESCO.

Geschiedenis

Eerste inwoners

Enkele Moai-beelden op Paaseiland

Over de oorspronkelijke inwoners van Paaseiland is weinig bekend. Toch is de geschiedenis van het eiland in grote lijnen duidelijk. Volgens oude verhalen zouden de eerste inwoners Polynesische stammen zijn. Zij kwamen oorspronkelijk met twee kano's vanaf de Cookeilanden. De tocht werd geleid door de stamleider Hotu Matu'a. Hij vluchtte weg van het eiland nadat hij drie slagen had verloren. Toen zij aankwamen op het eiland was er al een inwoners met de naam Nga Tavake 'a Te Rona. Uiteindelijk besloten zij om permanent op het eiland te blijven. Het eiland zou namelijk in een droom aan hem getoond zijn.

Het is onduidelijk wanneer de Polynesische stammen precies aankwamen. Vaak wordt tussen 300 en 400 n.Chr. genoemd. Andere wetenschappers denken juist dat dat tussen 700 en 800 n.Chr. gebeurde. Latere studies stellen juist dat Paaseiland rond 1200 n.Chr. bewoond werd. Voor dat laatste onderzoek werd gebruikgemaakt van koolstofdatering op houtskool en fossielen van een uitgestorven palmsoort die enkel op het eiland voorkwam.

Ook is het een en ander bekend over de cultuur van de oorspronkelijke inwoners. Zij hadden een klassensysteem met duidelijke scheidingen tussen de klassen. De koning (ariki) had de belangrijkste status. Hij werd ook als een god vereerd. De eilanders bouwden enorme standbeelden (de Moai) om hun voorvaders te vereren. Lang had het eiland dan ook één cultuur onder één leider. Tegen de 15e eeuw was het eiland verdeeld onder twee groepen. In het westen en noorden regeerden de Tu'u en in het zuiden en oosten de 'Otu 'Itu. De twee groepen waren vijanden van elkaar. Kort na de Nederlandse ontdekking van het eiland brak dan ook een oorlog tussen beide groepen uit.

Europese ontdekking

Jacob Roggeveen analyseert de Moai-beelden

Op paaszondag 1722 ontdekten Jacob Roggeveen en zijn bemanning in de Stille Zuidzee een kaal en rotsachtig eiland. Roggeveen noemde het Paaseiland. Roggeveen ging aan land en zijn bemanning vermoordden ongeveer 12 eilanders. Ook beschreef hij de standbeelden op het eiland. Niet veel later bezocht de Spanjaard Felipe Gonzalez de Ahedo het eiland. Zowel Roggeveen als Gonzalez de Ahedo schreven dat alle standbeelden op het eiland rechtovereind stonden. Toen James Cook het eiland in 1774 bezocht, viel hem op dat sommige standbeelden omvergegooid waren. Cook had een bemanningslid uit Bora Bora dat met de inwoners kon communiceren. Zij vertelden hem dat de standbeelden voormalige stamhoofden uitbeelden.

Toen de Europeanen op Paaseiland aankwamen, waren er tussen de 3.000 en 4.000 inwoners. De samenleving van Paaseiland was toen al ingestort. Een eeuw daarvoor woonden er zo'n 15.000 mensen op het eiland. Het is onduidelijk waardoor dat precies kwam. Een populaire theorie is dat Paaseiland door ecocide aan zijn einde kwam. Het eiland stond ooit vol met (hoge) bomen. Ook kwamen er minstens zes vogelsoorten voor. Na de komst van de Polynesische stammen zouden die bomen een voor een gekapt worden. Een combinatie van overbejaging, overbevissing en ontbossing zorgden ervoor dat inwoners niet meer voedsel kwamen. Ook konden zij geen boten meer bouwen door een tekort aan hout. De ontbossing zorgde ook voor meer erosie, waardoor landbouw moeilijker werd. De matatao (krijgsvechters) kregen daardoor meer invloed. Zij maakten een einde aan de verering van voorouders. Vermoedelijk zijn daardoor de standbeelden omvergeduwd. In plaats daarvan ging de inwoners de god Makemake vereren.

Hoewel deze theorie een erg populaire verklaring is, is er weinig bewijs. De theorie gaat uit van een burgeroorlog, maar gevonden botten uit die tijd laten dat niet zien. Andere wetenschappers denken juist dat de bevolking van Paaseiland pas na de komst van de Europeanen begon te krimpen.

Eiwedstrijd

Op een eiland in de buurt van Paaseiland waren allemaal vogels. Toen bedachten de bewoners iets slims. Ze dachten: Hè, als we nou een wedstrijd houden: Je zwemt naar een eiland en pakt een ei en zwemt weer terug. Degene die het snelst is, is een jaar lang de baas op het eiland.

	Werelderfgoed in Chili
Nationaal park Paaseiland (Rapa Nui) · Kerken van Chiloé · Historische wijk van de havenstad Valparaíso · Salpetergroeves Humberstone en Santa Laura · Mijnstad Sewell · Qhapac Ñan, wegennetwerk van de Andes · Nederzetting en kunstmatige mummificatie van de Chinchorrocultuur in de regio's Arica en Parinacota