Veldtocht van Napoleon naar Rusland

Napoleons veldtocht naar Rusland
Datum	24 juni - 24 december 1812
Locatie	Keizerrijk Rusland
Overwinning voor	Russische overwinning
Resultaat	Zesde Coalitieoorlog
Strijdende partijen
Frankrijk Franse vazalstaten Oostenrijk Pruisen Denemarken-Noorwegen	Rusland
Leiders
Troepensterkte
Verliezen
Portaal Geschiedenis

Napoleons veldtocht naar Rusland of de Franse invasie van Rusland vond plaats tussen 24 juni en 24 december 1812. In dat jaar probeerde de Franse keizer Napoleon Bonaparte om het keizerrijk Rusland binnen te vallen. De Russische tsaar Alexander I begon in 1811 namelijk opnieuw met het handelen met het Verenigd Koninkrijk. Napoleon vond dat Rusland hierdoor het Continentaal stelsel (een handelsblokkade tegen de Britten) schond. Hij dwong de Russische tsaar om zich aan het stelsel te houden. Toen de tsaar dit weigerde besloot Napoleon om Rusland binnen te vallen.

De veldtocht was het begin van de Zesde Coalitieoorlog. Ook was veltocht naar Rusland Napoleons fatale fout. Het Franse leger was namelijk niet uitgerust op de Russische winter. Napoleon baande zich een weg door Rusland naar Moskou. Onderweg hadden de Russen alle dorpen, huizen en velden in de brand gestoken, waardoor het Franse leger ook zonder voedsel zat. Naast honger en kou heersten er ook ziektes in het leger. Napoleon wist Moskou uiteindelijk in te nemen, maar besloot zich terug te trekken. De Russen hadden hem namelijk in de val gelokt. Napoleon werd uiteindelijk verslagen in de Slag bij Leipzig en verbannen naar het Italiaanse eiland Elba.

In Rusland wordt de invasie vaak de Grote Vaderlandse Oorlog van 1812 genoemd. Het boek Oorlog en vrede van Russische schrijver Leo Tolstoj speelt zich ook tijdens de invasie af.

Achtergrondinformatie

Het Continentaal Stelsel

Zie Continentaal stelsel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In het groen zie je alle landen die meededen aan het continentaal stelsel

Tijdens de Franse invasie van Rusland speelde het continentaal stelsel een grote rol, maar wat betekende dat eigenlijk? Het continentaal stelsel was een handelsblokkade die ingevoerd werd door Napoleon in 1806. Door het stelsel was het verboden om handel te drijven met het Verenigd Koninkrijk. De Britten waren namelijk de grote vijand van de Fransen en het belangrijkste land binnen de coalitie. Om de Britse economie te verzwakken mochten Frankrijk en zijn bondgenoten geen handel drijven met de Britten. In 1807 sloot Rusland vrede met Napoleon (als een gevolg van de Vierde Coalitieoorlog). Rusland werd toen ook onderdeel van het continentaal stelsel.

Toch bracht het stelsel niet alleen schade aan de Britse economie. Ook de Europese economieën liepen schade op, aangezien veel Britse koloniale producten niet meer gekocht konden worden. Voorbeelden hiervan zijn katoen, rietsuiker en koffie. Ook waren veel landen afhankelijk van de handel met de Britten, waaronder de Russen. De Russische tsaar wilde daarom het stelsel iets versoepelen, maar Napoleon wilde hier niets van weten.

Oorlogsverklaring

Napoleon met een Franse soldaat

De Russische tsaar negeerde echter de dreigementen van Napoleon. Het land hield de banden met de Britten aan en stapte uiteindelijk uit Continentaal stelsel. Hierdoor kon Rusland weer vrij handel voeren met de Britten. Volgens Rusland was Napoleon namelijk niet een afspraak uit de Vrede van Tilsit nagekomen. De Fransen hadden toen beloofd om de Donauvorstendommen (Walachije en Moldavië) aan Rusland te geven. het enige probleem was dat de Fransen deze twee vorstendommen niet in hun bezit hadden. Ook kon het Franse leger ze niet veroveren, aangezien te veel Franse soldaten bezig waren met de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Daarnaast voelde Rusland zich nog steeds bedreigd door het hertogdom Warschau; een Franse vazalstaat in het huidige Polen.

Napoleon protesteerde verschillende keren tegen het besluit van de Russische tsaar, maar deze luisterde niet naar Napoleon. Op 22 juni 1812 besloot Napoleon daarom om Rusland de oorlog te verklaren.

Voorbereidingen

Napoleon was extreem goed voorbereid op zijn invasie van Rusland. Het is zelfs de oorlog met de meeste voorbereiding. Hij liet grote voorraden aan voedsel, medicijnen, kleding en bouwmaterialen aanleggen. Ook probeerde hij zo veel mogelijk troepen te verzamelen. Hiervoor gebruikte hij ook de dienstplicht, waardoor veel soldaten gedwongen werden om te vechten in zijn leger. De helft van de soldaten bestond uit niet-Fransen, zoals Duitsers, Polen, Italianen, Zwitsers, Nederlanders en Spanjaarden. In de Franse bezette gebieden en vazalstaten werden namelijk ook mannen opgeroepen voor het leger. Napoleons Grande Armée (Grote Leger) bestond hierdoor uit maar liefst 466.000 soldaten.

Daarnaast verdiepte Napoleon zich in de beste route door het enorme Rusland. Hij bestudeerde zelfs de Zweedse invasie van Rusland door koning Karel XII tussen 1708 en 1709. Hoewel de Zweedse koning van de Russen verloren had, probeerde Napoleon van zijn fouten te leren.

Verloop

Begin

Het Franse leger steekt de Russische grens over.

Napoleon startte zijn veldtocht naar Rusland op 24 juni 1812. Op deze dag stak hij de Russische grens bij Pruisen over. Hij kwam hierdoor terecht in het huidige Litouwen, wat toentertijd onderdeel van Russische Keizerrijk was. Litouwen en Letland waren toentertijd onderdeel van een Russische provincie genaamd Koerland. Napoleon trok naar het noorden van het Koerland en probeerde Riga in te nemen. Napoleon splitste zijn gigantische leger in vijf delen. Eén deel werd door hem zelf gevoerd, terwijl de andere vier delen door hooggeplaatsten gevoerd werden, zoals zijn broer Jérôme Bonaparte en stiefzoon Eugène de Beauharnais.

De Russen hadden daarentegen een veel kleiner leger, maar waren ook voorbereid op de aanval. Tsaar Alexander I en generaal Michael Andreas Barclay de Tolly hadden besloten om de Fransen in de val te laten lopen. Ze wilden Napoleon laten doodlopen in het Russische achterland. Hierdoor boden ze amper weerstand tegen Napoleon. Ze streden slechts een paar keer tegen Napoleon om de schijn op te houden. Veel Russische generaals waren overigens tegen deze strategie, aangezien dit tegen de traditie inging.

Ook besloot de tsaar om de tactiek van de verschroeide aarde toe te passen. Dit betekent dat alle dorpen, boerderijen en steden werden platgebrand als ze in de handen van het Franse leger dreigden te vallen. Hierdoor konden de Fransen voedsel, hout en andere waardevolle bezittingen niet voor zichzelf gebruiken. De Russen waren zich namelijk bewust dat Napoleon de grote afstanden in Rusland onderschat had. Ook besloot hij om Rusland aan te vallen aan het einde van de zomer, waardoor hij tegen de winter diep in Rusland zou zijn. De Russen wisten dat het Franse leger niet opgewassen was tegen de strenge Russische winters, waardoor ze de Fransen probeerden uit te putten.

Tocht door Rusland

De slag bij Smolensk

In het begin van de veldtocht maakte Napoleon razendsnel zijn weg naar Moskou. De Russen bestuurden hun leger aanvankelijk vanuit Vilna, waardoor de Fransen naar Vilna marcheerden. De Russen moesten hierdoor Vilna verlaten en staken de militaire voorraden in de brand. Vervolgens marcheerden de Fransen verder naar Witebsk en Minsk. De Russen moesten beide steden overgeven aan de Fransen en lieten ze ongeschonden. Tijdens dit alles vochten de Russen amper tegen het Franse leger. Napoleon vestigde zich ondertussen in Vilnius. Het Franse leger had het tegen deze tijd al erg zwaar. In de zomer is het namelijk erg heet en droog in Rusland. Door de tactiek van de verschroeide aarde raakte het leger ook uitgeput. Hierdoor moest Napoleon tijdelijk een pauze inlassen.

Ondertussen trokken de Russen zich verder terug naar Moskou. Zij wisten een oorlog met het Ottomaanse Rijk te beëindigen, waardoor ze meer soldaten konden inzetten voor de oorlog tegen Napoleon. Gelijktijdig wisten de Russen om Zweden ervan te overtuigen zich bij hun bondgenootschap aan te sluiten. De eerste confrontatie tussen het Franse en Russische leger vond plaats tijdens de slag bij Smolensk die door de Fransen gewonnen werd. Ook de slag bij Borodino werd op 7 september 1812 door de Fransen gewonnen. Vanuit Borodino was het nog maar een klein stukje naar Moskou.

Inname van Moskou

De inname van Moskou

Uiteindelijk kwam Napoleon op 10 september aan bij Moskou. Vervolgens vond een dagenlange strijd plaats tussen Napoleon en de Russische generaal Michail Koetoezov. De bevolking van Moskou werd uit de stad geëvacueerd en op 14 september nam Napoleon Moskou in. Het is belangrijk te vermelden dat Moskou toentertijd niet de Russische hoofdstad was; dat was Sint-Petersburg. Toch Moskou na Sint-Petersburg de belangrijkste stad van het land. Kort voor de inname werden alle gebouwen in Moskou in de brand gestoken. Er zou twee dagen lang een brand heersen in de stad, waarbij bijna de gehele stad werd verwoest.

Desondanks bleven de Fransen in Moskou, aangezien ze wilden onderhandelen met de Russen. Napoleon schreef verschillende keren aan de Russische tsaar, maar deze beantwoordde zijn brieven niet. Volgens de tsaar waren er geen onderhandelingen mogelijk met Napoleon. Ook bleef het weer in Moskou goed, waardoor de Fransen veel te lang in de stad bleven en er waren vrijwel geen hulpgoederen. Voor de Russische tsaar ging alles precies volgens plan.

Terugtrekken

Het terugtrekken van Napoleons troepen uit Rusland

Op 19 oktober was de winter in aantocht en Napoleon besefte zijn situatie. De Fransen trokken zich terug uit Moskou en maakten zo snel mogelijk hun weg uit Rusland. Tegen deze tijd was de Russische winter al gevallen. Ook moest het leger zich door een sneeuwstorm bewegen. Er waren grote tekorten, honger en ziekte. Daarnaast waren de soldaten niet gekleed op de winter. De paarden waren uitgeput of gestorven, waardoor de soldaten helemaal vanuit Moskou naar huis moesten lopen. De soldaten vielen een voor een neer. Ondertussen besloot het Russische leger om de Franse soldaten nog eens te tergen. De Kozakken vielen het Franse continue aan.

Toen Napoleon bij Dorogoboezj aankwam vernam hij dat in Frankrijk een generaal geprobeerd hem omver te werpen in een staatsgreep. Hoewel deze poging mislukt was, zorgde het ervoor dat het Franse leger uiteenviel. Op 24 december 1812 was de veldtocht voorbij en Rusland kwam als duidelijke winnaar uit de strijd.

Gevolgen

De veldtocht maakte duidelijk dat het mogelijk was om Napoleon te verslaan. Hoewel Napoleon voorheen enkele veldslagen had verloren, was hij een meester in oorlog voeren. Hierdoor won hij tot aan de veldtocht toe alle Coalitieoorlogen van zijn vijanden. Uiteindelijk leidde het verlies in de veldtocht tot de Zesde Coalitieoorlog die startte op 3 maart 1813.

Tijdens deze oorlog besloten het Verenigd Koninkrijk, Rusland, Pruisen, Oostenrijk, Zweden, Portugal en zelfs de voormalige bondgenoot Spanje samen met enkele kleinere staten Napoleon definitief te verslaan. Dit zou uiteindelijk in de slag bij Leipzig gebeuren, waarna Napoleon naar Frankrijk vluchtte en gedwongen moest aftreden. Hij moest zich overgeven aan de Coalitie en werd verbannen naar Elba. De mislukte veldtocht naar Rusland was dus het begin van het einde.

Nog altijd speelt de overwinning in de veldtocht een rol in het Russisch nationalisme. De Russen stonden er min of meer alleen voor en wisten Napoleon te verslaan. In 1869 gebruikte Lev Tolstoj de veldtocht als historische achtergrond voor Oorlog en vrede. Aan het begin van het boek zegt de vorstin Pawlowna de zin: "Rusland moet Europa redden, Rusland alleen." Dit was dan ook precies de Russische gedachte achter de veldtocht.

In 1880 werd de Christus-Verlosserkathedraal in Moskou ingewijd ter nagedachtenis aan de veldtocht. Tsjaikovski heeft een stuk gecomponeerd speciaal voor de inwijding, de ouverture 1812.