Driestuiversopera

Driestuiveropera Dreigroschenoper
Informatie
Alternatieve titel
Schrijver	Bertolt Brecht
Taal (origineel)	Duits
Land	Duitsland
Genre
Datum	31 augustus 1928
Akte(s)
ISBN
Uitgeverij
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Theater

De Driestuiversopera (Duits: Dreigroschenoper) is een toneelstuk van de Duitse schrijver Bertolt Brecht uit 1928. Ondanks de naam is de Driestuiversopera geen opera, maar een toneelstuk met 22 liedjes. De liedjes zijn gecomponeerd door componist Kurt Weill. Het toneelstuk betekende zowel de doorbraak van Brecht als van Weill.

Het toneelstuk dankt haar naam aan de prijs. In het begin van het toneelstuk wordt gezegd dat de opera bedoeld is voor de allerarmsten en daarom slechts drie stuivers kost. Een stuiver is een muntstuk van vijf cent. Armoede en ellende zijn ook belangrijke thema's in het toneelstuk. Het toneelstuk speelt zich af in Londen in de onderwereld. Men volgt de crimineel Mackie Messer die Polly trouwt. Polly is de dochter van bedelaarskoning Peachum, die erg gelovig is. Peachum wil Mackie Messer veroordeeld (aan de galg) krijgen, maar Mackie Messer heeft ook een relatie met Lucy, de dochter van de politiechef. Peachum dreigt echter met een massale opstand van de bedelaars tijdens de kroning van de koningin. Uit angst hiervoor wordt Mackie Messer toch terechtgesteld, maar wordt op het laatste moment tot de adelstand verheven (waardoor hij niet veroordeeld kan worden).

Het toneelstuk is erg kritisch op de samenleving over hoe er met de allerarmsten wordt omgegaan. In het toneelstuk komen onder meer prostituees voor en Mackie Messer bekend ook crimineel te zijn om te kunnen overleven. De boodschap is ook dat er menselijke levensomstandigheden moeten komen en een menselijke manier om met criminelen (die uit nood misdaad begaan) moet worden omgegaan. Niet elke crimineel wordt namelijk tot de adelstand verheven.

Samenvatting

Het toneelstuk begint met Die Moritat von Mackie Messer, waarin een straatzanger zingt over de crimineel Mackie Messer. Macheath, beter bekend als Mackie Messer, is een beruchte crimineel in de Londense wijk Soho. Wanneer er een moord gepleegd is, weet iedereen dat hij erachter zit, maar niemand kan men te pakken krijgen.

Het verhaal gaat dan verder naar de winkel van Jonathan Jeremiah Peachum, die ook wel de baas van de bedelaars genoemd wordt. Meneer Peachum geeft kleding aan bedelaars en geeft ze daarnaast training. Op deze manier kunnen ze meer opbrengen. Meneer Peachum krijgt in ruil hiervoor een deel van de opbrengsten. Meneer Peachum wordt afgebeeld als iemand die zich vooral met geld bezighoudt. Zijn dochter Polly was de vorige nacht niet terug thuis gekomen. Polly vertelt aan haar vader dat ze een relatie heeft met de crimineel Macheath. Meneer Peachum is hier niet blij mee en wil dat Polly de relatie opzegt. Polly gaat echter met Macheath trouwen. Hoewel Polly en Macheath geen geloften uitspreken is Polly tevreden. Polly zingt hierna het nummer Seeräuberjenny. Hierna wordt duidelijk dat Macheath vrienden heeft bij de politie, waardoor hij zijn gang kan gaan. Polly gaat vervolgens naar huis en verteld haar ouders dat ze getrouwd is met Macheath. Meneer Peachum wil vervolgens Macheath arresteren.

Polly verteld dit aan Macheath, waarop Macheath besluit Londen te verlaten. Macheath laat Polly zijn criminele bende in de tussentijd leiden. Macheath besluit echter een bordeel te bezoeken voordat hij Londen verlaat, waar hij zijn oude geliefde Jenny tegenkomt. Jenny werkt echter samen met Meneer Peachum om Macheath op te sluiten. Meneer Peachum zet ook politiechef Brown onder druk, door te dreigen met het verstoren van de kroning van koningin Victoria. Jenny gaat vervolgens naar meneer Peachum toe om haar geld te eisen, dat meneer Peachum weigert te geven. Meneer Brown wil meneer Peachum arresteren, maar onder druk besluit hij toch Macheath te arresteren. Macheath eindigt in de gevangenis waar hij hoort dat hij ter dood veroordeeld is.

Alle personages zijn bij de executie aanwezig, maar net voor het moment dat Macheath wordt opgehangen vraagt hij het publiek op vergiffenis. Meneer Peachum besluit vervolgens de loop van het toneelstuk te veranderen; een boodschapper van de koningin is aangekomen. Aangezien de koningin die dag gekroond wordt, heeft ze besloten Macheath in de adelstand te verheffen en een kasteel en geld te geven. Hierdoor mag hij blijven leven. De personages zeggen vervolgens aan het publiek dat fouten vergeven moeten worden, aangezien het leven al hard genoeg is.

Achtergrond

Inspiratie

Het toneelstuk ontstond toen Brechts geliefde, Elizabeth Hauptmann, een kopie van The Beggar's Opera van vrienden uit Engeland kreeg. The Beggar's Opera is een toneelstuk van John Gray uit 1728 over de leefomstandigheden van de armen in Londen. Hauptmann vertaalde dit werk in het Duits. Brecht deed in het begin niet mee met dit vertaalproject, aangezien Brechts Engels in die tijd erg slecht was. Brecht hielp echter Hauptmann, nadat een theater was gevonden dat het stuk kon opvoeren. Brecht claimde overigens dat hij het stuk zelf vertaald heeft, maar in feite heeft Hauptmann ervoor gezorgd dat het grotendeel vertaald werd. Brecht voegde vier gedichten van de Fransman François Villon, die overigens ook niet door hem vertaald zijn.

Brecht vernaderde Kurt Weill voor de muziek van het stuk. Weill baseerde de muziek op jazz, een muziekgenre dat toen erg populair was in Duitsland. De naam werd overigens slechts drie weken voor de opening bedacht.

Brecht en episch theater

Brecht staat in de toneelwereld bekend om het episch theater en zijn vervreemdingseffect. Toneelstukken zijn normaal een soort illusie; de toeschouwer neemt een kijkje in een wereld en zolang de voorstelling gaande is lijkt dit de werkelijkheid. Brecht wilde met zijn episch theater juist deze illusie doorbreken. Het episch theater moest volgens Brecht een leerzame boodschap hebben. Deze leerzame boodschap moest naar voorkomen door de illusie te verbreken. Dit verbreken noemen we het vervreemdingseffect. Maar hoe deed Brecht dit? Dit werd onder anderen gedaan door:

• Decorstukken worden gewisseld ter de scenes nog bezig zijn. Normaal gaan de lichten kort uit om de decorstukken te wisselen.
• De personages stellen vragen aan het publiek, zoals wanneer Macheath om vergiffenis vraagt. Dit wordt doorbreken van de vierde wand genoemd.
• De personages kunnen het plot veranderen, zoals wanneer meneer Peachum besluit dat Macheath toch niet sterft.
• De vele liederen in het stuk, die het publiek over vragen moesten laten nadenken.

Politieke boodschap

Wat was dan de politieke boodschap, die Brecht wilde duidelijk maken? Brecht was overtuigd communist en zou ook na de Tweede Wereldoorlog naar Oost-Duitsland gaan. Hij wilde vooral de armen in de samenleving een beter leven gunnen en welvaart eerlijker verdelen. Brecht schreef het toneelstuk tijdens de Weimarrepubliek. Dit was een periode waarin Duitsland voor het eerst een democratie was. De Weimarrepubliek had veel problemen. Hoewel het economisch beter ging in de republiek tussen 1923 en 1929, was welvaart ongelijk verdeeld en kwam armoede nog veel voor. Dit was ook in de rest van de westerse wereld aan de hand.

Volgens Brecht draait de wereld te veel om geld, die goed wordt gepraat met de moraal. Hiermee bedoelde hij dat armen arm waren vanwege hun eigen schuld. Brecht was het hiermee niet eens. Het personage meneer Peachum staat dan ook voor het kapitalisme, dat de bedelaars (oftewel armen) zegt te helpen, maar zorgt dat ze arm blijven. Meneer Peachum wordt ook gezien als een hypocriet personage, oftewel hij zegt tegenstrijdige dingen. Het kapitalisme hecht grote waarde aan vrijheid. In het lied Ballade vom angenehmen Leben zegt meneer Peachum bijvoorbeeld "Was hilft da Freiheit? Es ist nicht bequem. Nur wer im Wohlstand lebt, lebt angenehm!" (Wat helpt de vrijheid? Het is niet aangenaam. Enkel degene die in welvaart leven, leven aangenaam.). In de finale van de eerste akte zegt hij; "Natürlich habe ich leider recht; die Welt ist arm, der Mensch ist schlecht!" (Natuurlijk heb ik jammer genoeg gelijk; de wereld is arm, de mens is slecht). Hiermee geeft meneer Peachum ook aan hoe hypocriet kapitalisme zou zijn.

Hoewel Macheath een crimineel is, wekt Brecht toch een soort van medelijden voor het personage. Brecht zegt niet dat het goed is wat Macheath doet, maar geeft wel aan dat hij niet anders kan. Macheath moet namelijk overleven en biedt ook aan het einde zijn excuses aan voor zijn misdaden. Meneer Peachum keert zich tijdens het toneelstuk steeds meer af tegen zijn idealen van het begin. Hierdoor grijpt hij aan het einde ook in, door zich tot het publiek te richten en het plot te veranderen. Deze reis van meneer Peachum wordt ook duidelijk in de twee akte, wanneer hij zegt:

Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral. Erst muss es möglich sein auch anderen Leuten, vom groẞen Brotlaib sich ihr Teil zu schneiden Eerste komt het eten, dan komt de moraal. Eerst moet het mogelijk zijn ook andere mensen, van het grote brood hun deel te snijden.

Dit kan men zien als Brechts ideaal. Het stuk wordt gevolgd door hetgeen waar Brecht zich vanaf wil keren;

Denn wovon lebt der Mensch? Indem er stündlich den Menschen peinigt, auszieht, anfällt, abwürgt und friẞt. Nur dadurch lebt der Mensch, dass er so gründlich vergessen kann, dass er ein Mensch ist. Dan, waarvan leeft de mens? Door de mensen urenlang te peinigen, te ontkleden, aan te vallen, af te slaan en te vreten. Alleen daardoor leeft de mens, dat hij vergeten kan, dat hij een mens is.