Platland

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Platland: een roman van vele dimensies
Informatie
Alternatieve titel	Flatland:A Roman of Many Dimensions
Schrijver	Edwin Abbott Abbott
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Engels
Land	Verenigd Koninkrijk
Genre	Satire Sciencefiction
Datum	1884
ISBN
Leeftijdscategorie		Uitgeverij
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

Platland (Engels: Flatland) is een novelle van de Engelse schrijver Edwin Abbott Abbott uit 1884. De novelle is een satire over de sociale omgangsvormen in de Victoriaanse tijd. Daarnaast legt Platland het verschil tussen de eerste, tweede en derde dimensie uit. Het boek is dus eigenlijk een soort van wiskundige fictie.

Het verhaal wordt verteld door een vierkant die in de tweede dimensie leeft. De samenleving in de tweede dimensie heeft dezelfde structuur als het Victoriaanse Engeland. Een bol uit de derde dimensie komt de vierkant bezoeken. Samen gaan ze eerst naar de nuldimensie en later naar de derde dimensie. Hierdoor begint de vierkant zo ruim te denken dat hij speculeert over een vierde dimensie.

Het boek is verschillende keren verfilmd. Ook hebben andere schrijvers vervolgboeken geschreven.

Samenvatting

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

In Platland (de tweede dimensie) wonen verschillende vlakke figuren. In deze dimensie bestaat alles uit twee dimensies. Vrouwen zijn slechts lijnstukken en mannen zijn vlakke figuren met verschillende zijden. Hoe meer zijden een man heeft, des te hoger zijn sociale status is. De mannen met de hoogste status hebben zoveel zijden dat zij cirkels zijn. De verteller, een vierkant, vertelt hoe de sociale verhoudingen in de dimensie zijn.

De huizen in Platland hebben een aparte ingang voor vrouwen en mannen.

Op oudejaarsavond 1999 heeft de vierkant een droom over Lijnland (de eerste dimensie). Hij bezoekt deze dimensie. In deze dimensie zijn mannen lijnstukken en vrouwen punten. De vierkant probeert de koning van Lijnland uit te leggen dat er een tweede dimensie bestaat. De koning tolereert dat niet en wil de vierkant laten vermoorden. Hierdoor verlaat de vierkant Lijnland weer.

Na deze droom wordt de vierkant bezocht door een bol. De vierkant denkt eerst dat hij een cirkel is, maar de bol legt uit dat er ook een derde dimensie bestaat. Samen gaan zij naar Ruimteland (de derde dimensie). De vierkant is verbaasd, aangezien hij de inhoud van zijn huis van buiten kan zien. Hierna gaan zij naar Puntland (waar geen dimensies zijn, slechts punten). De vierkant vraagt zich af of er nog dimensies boven Ruimteland bestaan. Zo denkt hij dat er ook een vierde dimensie bestaat. De bol verklaart de vierkant gek als hij dat voorstelt.

De vierkant probeert als profeet zijn nieuwe kennis over te brengen op de inwoners van Platland. De inwoners willen hem echter niet begrijpen. Zij veroordelen de vierkant en hij moet naar de gevangenis. Zeven jaar later schrijft de vierkant zijn memoires. Hij hoopt dat toekomstige generaties zijn ideeën wel zullen accepteren.

Personages

Het verhaal bestaat uit de volgende personages:

• Een vierkant (A Square)
• De bol (The Sphere)
• De monarch van Lijnland
• De monarch van Puntland
• De kleinzoon van de vierkant
• De broer van de vierkant
• De vrouw van de vierkant
• De president

Je ziet dat de personages geen namen hebben, maar naar wiskundige figuren of hun functie vernoemd zijn.

Achtergrond

Titelverklaring

De titel van het boek verwijst naar de dimensie waarin het grootste gedeelte van het boek zich afspeelt: Platland. De ondertitel verwijst naar de inhoud van het boek. Abbott legt in het boek het verschillende tussen de verschillende wiskundige dimensies uit.

Plaats en tijd

Het boek speelt zich op 31 december 1999. Toen het boek geschreven werd, was dat in de toekomst. Het boek is echter geen toekomstroman. Platland vertelt bijvoorbeeld geen verhaal over een toekomstige wereld. Het boek is eerder een parodie.

In het boek komen vier dimensies ter sprake:

Een uitleg van de verschillende dimensies

• Puntland (Pointland): de nuldimensie. In deze dimensie is alles nuldimensionaal. Oftewel, alles is slechts een punt.
• Lijnland (Lineland): de eerste dimensie. In deze dimensie is alles eendimensionaal. Oftewel, er zijn enkel lijnen en punten.
• Platland (Flatland): de tweede dimensie. In deze dimensie is alles tweedimensionaal. Oftewel, alles heeft een hoogte en breedte. Er zijn vlakke figuren (driehoeken, cirkels, vierkanten) en lijnstukken.
• Ruimteland (Sphereland): de derde dimensie. In deze dimensie is alles driedimensionaal. Oftewel, alles heeft een hoogte, breedte en diepte. In deze dimensie komen ook ruimtefiguren (zoals bollen) voor.

Iedere dimensie heeft geen kennis van de dimensies onder en boven hen. Desondanks kunnen de figuren uit de ene dimensie wel naar de andere dimensie reizen. In het boek speculeert de vierkant over het bestaan van een vierde dimensie (en zelfs een vijfde en zesde dimensie). De bol wijst deze ideeën echter af, omdat hij gelooft dat er niets meer dan de derde dimensie staat.

Iedere dimensie is vormgegeven als een koninkrijk met een monarch. Ook hebben de vrouwelijke personages altijd één dimensie minder dan de mannelijke personages.

Vierde dimensie?

Voor de inwoners van Platland zijn alle inwoners lijnen. Zij kunnen enkel de voorkant zien en niet de zijkanten. Zij zien dus situatie 3. De bol en later ook de vierkant kunnen Platland wel zien vanuit de derde dimensie. Zij zien dus situatie 1.

In onze eigen wereld is altijd alles driedimensionaal. Alles heeft een hoogte, breedte en diepte. De mens kan de nuldimensie, de eerste dimensie, de tweede dimensie en de derde dimensie waarnemen. Wiskundigen speculeren over het bestaan van een vierde dimensie. Mensen kunnen de vierde dimensie echter niet waarnemen. In de vierde dimensie zou naast hoogte, breedte en diepte nog één dimensie bestaan. Sommige wiskundigen zijn van mening dat tijd de vierde dimensie is.

Ook kun je je afvragen of er nog een meer dimensies bestaan, zoals een vijfde of zesde dimensie. In principe zijn dat allemaal concepten en hypothesen. Het is moeilijk te bewijzen of deze dimensies echt bestaan, omdat de mens hen niet kan waarnemen.

Satirische elementen

Platland is ook een satire op de waarden en normen in de Victoriaanse tijd. De vierkant vertelt dat Platland is ingedeeld aan de hand van verschillende sociale klassen. Het aantal zijden dat een figuur heeft, bepaalt tot welke klasse deze behoort. De vierkant behoort tot de middenklasse, omdat hij vier zijden heeft. De onderklasse bestaat uit driehoeken. De bovenklasse bestaat uit figuren met zoveel zijden dat het lijkt alsof ze een cirkel zijn. Iemand tot cirkel verklaren wordt in Platland als een grote eer gezien, omdat je dan de hoogste status hebt bereikt. Het Victoriaanse Engeland had een strikt klassenstelsel. Abbott maakt een parodie op de absurditeit van zo'n stelsel.

Ook komt de rol van vrouwen in de Victoriaanse samenleving ter sprake. In die tijd hadden vrouwen vrij weinig rechten. In Platland lijkt hetzelfde aan de hand te zijn. Overigens werd Abbott vanwege zijn voorstelling van vrouwen beschuldigt van misogynie (vrouwenhaat). Abbott wees de beschuldigingen af en zei enkel de samenleving weer te geven zoals die is.

Thema's

In Platland komen verschillende thema's voor. Twee belangrijke thema's zijn:

• Sociale hiërarchie: In Victoriaans Engeland was een strikt scheidingen tussen de verschillende sociale klassen. Status viel samen met tot welke klasse je behoorde. Abbott maakt in Platland dat systeem belachelijk. In het boek bepaalt het aantal zijden dat een figuur heeft tot welke klasse het figuur behoort. Het vierkant rechtvaardigt het geweld tegen driehoeken, omdat zij een lagere status hebben. In het Victoriaanse Engeland was dat niet anders.
• Religie en kennis: Het Victoriaanse Engeland was nog zeer religieus, maar wetenschappelijke ontdekkingen (zoals de evolutietheorie) zetten het geloof onder druk. In het boek geloven de inwoners van Platland in slechts één dimensie (de tweede dimensie). Zij kunnen niet vatten dat er andere dimensies bestaan, omdat dat tegen hun geloof ingaat. Het vierkant wordt slechts gearresteerd vanwege zijn uitspraken.

Adaptaties

Platland is vijf keer verfilmd; in 1965, 1982, twee keer in 2007 en één keer in 2012. Ook was 1990 een aflevering van Star Trek: The Next Generation gewijd aan het boek.

Verschillende schrijvers hebben geprobeerd om vervolgboeken op Platland te schrijven. Voorbeelden zijn The Dot and the Line: A Romance in Lower Mathematics (1963) van Norton Juster, Sphereland (1965) van Dionys Burger, Flatterland van Ian Stewart en Spaceland van Rudy Rucker.