Gas

Sublimeren van koudijs (koolstofdioxide)

Gas of damp boven vloeistof. De pijlen geven de druk aan

Een gas ontstaat als een vloeistof verwarmd wordt. Als je bijvoorbeeld water kookt, komt er stoom (waterdamp) uit de pan. Dit noem je gas (of waterdamp in dit geval). In een gas hebben de moleculen van een stof zoveel warmte opgenomen dat ze los van elkaar gaan bewegen en zich verspreiden in de dan beschikbare ruimte (een kamer, een ballon enzovoorts).

Per stof hang het van het kookpunt af wanneer de stof van vloeistof overgaat in een gas. In wezen kan dus elke stof van vaste stof naar vloeistof overgaan (smelten, smeltpunt) en van vloeistof overgaan in gas (verdampen). Omgekeerd kan natuurlijk ook. Van gas naar vloeistof heet condenseren en van vloeistof naar vaste stof stollen.

Maar meestal hebben we het over die stoffen die een gas zijn bij kamertemperatuur. Water krijgt de vorm van gas bij 100 °C, het metaal ijzer wordt dat pas bij 2750 °C. Maar zuurstof is al gasvormig boven −183 °C.

Heel soms gaat een vaste stof meteen over in gas. Dit heet sublimatie. Een stof die bij normale druk sublimeert is vaste koolstofdioxide (CO₂), als vaste stof vaak aangeduid met koolzuursneeuw of droogijs. Dit zie je wel eens als een rookkanon of rookmachine bij shows. Bij heel droog weer gebeurt iets vergelijkbaars met natuur-ijs.

Gas kan zich door een ruimte verplaatsen en gaat altijd naar het hoogste punt, je kan het dan ook niet vastpakken! Het ene gas is zwaarder dan het andere. De lucht die je inademt is een mengsel van gassen.

Nu is de zon ook een verzameling van gassen (een grote gas bol). Hier zijn de temperaturen zo hoog, dat je het geen gas noemt, maar plasma.

Het woord gas komt van het Griekse woord chaos (denk aan het vrij kunnen rond-dwarrelen van de moleculen in gas). Het werd in de zeventiende eeuw bedacht door de Vlaamse alchemist Jan Baptista van Helmont.

Hier staan een aantal gassen:

• Aardgas
• Alcohol of ethanol
• Ammoniak (NH3)
• Autogas of LPG
• Blauwzuurgas
• Butaangas of kortweg Butaan
• Chloorgas (Dichloor), zie ook Chloor
• Edelgassen
• Formaldehyde
• Gifgas
• Halogenen
• Koolstofdioxide (CO₂₎, zie ook koolstof
• Koolstofmonoxide (CO), zie ook koolstof
• Kwikdamp
• Lachgas
• Methaangas
• Methanol
• Mosterdgas, zie ook Eerste Wereldoorlog en Chloor
• Ozon
• persLucht
• Propaangas of kortweg Propaan
• Stikstof
• Waterstofgas (Diwaterstof), zie ook waterstof
• Waterdamp
• Zenuwgas
• Zuurstof

Kijk bij Categorie:Gas voor andere gassen. Kijk voor een lijst van giftige gassen op Wikipedia. Sommige van de bovengenoemde gassen kennen we ook als vloeistof. Omdat deze makkelijk verdampen, noemen we het vluchtige stoffen.

Veiligheid

LET OP! Gas cilinder staat onder druk

Gassen kunnen opgeslagen worden in een stevige metalen cilinder. Deze is afgesloten met een kraan en de cilinder of gasfles staat onder druk. Hoeveel druk er op de fles staat kun je zien op de gasdrukmeter of manometer. Sommige fietspompen hebben ook zo'n drukmeter. Ook de meter op de centrale verwarming kun je hier mee vergelijken. Ook de barometer is een soort gasdrukmeter. Die meet de luchtdruk om je heen.

Als gas met kracht vrijkomt dan spreek je van een ontploffing. Denk aan het klappen van een ballon. Soms kan dat gepaard gaan met een ontvlamming, waarbij een steekvlam ontstaat.