Sint-Michielsklooster (Kiev)

Sint-Michaelsklooster

Sint-Michaelsklooster of Het klooster met de gouden koepel van St. Michael is een functionerend klooster in Kiev, de hoofdstad van Oekraïne. Het klooster is gelegen op de rechteroever van de rivier de Dnjepr aan de rand van een klif ten noordoosten van de Sint-Sofiakathedraal. Het klooster is gelegen in de historische administratieve Bovenstad en kijkt uit over de historische handels- en koopmanswijk van de stad, de wijk Podil.

Oorspronkelijk is het gebouwd in de Middeleeuwen door de heerser van het Kievse Rijk, Sviatopolk II Iziaslavych. Het klooster omvat de kathedraal zelf, de refter (eetzaal in een klooster) van St. Johannes de Evangelist, gebouwd in 1713, de economische poorten, gebouwd in 1760 en de klokkentoren van het klooster, die werd toegevoegd ca. 1716-1719. De buitenkant van het complex werd herbouwd in de Oekraïense barokstijl in de 18e eeuw, terwijl het interieur in de oorspronkelijke stijl van het Byzantijnse Rijk bleef. De oorspronkelijke kathedraal werd door de Sovjet-Unie autoriteiten gesloopt in de jaren dertig, maar werd in 1999 na de onafhankelijkheid van Oekraïne in 1991 herbouwd en geopend.

Geschiedenis

11e tot 19e eeuw

Sommige geleerden geloven dat prins Iziaslav Yaroslavych, van wie de voornaam Demetrius was, in de jaren 1050 voor het eerst het Sint-Demetriusklooster en de kerk bouwde in de bovenstad van Kiev nabij de Sint-Sofiakathedraal. Een halve eeuw later staat zijn zoon, Sviatopolk II Iziaslavych, beschreven als opdrachtgever van een kloosterkerk (1108-1113) gewijd aan zijn eigen patroonheilige, Michael de Aartsengel. Eén van de redenen voor de bouw van de kerk kan de overwinning van Svyatopolk op de Polovtsiërs (Turks nomadenvolk) zijn geweest. Michael de Aartsengel werd gezien als een beschermheer van krijgers en overwinningen. In 1906 werd een middeleeuwse schat aan zilveren en gouden juwelen ontdekt in een metalen kist in de Trekhsvyatytelska-straat (Straat van de Drie Heiligen), tegenover de poorten van het Sint-Michielsklooster met de Gouden Koepel. Gouden sieraden van de schat bevinden zich nu in het Metropolitan Museum of Art in New York, terwijl de zilveren sieraden en twee blokken zich in het British Museum in Londen bevinden. De schat dateert uit de 11e-12e eeuw en was waarschijnlijk verborgen ten tijde van de Tartaarse invasies en de plundering van Kiev in 1240 door de Mongolen.

12e-eeuws mozaïek van St. Demetrius van Salonica

Het klooster werd gezien als een familieklooster van de familie van Svyatopolk; ook omdat daar de leden van de familie van Svyatopolk werden begraven. De koepels van de kathedraal waren waarschijnlijk de eerste in Kiev die werden verguld (voorzien van bladgoud), een klus die met het verstrijken van de tijd regelmatig herhaald werd en waardoor het klooster de bijnaam "gouden koepel" of "gouden dak" kreeg.

Tijdens de Mongoolse invasie in 1240 wordt aangenomen dat het klooster ernstig is beschadigd. De Mongolen beschadigden niet alleen de kathedraal maar verwijderden ook de vergulde koepels. Het klooster raakte vervolgens in verval en er zijn geen documenten van voor de volgende twee en een halve eeuw. In 1496 was het klooster nieuw leven ingeblazen en werd de naam veranderd van het St. Demetrius-klooster in dat van St. Michael, naar de kathedraalkerk gebouwd door Sviatopolk II.  Na talrijke restauraties en uitbreidingen in de zestiende eeuw, werd het geleidelijk een van de meest populaire en rijkste kloosters in Oekraïne. In 1620 maakte Iov Boretsky er de residentie (thuisverblijf) van de vernieuwde orthodoxe metropoliet (aartsbisschop) van Kiev, en in 1633 werd Isaya Kopynsky benoemd tot hoofd van het klooster.

Het klooster genoot door de jaren heen de bescherming van hetmans (soort staatshoofden) en andere weldoeners. De belangrijkste aantrekkingskracht voor pelgrims waren de relieken (heilige botjes e.d.) van Sint Barbara, die naar men zegt in 1108 door de vrouw van Sviatopolk II Izjaslavitsj naar Kiev vanuit Constantinopel zouden zijn gebracht en bewaard in een zilveren reliekschrijn (soortschatkist) geschonken door Hetman Ivan Mazepa. Hoewel de meeste kloostergronden aan het eind van de achttiende eeuw in gebruik werden genomen voor woningbouw en dergelijke, woonden er in de negentiende en twintigste eeuw maar liefst 240 monniken. Het klooster diende als residentie (thuis) van de bisschop van Chernigovna in 1800. Op het kloosterterrein was een voorzangersschool gevestigd; veel prominente componisten, zoals Kyrylo Stetsenko en Yakiv Yatsynevych, studeerden er of gaven les aan de school.

In 1870 brachten ongeveer 100.000 pelgrims hulde aan St. Barbara in het St. Michael's klooster. Vóór de Russische Revolutie in 1917 waren er ringen die werden gemaakt en gezegend in het Sint-Michielsklooster, bekend als de ringen van Sint-Barbara, erg populair onder de burgers van Kiev. Ze dienden meestal als geluksbrengers en, volgens populaire overtuigingen, af en toe beschermend tegen hekserij, maar ze waren ook effectief tegen ernstige ziekten en plotselinge dood. Deze overtuigingen verwijzen naar de feiten dat het klooster niet werd getroffen door de pestepidemieën in 1710 en 1770 en cholera-epidemieën van de negentiende eeuw.

Sloop van de kathedraal en de klokkentoren

Tijdens de eerste helft van de jaren dertig van de twintigste eeuw stelden verschillende Sovjetpublicaties vraagtekens bij de bekende historische feiten met betrekking tot de ouderdom van de kathedraal. De publicaties benadrukten dat het middeleeuwse gebouw grote verbouwingen had ondergaan en dat er weinig van de oorspronkelijke kathedraal in Byzantijnse stijl bewaard was gebleven. Deze golf van vragen rechtvaardigde volgens de Sovjets de sloop van het klooster en de vervanging ervan door een nieuw administratief centrum voor de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek (voorheen gevestigd in de stad Charkov). Vóór de sloop (8 juni - 9 juli 1934) werd het complex zorgvuldig bestudeerd door TM. Movchanivskyi en K. Honcharev van het Instituut voor Materiële Cultuur van de Oekraïense Academie van Wetenschappen. Op basis van hun onderzoek werd verklaard dat de kathedraal in de eerste plaats tot de Oekraïense barokstijl behoorde, in plaats van tot de twaalfde eeuw zoals eerder werd gedacht, en dus geen conservering verdiende vanwege het vermeende gebrek aan historische en artistieke waarde. Deze conclusie ondersteunde de plannen van de Sovjetautoriteiten om het hele klooster te slopen. Lokale historici, archeologen en architecten stemden in met de sloop van het klooster, zij het met tegenzin. Slechts één professor, Mykola Makarenko, weigerde de sloopwet te ondertekenen; hij stierf later in een Sovjet-gevangenis.

Halverwege de jaren dertig, na de overdracht van de Oekraïense hoofdstad van Charkov naar Kiev, werd besloten om de kathedraal te slopen en er administratieve gebouwen voor in de plaats te bouwen. Voor dit doel besloten de Sovjetautoriteiten in 1934 een prijsvraag uit te schrijven voor het project van het regeringscentrum met een plaats voor parades. In alle ingediende projecten voor de locatie in het gebied van het Bogdan Khmelnitsky-plein werd de Sint-Michielskathedraal met de gouden koepel gesloopt, op één na. Het project van Joseph Karakis was het enige van de vier projecten die voor de wedstrijd waren ingediend met de locatie van het centrum op deze plek, waarin de Sint-Michielskathedraal en het monument voor Bogdan Khmelnitsky bewaard zijn gebleven. Aan het einde van de eerste ronde werd het project van architect Peter Yurchenko echter door de autoriteiten als het meest geschikte project gekozen.

In maart 1934 besloten de autoriteiten de vorige beslissing te laten varen en een nieuwe prijsvraag aan te kondigen, en uiteindelijk te kiezen voor het project van architect Joseph Langbard. Ondertussen is het volgens het onderzoek van Oleg Yunakov op basis van archiefdocumenten duidelijk dat, hoewel er geen kathedraal is in de projecten van J. Langbard en P. Yurchenko, dat niet de reden was voor de sloop, aangezien het besluit om het klooster te slopen was aangenomen door de resolutie van het Politbureau van het Centraal Comité van de Communistische Partij in februari 1934, en de ontmanteling (sloop of verwijdering) van mozaïeken begon al in 1933.

Ruïne van het gesloopte klooster

Op 26 juni 1934 werd begonnen met het verwijderen van de twaalfde-eeuwse Byzantijnse mozaïeken. Het werd geleid door de Mozaïekafdeling van de Leningrad Academie voor Schone Kunsten. Specialisten moesten vanwege de naderende sloop haastig te werk gaan en konden het hele project dus niet afronden. Ondanks de zorg en aandacht die is besteed aan het verwijderen van de mozaïeken van de muren van de kathedraal, kan er niet op worden vertrouwd dat de verplaatste mozaïeken absoluut authentiek (echt) zijn.

De resterende mozaïeken, met een oppervlakte van 45 vierkante meter, werden verdeeld over het Staatsmuseum de Hermitage, de Tretyakov-galerij en het Russisch Staatsmuseum. De andere overgebleven mozaïeken werden geïnstalleerd op de tweede verdieping van de Sint-Sofiakathedraal, waar ze niet te zien waren voor toeristen. De voorwerpen die in Kiev achterbleven, werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi's in beslag genomen en naar Duitsland gebracht. Na het einde van de oorlog vielen ze in Amerikaanse handen en werden later teruggebracht naar Moskou.

In het voorjaar van 1935 werden de gouden koepels van het klooster afgebroken. De zilveren koninklijke poorten van de kathedraal, het reliekschrijn van Mazepa (met een gewicht van twee pond zilver) en andere kostbaarheden werden in het buitenland verkocht of eenvoudigweg vernietigd. De Hryhoryi's iconostase (muur met 5 iconen en religieuze schilderijen) werd ook uit de kathedraal verwijderd (en later vernietigd). St. Barbara's relikwieën werden overgebracht naar de Kerk van de Tienden en na de sloop van die kerk, naar de St. Volodymyr's Cathedral in 1961. Tijdens de lente-zomerperiode van 1936 werden de schelpen van de kathedraal en de klokkentoren opgeblazen met dynamiet. De Economische Poort van het klooster (Ekonomichna Brama) en de kloostermuren werden ook vernietigd. Na de sloop is ter plaatse door de Volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken een grondige zoektocht naar kostbaarheden uitgevoerd. Het resulterende lege stuk grond werd samengevoegd met het Sofiyivska-plein, omgedoopt tot het Uryadova-plein (overheidsplein) en werd aangewezen als het nieuwe stadscentrum en het paradeterrein. De Sovjetautoriteiten gaven toen opdracht tot een wedstrijd hoe het lege perceel het beste kon worden gevuld; de meeste architecten, waaronder Yakiv Shteinberg, stelden een enorm Lenin-beeld voor. Het plein zelf was gepland als een rechthoek met enorme overheidsgebouwen aan de rand. Vier pilaren waren gepland met standbeelden van arbeiders, boeren en revolutionairen met vlaggen erop. Sommige architecten stelden voor om het standbeeld van Bohdan Khmelnytsky voor de Sint-Sofiakathedraal en de kathedraal zelf te slopen.

Het enige gebouw dat vóór de Tweede Wereldoorlog op het voormalige kloosterterrein is voltooid, huisvest momenteel het ministerie van Buitenlandse Zaken. De bouw van het tweede gebouw ("het centrum"), dat gepland was om te worden gebouwd op de plaats waar ooit de kathedraal had gestaan, werd in het voorjaar van 1938 uitgesteld omdat de autoriteiten niet tevreden waren met het ingediende ontwerp. Dit gebouw kwam er niet. Enige tijd na de sloop werd de plaats waar de voormalige kathedraal stond, omgevormd tot een sportcomplex, inclusief tennis- en volleybalvelden. De refter van St. Johannes de Evangelist werd gebruikt voor kleedkamers.

Wederopbouw en behoud

Sint-Michielsklooster met de Gouden Koepel

In augustus 1963 werd de bewaard gebleven refter van het afgebroken klooster zonder de barokke koepel aangewezen als een architectuurmonument van de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek. In 1973 heeft de gemeenteraad van Kiev verschillende "archeologische conserveringszones" in de stad ingesteld; deze omvatten het gebied rond het klooster. De vrijgekomen plaats van de gesloopte kathedraal werd echter uitgesloten van het voorgestelde historisch-archeologisch park-museum, het oude Kiev, ontwikkeld door architect AM Miletskyi en adviseurs MV Kholostenko en PP Tolochko.

In de jaren 1970 werkten de Oekraïense architecten I. Melnyk, A. Zayika, V. Korol en ingenieur A. Kolyakov een plan uit voor de wederopbouw van het Sint-Michielsklooster. Deze plannen werden echter pas overwogen na de val van de Sovjet-Unie in 1991.

In 1973-1982 vond de restauratie plaats van de refterkerk van St. Johannes de Evangelist (het enige gebouw dat de sloop van de jaren dertig overleefde). Nadat Oekraïne in 1991 weer onafhankelijk was geworden, werd de sloop van het klooster als een misdaad beschouwd en begonnen er stemmen te klinken die opriepen tot een volledige wederopbouw van het klooster als een belangrijk onderdeel van het culturele erfgoed van het Oekraïense volk. Deze plannen werden goedgekeurd en uitgevoerd in 1997-1998, waarna de kathedraal en de klokkentoren werden overgedragen aan de Oekraïens-orthodoxe kerk. Yuriy Ivakin, de belangrijkste archeoloog van het complex, zei dat meer dan 260 waardevolle oude voorwerpen werden teruggevonden tijdens opgravingen van de plek vóór de herbouw. Bovendien werd een deel van de oude kathedraal, nog steeds intact, blootgelegd; dit maakt vandaag deel uit van de crypte (ondergrondse ruimte in een kerkgebouw) van de huidige kathedraal.

Met steun van de gemeenteraad van Kiev hebben architect-restaurator Y. Lositskiy en anderen het westelijke deel van de stenen muren hersteld. De klokkentoren werd vervolgens gerestaureerd en werd een uitkijk-platform. In plaats van het originele slagwerk werd een nieuwe elektronische klok met wijzers en een Carillon (met in totaal 40 klokken) geïnstalleerd, van waaruit de melodieën van beroemde Oekraïense componisten te horen zijn. De kathedraal werd als laatste herbouwd en versierd met een reeks houten barokke iconen, kopieën van voormalige mozaïeken en fresco's en nieuwe kunstwerken van Oekraïense kunstenaars.

De pas herbouwde Sint-Michielskathedraal werd officieel geopend op 30 mei 1999. De interieurdecoraties, mozaïeken en fresco's werden echter pas op 28 mei 2000 voltooid. De zijkapellen werden in 2001 gewijd aan Sint-Barbara en Sint- Catharina van Alexandrië. In de daaropvolgende vier jaar werden 18 van de 29 mozaïeken en andere kunstvoorwerpen uit de oorspronkelijke kathedraal teruggestuurd uit Moskou na jaren van moeizame discussies tussen Oekraïense en Russische autoriteiten. Tegen het einde van 2006 zullen de resterende fresco's van het klooster echter worden overgebracht van het Hermitage Museum in Sint-Petersburg naar Kiev. Ze worden geplaatst in een speciaal domein dat eigendom is van de gemeente in plaats van het kerkelijk lichaam.

Hoofdkwartier van de Orthodoxe Kerk van Oekraïne

Het Sint-Michielsklooster met de Gouden Koepel werd na de oprichting van de kerk op 15 december 2018 het hoofdkwartier van de Orthodoxe Kerk van Oekraïne. Het klooster met de gouden koepel van St. Michael wordt gebruikt als het hoofdkwartier van de metropoliet (aartsbisschop) van Kiev en heel Oekraïne. De rector van het klooster heeft de rang van diocesane bisschop.