Sitar

Ravi Shankar op het Woodstock popfestival met een Sitar (augustus 1969)

De sitar (of Sitara) is een tokkelinstrument, afkomstig van het Indiase subcontinent. Het werd en wordt gebruikt in Hindoestaanse klassieke muziek. Het instrument is uitgevonden in het middeleeuwse India en bloeide in de 16e en 17e eeuw en kreeg zijn huidige vorm in het 18e-eeuwse India.

Buiten India werd de sitar in de hele wereld bekend door het werk van Ravi Shankar, te beginnen in de late jaren 1950 en vroege jaren 1960. In de jaren zestig ontstond er een kortstondige trend voor het gebruik van de sitar in westerse popmuziek, waarbij het instrument op grammofoonplaten verscheen van bands als The Beatles, The Doors, The Rolling Stones, Metallica en anderen.

Hoe het begon

Het woord sitar is afkomstig uit het Perzisch si [drie] + tar [snaren]. De herkomst is nogal onduidelijk. Het instrument is mogelijk afkomstig van een Indiase luit en deze zou rond 1200 een lange hals hebben gekregen. In de moslimtraditie werd ook beweerd dat de sitar in de dertiende eeuw werd uitgevonden, of zou zijn ontwikkeld door Amir Khusrow (een Indiase soefi- zanger, muzikant, dichter en geleerde die leefde onder het sultanaat van Delhi, ca. 1253-1325). Daar is echter geen schriftelijk bewijs van. Het instrument is waarschijnlijk ontstaan vanuit de Perzische Seh-tar (ook een soort luit) en de Noord-Indiase Rudra Veena (een zogeheten stok citer).

In het late Mughal-rijk (1707-1858) begon het instrument zijn moderne vorm aan te nemen. De hals werd wijder. De kom (klankkast), die was gemaakt van gelijmd hout, was nu gemaakt van kalebas, met metalen frets en een benen moer (kam) op de hals.

Bouw

Een sitar kan 18, 19, 20 of 21 snaren hebben. Zes of zeven hiervan zijn bespeelde snaren die over gebogen, verhoogde frets lopen, en de rest zijn zogeheten sympathische snaren. Dat wil zeggen snaren die meeklinken of resoneren. De bespeelde snaren lopen naar stempennen (vergelijkbaar met die van een viool) op of nabij de kop van het instrument, terwijl de sympathische snaren, die verschillende lengtes hebben, door kleine gaatjes gaan om in contact te komen met de kleinere stempennen die langs de hals van het instrument lopen. De hals en het bovenblad zijn veelal gemaakt van teak of toonhout (soort mahonie). De klankkast is gemaakt van een kalebas. Bovenaan de hals zit nog een kleinere klankkast van kalebas.

Gebruik

Het instrument wordt in evenwicht gehouden tussen de linkervoet en de rechterknie van de in lotushouding zittende speler. De handen bewegen vrij zonder het gewicht van het instrument te hoeven dragen. De speler tokkelt de snaar met behulp van een metalen plectrum genaamd een mizraab.

Links

• Muziekweb - Sitar
• YouTube - Sitar, The Beatles en Sitar