Haaien: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
(118 tussenliggende versies door 50 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
  +
{{Infobox dier
−
{{nominatie}}Een '''haai''' is een roofzuchtige [[vis]] met een gespierd en gestroomlijnd lichaam. De meeste haaien zijn ongevaarlijk voor de mens. Elke haai behoort tot de klasse van de [[kraakbeenvis|kraakbeenvissen]]. Dit wil zeggen dat het [[skelet]] volledig uit [[kraakbeen]] bestaat. Haaien leven voornamelijk in de open zee, enkele soorten kunnen ook voorkomen in de binnenwateren. De haai is familie van de [[rog]].
  
  +
|Naam = Haaien
  +
|Wetenschappelijke naam = Selachimorpha
  +
|Afbeelding = [[File:TDpGUipa.jpg|250px]]
  +
|IUCN-status = 3
  +
|Leefgebied = Wereldwijd
  +
|Leefomgeving = [[Oceaan]]
  +
|Behoort tot de = [[kraakbeenachtige vissen]] (Chondrichthyes)
  +
|AfbeeldingLeefgebied =
  +
}}
  +
[[Bestand:Tigershark3.jpg|miniatuur|250px|Een [[tijgerhaai]]]]
  +
Een '''haai''' is een roofzuchtige [[vis]] met een gespierd en gestroomlijnd lichaam. Elke haai behoort tot de klasse van de [[Kraakbeenachtige vissen|kraakbeenachtige vissen]] ''(Chondrichthyes)''. Dit wil zeggen dat het [[skelet]] volledig uit [[kraakbeen]] bestaat. Haaien leven voornamelijk in de open zee, enkele soorten kunnen ook voorkomen in de binnenwateren. De haai is familie van de [[rog]]. De meeste haaien worden één tot twee meter lang. Er zijn haaien die eieren leggen, maar veel haaien baren levende jongen.
  +
De kop van haai is meestal scherp en [[kegel]]vormig. De kleine ogen bevinden zich aan de zijkant.
   
  +
== Levensverwachting ==
−
Er zijn haaien die eieren leggen, maar veel haaien baren levende jongen.
  
  +
De meeste haaien bereiken een leeftijd van 20 tot 30 jaar, al zijn er enkele soorten zoals de [[walvishaai]] die een leeftijd kunnen halen van meer dan 100 jaar.
   
−
De kop van haai is meestal scherp en [[kegel]]vormig. De kleine ogen bevinden zich aan de zijkant van de kop.
  
−
<div class="editmode" style="width:40%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; clear:left;">__TOC__</div><div class="editmode" style="width:56%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; "> [[Afbeelding:Ha.JPG|400px|thumb|Een [[tijgerhaai]]]]</div>{{clear}}
  
 
==Aanvallen op mensen==
  
==Aanvallen op mensen==
−
[[Afbeelding:White shark.jpg|250px|De [[Witte Haai]]|thumb]]
 +
[[Bestand:White shark.jpg|250px|De [[Witte haai]]|thumb]]
−
De meeste haaien zijn volkomen ongevaarlijk en laten de mensen met rust. De vijf gevaarlijkste soorten zijn de [[Oceanische Witpunthaai]], de [[stierhaai]] (zie ook verderop in het artikel), de [[tijgerhaai]] en de [[witte haai]]. Deze soorten worden zo'n 3 tot 4 [[meter]] lang.
 +
De meeste haaien zijn volkomen ongevaarlijk voor de mens. De vier gevaarlijkste soorten zijn de [[Oceanische witpunthaai]], de [[stierhaai]], de [[tijgerhaai]] en de [[witte haai]]. Deze soorten worden elk zo'n 3 tot 6 [[meter]] lang.
−
In de hele wereld komen [[jaar]]lijks zo'n 50 tot 75 aanvallen voor op mensen, maar 5 tot 10 aanvallen hebben een dodelijke afloop.
  
   
  +
In de hele wereld komen jaarlijks zo'n 50 tot 75 aanvallen voor op mensen, en maar vijf tot tien aanvallen hebben een dodelijke afloop.
−
De kans op een verkeersongeluk of verdrinking in de zee is dus veel groter dan sterven door een aanval van een haai.
  
  +
De kans op een verkeersongeluk of verdrinking in zee is dus vele malen groter dan sterven door toedoen van een haai.
−
Water ingaan waar haaien zwemmen is natuurlijk altijd gevaarlijk, zeker als het water troebel is, of als je een wond hebt! Haaien ruiken een druppel bloed in een zwembad! Zwem dus nooit alleen of 's nachts tussen een groep haaien.
  
  +
Het water ingaan op een plek waar haaien zwemmen is natuurlijk altijd gevaarlijk, zeker als het water troebel is, of als je een wondje hebt. Haaien ruiken één druppel bloed vanaf grote afstand. Zwem dus nooit alleen of 's nachts op plekken waar gevaarlijke haaien voorkomen.
   
−
Veel aanvallen van een haai zijn het gevolg van een vergissing van de haai, die een zwemmende mens voor een zeehond of andere prooi aanziet. Ook kan het zijn dat een mens zijn [[territorium]] of leefruimte binnentreedt. Dit gevaar bestaat wanneer het donker wordt, als de haai op zoek is naar voedsel. Over het algemeen zijn haaien niet gevaarlijk, tenminste, als ze niet geprikkeld worden door bijvoorbeeld de geur van [[bloed]]. Veel ongelukken zijn in het verleden veroorzaakt door sportduikers zonder duikbenodigdheden die op [[vis]]sen jagen met [[harpoen]]en. De spartelende of meegedragen bloedende vis trekt dan haaien aan.
 +
Veel aanvallen van een haai zijn het gevolg van een vergissing van de haai, die een zwemmende mens voor een zeehond of andere prooi aanziet. Ook kan het zijn dat een mens zijn [[territorium]] of leefruimte binnendringt. Dit gevaar bestaat wanneer het donker wordt, als de haai op zoek is naar voedsel. Over het algemeen zijn haaien dus niet gevaarlijk, tenzij ze geprikkeld worden door de geur van [[bloed]]. Veel ongelukken zijn in het verleden veroorzaakt door sportduikers zonder duikbenodigdheden die op [[vis]]sen jagen met een [[harpoen]]. De spartelende of meegedragen bloedende vis trekt dan haaien aan.
   
−
[[Afbeelding:Rhincodon typus.jpg|250px|thumb|De reusachtige [[walvishaai]]]]Het is goed mogelijk om te duiken samen met haaien zonder kooien als ze niet worden gevoederd en met respect worden behandeld. Het voederen met dode vissen wordt soms door sportduikers en onderwaterfotografen toegepast om de haaien te lokken. Jammer genoeg is er door films en TV producties veel angst voor de haai gekweekt, vooral bij kinderen terwijl dit vaak onterecht is. De bekendste is de [[Jaws]]-serie waarin een witte haai een strand onveilig maakt. In ''"Deep Blue Sea"'' worden reuzenhaaien gekweekt door genetische manipulatie om stoffen uit de hersenen te winnen.
  
   
  +
Het is goed mogelijk om te duiken samen met haaien zonder kooien als ze niet worden gevoederd en met [[respect]] worden behandeld. Het voederen met dode vissen wordt soms door sportduikers en onderwaterfotografen toegepast om de haaien te lokken. Door films is er veel angst voor de haai ontstaan, terwijl die angst vaak volledig onterecht is (zie ook onder [[#In boeken en films]]).
−
Opmerkelijk is dat de allergrootste haaiensoorten voor de mens ongevaarlijk zijn; de [[walvishaai]] (''Rhincodon typus'', kan 13 meter lang worden), de [[reuzenhaai]] (''Cetorhinus maximus'', tot 10 meter) en de [[reuzenbekhaai]] (''Megachasma pelagios'', tot 5 meter). Deze soorten leven van kleine diertjes die ze met hun grote bek uit het water filteren.
  
   
  +
Opmerkelijk is dat de allergrootste haaiensoorten voor de mens ongevaarlijk zijn; de [[walvishaai]] (''Rhincodon typus'', max. dertien meter lang), de [[reuzenhaai]] (''Cetorhinus maximus'', max. tien meter lang) en de [[reuzenbekhaai]] (''Megachasma pelagios'', max. vijf meter lang).
−
===Statistieken per jaar (Australische kust)===
  
  +
Deze soorten leven van kleine zeediertjes die ze met hun grote bek uit het water filteren.
−
Per jaar sterven er aan de kust van [[Australië]]...
  
−
* ...ongeveer 92 mensen sterven de verdrinkingsdood...
  
−
:* ...waarvan 8 mensen door ongelukken bij het duiken
  
−
:* ...minder dan één persoon sterft door een aanval van een haai
  
   
−
==Soorten==
  
−
[[Afbeelding:Parts of a shark-nl svg.png|left|250px|thumb|Opbouw van een haai]]Er zijn nog ongeveer 375 levende soorten, die opgedeeld worden in acht groepen. De verdeling gebeurt volgens de bouw van een haai, zoals zijn vinnen, stekels en de vorm van de darmkleppen.
  
   
  +
===Statistieken per jaar (Australische kust)===
−
De grootte van al deze soorten variëren van 20 cm (de [[zwarte doornhaai]]) tot de 12 meter-lange-[[walvishaai]] maar meer dan de helft is kleiner dan één meter.{{clear}}
  
  +
*+/- 92 mensen sterven de verdrinkingsdood
  +
*+/- 8 mensen sterven door ongelukken bij het duiken
  +
*Minder dan één persoon sterft door een aanval van een haai
  +
[[Bestand:Parts of a shark-nl.svg|300px|miniatuur|Opbouw van een haai]]
   
 
== Zintuigen ==
  
== Zintuigen ==
 
===Reuk===
  
===Reuk===
 
Haaien hebben een goede [[neus]], waardoor sommige soorten in staat zijn een [[miljoen]]ste deel van [[bloed]] opgelost in zeewater te ruiken. Zij zijn als ware ‘zwemmende neuzen’.
 
Haaien hebben een goede [[neus]], waardoor sommige soorten in staat zijn een [[miljoen]]ste deel van [[bloed]] opgelost in zeewater te ruiken. Zij zijn als ware ‘zwemmende neuzen’.
−
Sommige soorten zoals de [[verpleegsterhaai]] hebben uitwendige [[barbel]]en die het vermogen om te reuken nog eens extra versterken.
+
Sommige soorten zoals de [[verpleegsterhaai]] hebben uitwendige [[barbelen]] die het vermogen om te reuken nog eens extra versterken.
−
Het reukvermogen wordt vooral gebruikt om vanaf grote afstand te bepalen waar zich een prooi bevindt. Als ze eenmaal in de buurt zijn hebben de haaien weer andere zintuigen om te ontdekken waar de prooi ''precies'' zit.
+
Het reukvermogen wordt vooral gebruikt om prooien op grote afstand te lokaliseren. Voor de korte afstand wordt gebruik gemaakt van de hieronder beschreven zintuigsystemen.
   
−
===Bijzondere zintuigen===
 +
===Elektriciteit===
  +
Haaien hebben het vermogen om [[Elektrisch veld|elektrische velden]], veroorzaakt door statische of bewegende dingen (zoals vissen of mensen) in hun dichte omgeving op te sporen. Dit gebeurt via kleine zintuigporiën in de kop, de zogenaamde [[Ampullen van Lorenzini]]. Hiermee kunnen ook prooien die onder het zand verborgen liggen worden opgespoord.
−
Haaien hebben een heel bijzondere manier om mensen of dieren in hun omgeving te ontdekken. Ze gebruiken daarbij namelijk ''elektrische velden''. Als iets of iemand in het water is, ontstaat daar namelijk een soort elektrisch veld omheen. Mensen kunnen dat soort elektrische velden niet voelen of zien, maar haaien wel. Ze hebben daarvoor een speciaal zintuig. Met speciale poriën op hun kop (dus piepkleine openingen in de huid) kunnen ze dat soort elektrische velden opsporen. Die poriën heten de ''Ampullen van Lorenzini''. Ze zijn super gevoelig. De haaien kunnen er zelfs prooidieren mee vinden die niet bewegen of die zelfs onder het zand van de zeebodem zitten verstopt!
  
   
  +
===Zicht===
−
Dat ontdekken van elektrische velden is niet het enige bijzondere zintuig van haaien. Ze kunnen ook ''magnetische'' velden voelen. Om de [[Aarde]] zit een soort magnetisch veld. Wij mensen merken daar niks van. Maar haaien wel! De verschillende stromingen in de oceanen zorgen voor kleine veranderingen in dat magnetisch veld. Daarmee kan de haai bepalen waar hij is en waar hij naartoe wil zwemmen.
  
  +
In tegenstelling tot wat vaak werd aangenomen beschikken de meeste haaien over een goed ontwikkeld zicht.
  +
De ogen van haaien zijn gelijk aan die van de [[gewervelde dieren]] en hebben een [[netvlies]] (met staafjes en kegeltjes) [[ooglens]] en [[hoornvlies]]. De ogen kunnen echter tegen het water door een speciaal weefsel achter het netvlies dat we ook bij honden en katten aantreffen. Dit weefsel heet het ''tapetum lucidum''.
  +
Het reflecteert licht terug naar het netvlies waardoor vooral het gezichtsvermogen in donkere omgevingen wordt verscherpt.
   
  +
De ogen van haaien hebben [[ooglid|oogleden]], maar deze knipperen niet omdat het omringende water de ogen reinigt. Zij beschikken daarbij over een extra dik oogvlies, het zogeheten [[knipvlies]] of derde ooglid dat de ogen bedekt als zij een prooi aanvallen of opeten.
−
===Ogen===
  
  +
Andere haaien zoals de grote [[witte haai]] hebben dit niet, maar rollen de ogen teug in de oogkassen als zij hun prooi aanvallen.
−
[[Afbeelding:800px-Silver6.jpg|250px|thumb|Een [[zilverpunthaai]]]]
  
−
Vroeger werd vaak gedacht dat haaien hele slecht kunnen zien. Nu weten we dat dat helemaal niet klopt. De meeste soorten haaien kunnen prima zien! Hun ogen lijken heel veel op die van andere [[gewervelden|gewervelde]] dieren. Ze hebben een [[netvlies]], een [[ooglens]] en een [[hoornvlies]], net als bijvoorbeeld mensen. De ogen van de haai zijn alleen wel speciaal aangepast aan het leven in het water. Ze hebben bijvoorbeeld wel oogleden, maar die knipperen niet. Bij mensen moet het ooglid heel regelmatig even over het oog gaan om het oog schoon en vochtig te houden. Bij haaien gebeurt dat gewoon vanzelf, door het zeewater.
 
−  
−
Als de haai een prooi aanvalt, worden de ogen extra beschermd. Bij sommige haaien komt er dan een extra ooglid voor het oog, dat het oog bedekt. Bij andere soorten haaien draait het oog terug de oogkas in, precies op het moment dat de haai in de prooi bijt. Dat is bijvoorbeeld zo bij de [[Witte haai]].
  
−  
−
===Lichtgevende ogen?===
  
−
Achter het netvlies zit een speciaal laagje om de ogen te beschermen. In het [[Latijn]] heet dat laagje ''tapetum lucidum''. Je kunt het zien als er in het donker licht op de ogen van een haai valt: dan wordt het licht namelijk teruggekaatst. De ogen lijken dan haast wel een beetje licht te geven, maar het is dus eigenlijk gewoon reflectie. Dat laagje zorgt ervoor dat de haai beter kan zien in het donker. Sommige andere dieren hebben het ook, bijvoorbeeld katten en honden.
  
   
 
===Horen (trillingen)===
  
===Horen (trillingen)===
−
De oren van haaien zijn veel eenvoudiger dan bij dieren die op het land leven. Ze bestaan uit kleine openingen aan allebei de kanten van de kop. De oren van de haai hebben geen [[trommelvlies]], zoals de oren van bijvoorbeeld de mens wel hebben.
 +
De oren van haaien zijn veel eenvoudiger dan bij landdieren en bestaan uit kleine openingen aan beide zijden van de kop.
  +
Deze oren hebben geen [[trommelvlies]].
−  
  +
[[Bestand:Silver6.jpg|250px|miniatuur|Een [[zilverpunthaai]]]]
 
==Tanden==
  
==Tanden==
−
Haaien zijn nooit [[tand]]loos. Als de voorste rij tanden afbreekt of verslijt wordt deze tand gewoon vervangen door een andere tand die zich in de volgende rij bevindt. Sommige haaien verliezen telkens één of twee tanden, terwijl soorten zoals de doornhaaien een hele rij tanden tegelijk verwisselen. Tijdens de groei worden de tanden steeds groter dan de voorlopers. In de loop van een haai zijn leven verslijt deze vis meer dan duizend tanden!
 +
Haaien zijn nooit [[tandloos]]. Als de voorste rij tanden afbreekt of verslijt wordt deze tand gewoon vervangen door een andere tand die zich in de volgende rij bevindt. Sommige haaien verliezen telkens één of twee tanden, terwijl soorten zoals de doornhaaien een hele rij tanden tegelijk verwisselen. Tijdens de groei worden de tanden steeds groter dan de voorlopers. In de loop van een haai zijn leven verslijt deze vis meer dan duizend tanden!
   
 
==Oeroude haaien==
  
==Oeroude haaien==
−
[[Afbeelding:790px-Basking Shark.jpg|250px|thumb|left|De [[Reuzenhaai]]]]De eerste haaien verschenen ongeveer 400 [[miljoen]] [[jaar]] geleden in de wereldzeeën. (ter vergelijking: [[Dinosaurus|Dinosauriërs]] ontstonden 200 miljoen jaar later!)
 +
De eerste haaien verschenen ongeveer 400 miljoen jaar geleden in de wereldzeeën. (ter vergelijking: [[Dinosaurus|dinosauriërs]] ontstonden 200 miljoen jaar later!)
   
 
In die tijd waren er nog geen [[reptiel]]en, [[vogel]]s of [[zoogdier]]en.
  
In die tijd waren er nog geen [[reptiel]]en, [[vogel]]s of [[zoogdier]]en.
−
Resten van zulke haaien zijn als [[fossiel]]en teruggevonden. De harde delen van een haai, zoals een tand of een [[ruggewervel]], raken bedolven onder lagen [[zand]] en verstenen beter dan zachte delen, die meestal vergaan. Soms is er enkel een afdruk van een haai over in een steen.
+
Resten van zulke haaien zijn als [[fossiel]]en teruggevonden. De harde delen van een haai, zoals een tand of een rugwervel, raken bedolven onder lagen [[zand]] en verstenen beter dan zachte delen, die meestal vergaan.
  +
Soms is er enkel een afdruk van een haai over in een steen.
   
−
Fossielen van haaien worden meestal ontdekt in gesteente op land, dat in de [[prehistorie]] nog onder de zee lag. Wetenschappers kunnen aan de hand van het gesteente bepalen hoe oud het fossiel was. De oudste haaiengroepen zijn al lang uitgestorven, maar afstammelingen van enkele groepen van 200 miljoen jaar terug - bijvoorbeeld de [[stierkophaai]]en, [[kathaai]]en en [[koehaai]]en - leven nog steeds.{{clear}}
 +
Fossielen van haaien worden meestal ontdekt in gesteente op land, dat in de [[prehistorie]] nog onder de zee lag.
  +
Wetenschappers kunnen aan de hand van het gesteente bepalen hoe oud het fossiel was. De oudste haaiengroepen zijn al lang uitgestorven, maar afstammelingen van enkele groepen van 200 miljoen jaar terug - bijvoorbeeld de stierkophaaien, kathaaien en koehaaien - leven nog steeds.
   
  +
[[Bestand:Whale shark Georgia aquarium.jpg|miniatuur|250px|Een walvishaai]]
−
==Bedreigd!==
  
  +
[[Bestand:Bull shark (2007).jpg|miniatuur|250px|De [[stierhaai]]]]
−
Veel haaisoorten zijn met uitsterven bedreigd! Haaien worden namelijk gedood om hun vlees, vinnen, gewoon voor de sport of de huid en de olie in hun [[lever]].
  
−
De grootste doodsoorzaak is echter de overbevissing. Veel gevangen haaien worden gewoon terug in zee gegooid omdat ze ongewild opgevist worden met andere vissen.
  
−
Een groot slachtoffer is de [[Reuzenhaai]].
 
   
  +
==Bedreigde haaien==
−
Er sterven ook veel haaien door de netten die badgasten moeten beschermen. Vergeleken bij [[beenvis]]sen hebben haaien een veel trager voortplantings-en groei-tempo. Als er teveel haaien sterven, loopt een haaiensoort groot risico om uit te sterven.
  
  +
Veel haaien zijn met uitsterven bedreigd.er worden wel drie haaien gedood per seconde. Haaien worden namelijk gedood om hun vlees, vinnen, gewoon voor de [[sport]] of vanwege de huid en de olie in hun [[lever]].
  +
De grootste doodsoorzaak is echter de [[overbevissing]]. Veel gevangen haaien worden gewoon dood terug in zee gegooid, omdat ze ongewild opgevist worden met andere vissen. Deze haaien zijn dus voor niks gestorven.
  +
Een groot slachtoffer is de [[reuzenhaai]]. Er sterven ook veel haaien door de netten die badgasten moeten beschermen. Vergeleken met beenvissen hebben haaien een veel trager voortplantings- en groeitempo. Als er teveel haaien sterven, loopt een haaiensoort groot risico om uit te sterven.
   
−
Intussen worden er gelukkig wel pogingen ondernomen om de haaien te beschermen, door middel van het oprichten van reservaten waar de haaien veilig zijn, of door vangstbeperkingen in te voeren, of zelfs gewoon het vissen op haaien te verbieden.
 +
Intussen worden er wel pogingen ondernomen om de haaien te beschermen, door het oprichten van reservaten waar de haaien veilig zijn, door [[vangstbeperking]]en in te voeren of door het vissen op haaien te verbieden.
−  
−
==Stierhaai==
  
−
De stierhaai leeft in de warmere wateren van de oceanen. Het is één van de weinige haaiensoorten die zich ook thuis voelt in zoet water, zoals rivieren. Daarom wordt hij soms zoetwaterhaai genoemd. Hij trekt grote rivieren op, zoals de [[Zuid-Amerika|Zuid-Amerikaanse]] [[Amazone]] en de [[Afrika|Afrikaanse]] [[Zambezi]]. Hij zwemt zelfs in meren! Met zijn drie meter is hij groot genoeg om een mens aan te vallen, en jammer voor ons is hij geen kieskeurige eter...
  
   
 
==Megalodon==
  
==Megalodon==
−
[[Afbeelding:800px-Bull2.jpg|250px|De [[Stierhaai]]|thumb]]De Megalodon (Grieks: ''mega'' = ''groot'', ''lodon'' = ''tand'', of ''Grote Tand'') is een uitgestorven haai, die enorme afmetingen kon bereiken. Deze dieren waren zowat de grootste dieren ooit onder water! Enkele soorten, zoals de walvishaai zijn nog groter, maar wel volledig ongevaarlijk.
 +
De Megalodon (Grieks: ''mega'' = ''groot'', ''lodon'' = ''tand'', of ''Grote Tand'') is een uitgestorven haai, die enorme afmetingen kon bereiken. Deze dieren waren zowat de grootste dieren ooit onder water! Enkele soorten, zoals de walvishaai zijn nog groter, maar wel volledig ongevaarlijk.
   
 
Hij domineerde de gematigde zeeën van de wereld vrijwel zonder vijanden; hij kon een lengte bereiken van 15 meter. Hij is nauw verwant aan de huidige [[witte haai]]. De Megalodon kon zijn bek twee meter openen.
  
Hij domineerde de gematigde zeeën van de wereld vrijwel zonder vijanden; hij kon een lengte bereiken van 15 meter. Hij is nauw verwant aan de huidige [[witte haai]]. De Megalodon kon zijn bek twee meter openen.
   
  +
''Megalodon'' joeg voornamelijk op [[walvisachtigen]].
−
De Megalodon joeg voornamelijk op [[walvisachtigen]]. Zijn prooi was vele malen groter dan die van tegenwoordig levende haaien, dus hij moest wel zo groot worden. Zijn jachttechniek was vermoedelijk, zoals nu bij de huidige witte haai, met grote kracht van onder aan te vallen.
  
  +
Zijn prooi was vele malen groter dan die van tegenwoordig levende haaien, dus hij moest wel zo groot worden. Zijn jachttechniek was vermoedelijk, zoals nu bij de huidige witte haai, met grote kracht van onder aan te vallen.
   
 
Tot vandaag de dag worden er regelmatig fossiele tanden gevonden van de Megalodon; de rest van het [[kraakbeen]]skelet is meestal vergaan. Zijn vrij grote tanden zijn zeer kenmerkend.
  
Tot vandaag de dag worden er regelmatig fossiele tanden gevonden van de Megalodon; de rest van het [[kraakbeen]]skelet is meestal vergaan. Zijn vrij grote tanden zijn zeer kenmerkend.
   
 
===Leefperiode===
  
===Leefperiode===
  +
[[Bestand:Oceanic Whitetip Shark.png|miniatuur|200px|De gevaarlijke [[Oceanische Witpunthaai]]]]
−
De Megalodon verscheen circa 18 [[miljoen]] jaar geleden en stierf uit rond 1,5 miljoen jaar geleden uit. Al zijn er wetenschappers die zeggen dat de Megalodon zelf of andere enorme witte haaien 11.000 jaar geleden nog bestonden! Dit lijkt veel, maar eigenlijk is dit niks in vergelijking met de geschiedenis van de [[aarde]]! Onze voorouders kunnen die giganten nog gezien hebben.
  
   
  +
De Megalodon verscheen circa 18 miljoen jaar geleden en stierf uit rond 1,5 miljoen jaar geleden uit. Al zijn er wetenschappers die zeggen dat de Megalodon zelf of andere enorme witte haaien 11.000 jaar geleden nog bestonden! Dit lijkt veel, maar eigenlijk is dit niks in vergelijking met de geschiedenis van de [[Aarde (planeet)|Aarde]]! Onze voorouders kunnen die giganten nog hebben gezien.
−
Omdat er een aantal uitzonderlijk grote [[Carcharocles]]-tanden zijn gevonden op 4000 [[meter]] diepte in het zuidelijk deel van de [[Grote Oceaan]], denken onderzoekers dat sommige ''Megalodons'' hebben kunnen overleven tot kort geleden (24.000-11.000 jaar geleden), toen er al mensen waren. Desondanks zullen onze voorouders het uitsterven van deze reuzenhaaien niet hebben opgemerkt, omdat ze er nooit mee te maken hadden.
  
  +
  +
Omdat er een aantal uitzonderlijk grote [[Carcharocles]]-tanden zijn gevonden op 4000 meter diepte in het zuidelijk deel van de [[Grote Oceaan]], denken onderzoekers dat sommige ''Megalodons'' hebben kunnen overleven tot kort geleden (24.000 tot 11.000 jaar geleden), toen er al mensen waren. Desondanks zullen onze voorouders het uitsterven van deze reuzenhaaien niet hebben opgemerkt, omdat ze er nooit mee te maken hadden.
   
 
==In boeken en films==
  
==In boeken en films==
−
Haaien komen regelmatig voor als onderwerp in boeken en films. Vaak worden ze dan als agressieve, bloeddorstige monsters afgebeeld, zoals in de film ''[[jaws|Jaws]]'' die in 1975 een enorm succes was in de bioscopen. Hetzelfde gebeurde in de film ''Shark Attack'' uit 1999. Een bekende boekenserie over haaien is de ''MEG''-serie, geschreven door de Amerikaanse schrijver Steve Alten. Dit boek gaat over Megalodons, en hun terugkeer. Het verhaal vertelt over enkele Megalodons die weten te overleven hebben in de [[Marianentrog]], het diepste punt op aarde, door een warme onderstroming.
  
   
  +
Haaien komen regelmatig voor als onderwerp in boeken en films. Vaak worden ze dan als agressieve, bloeddorstige monsters voorgesteld, zoals in de film ''[[Jaws (film)|Jaws]]'' van [[Steven Spielberg]] die in 1975 een enorm succes was in de bioscopen. Hetzelfde gebeurde in de film ''[[Shark Attack]]'' uit 1999. In ''[[Deep Blue Sea]]'' worden reuzenhaaien gekweekt door genetische manipulatie om stoffen uit de hersenen te winnen.
−
==Bekende haaiensoorten==
  
  +
  +
Een bekende boekenserie over haaien is de ''MEG''-serie, geschreven door [[Steve Alten]]. Dit boek gaat over Megalodons, en hun terugkeer.
  +
Het verhaal vertelt over enkele Megalodons die weten te overleven hebben in de [[Marianentrog]], het diepste punt op aarde, door een warme onderstroming.
  +
  +
== Soorten ==
  +
[[Bestand:Rhincodon_typus.jpg|koppeling=https://wikikids.nl/Bestand:Rhincodon_typus.jpg|miniatuur|250x250px|De reusachtige [[walvishaai]]]]
  +
Er zijn ongeveer 375 [[Soort (biologie)|soorten]], die opgedeeld worden in acht groepen. De verdeling gebeurt volgens de bouw van een haai, zoals zijn vinnen, stekels, vorm van de [[Darmklep|darmkleppen]] enzovoort...
  +
  +
De grootte van al deze soorten variëren van 20&nbsp;cm (de [[zwarte doornhaai]]) tot de 12 meter lange [[walvishaai]], maar meer dan de helft is kleiner dan één meter.
   
 
De bekendste soorten zijn:
  
De bekendste soorten zijn:
   
  +
{{kolommen3|Kolom1=
−
<div class="editmode" style="width:31%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; clear:left;">
  
 
*[[Afrikaanse zee-engel]]
  
*[[Afrikaanse zee-engel]]
−
*[[Blauwe haai]]
  
 
*[[Caribische rifhaai]]
  
*[[Caribische rifhaai]]
 
*[[Citroenhaai]]
  
*[[Citroenhaai]]
 
*[[Doornhaai]]
  
*[[Doornhaai]]
  +
*[[Gladde haai|Gladde haai of Toonhaai]]
−
*[[Franjehaai]]
  
−
*[[Gladde haai]] of Toonhaai
  
 
*[[Grijze haai]]
  
*[[Grijze haai]]
 
*[[Grijze rifhaai]]
  
*[[Grijze rifhaai]]
 
*[[Groenlandse haai]]
  
*[[Groenlandse haai]]
  +
*[[Grote blauwe haai]]
 
*[[Hamerhaai]]
  
*[[Hamerhaai]]
 
*[[Haringhaai]]
  
*[[Haringhaai]]
 
*[[Hondshaai]]
  
*[[Hondshaai]]
  +
*[[Kathaai]]
 
*[[Luipaardhaai]]
  
*[[Luipaardhaai]]
 
*[[Reuzenhaai]]
  
*[[Reuzenhaai]]
 
*[[Sikkelvincitroenhaai]]
  
*[[Sikkelvincitroenhaai]]
 
*[[Slaaphaai]] (''Somniosus pacificus'')
  
*[[Slaaphaai]] (''Somniosus pacificus'')
−
</div><div class="editmode" style="width:31%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; ">
  
 
*[[Spitssnuit-haringhaai]]
  
*[[Spitssnuit-haringhaai]]
  +
|Kolom2=
 
*[[Stierhaai]]
  
*[[Stierhaai]]
 
*[[Tijgerhaai]]
  
*[[Tijgerhaai]]
Regel 122: Regel 140:
 
*[[Voshaai]]
  
*[[Voshaai]]
 
*[[Walvishaai]]
  
*[[Walvishaai]]
  +
*Grote [[Witte haai]]
 
*[[Witpunthaai]]
  
*[[Witpunthaai]]
 
*[[Witpuntrifhaai]]
  
*[[Witpuntrifhaai]]
−
*[[Witte haai]]
  
 
*[[Wobbegong]]
  
*[[Wobbegong]]
 
*[[Zaaghaai]]
  
*[[Zaaghaai]]
 
*[[Zandhaai]]
  
*[[Zandhaai]]
−
*[[Zeevarkenhaai]]
  
 
*[[Zeeëngel]]
  
*[[Zeeëngel]]
  +
*[[Zeevarkenhaai]]
 
*[[Zilverpunthaai]]
  
*[[Zilverpunthaai]]
 
*[[Zwartpunthaai]]
  
*[[Zwartpunthaai]]
 
*[[Zwartpuntrifhaai]]
  
*[[Zwartpuntrifhaai]]
  +
|Kolom3=[[Bestand:Hammerhead shark.jpg|miniatuur|200px|Een [[hamerhaai]]]]
−
</div><div class="editmode" style="width:31%; float:left; padding:0 2% 0 0; border:none; overflow:hidden; ">
  
  +
−
[[Afbeelding:Oceanische Witpunthaai.png|De gevaarlijke [[Oceanische Witpunthaai]]|200px|thumb]]
  
  +
}}
−
[[Afbeelding:Net.jpg|Een [[hamerhaai]] die slachtoffer is van een vissersnet|200px|thumb]]
  
  +
−
</div>
  
  +
==Bronnen==
−
{{clear}}
  
  +
*De oorspronkelijke versie is overgenomen van het niet meer bestaande WikiWeet
  +
*[[Ooggetuigen]], het boek "Haaien"
  +
*Nederlandstalige Wikipedia van het artikel [http://nl.wikipedia.org/wiki/Haai Haai]
  +
[[Categorie:Haai| ]]
   
  +
==Externe Links==
−
{{fotobieb|Afbeelding haaien}}
  
  +
* [https://www.webkwestie.nl/haaien/ Webkwestie / webquest Haaien]
−
{{Bron|1=*[[Ooggetuigen]], het boek "Haaien"
  
  +
[[Categorie:Vissen]]
−
*Nederlandstalige Wikipedia van het artikel [http://nl.wikipedia.org/wiki/Haai Haai] }}
  
−
[[Categorie:Dier]]
  
−
[[Categorie:Vis]]
  
−
[[Categorie:Haai]]
  

Huidige versie van 5 jul 2023 om 11:21

Haaien
Selachimorpha

TDpGUipa.jpg

Kwetsbaar
Leefgebied Wereldwijd
Leefomgeving Oceaan
Behoort tot de kraakbeenachtige vissen (Chondrichthyes)
Portaal Portal.svg Biologie
Een tijgerhaai

Een haai is een roofzuchtige vis met een gespierd en gestroomlijnd lichaam. Elke haai behoort tot de klasse van de kraakbeenachtige vissen (Chondrichthyes). Dit wil zeggen dat het skelet volledig uit kraakbeen bestaat. Haaien leven voornamelijk in de open zee, enkele soorten kunnen ook voorkomen in de binnenwateren. De haai is familie van de rog. De meeste haaien worden één tot twee meter lang. Er zijn haaien die eieren leggen, maar veel haaien baren levende jongen. De kop van haai is meestal scherp en kegelvormig. De kleine ogen bevinden zich aan de zijkant.

Levensverwachting

De meeste haaien bereiken een leeftijd van 20 tot 30 jaar, al zijn er enkele soorten zoals de walvishaai die een leeftijd kunnen halen van meer dan 100 jaar.

Aanvallen op mensen

De Witte haai

De meeste haaien zijn volkomen ongevaarlijk voor de mens. De vier gevaarlijkste soorten zijn de Oceanische witpunthaai, de stierhaai, de tijgerhaai en de witte haai. Deze soorten worden elk zo'n 3 tot 6 meter lang.

In de hele wereld komen jaarlijks zo'n 50 tot 75 aanvallen voor op mensen, en maar vijf tot tien aanvallen hebben een dodelijke afloop. De kans op een verkeersongeluk of verdrinking in zee is dus vele malen groter dan sterven door toedoen van een haai. Het water ingaan op een plek waar haaien zwemmen is natuurlijk altijd gevaarlijk, zeker als het water troebel is, of als je een wondje hebt. Haaien ruiken één druppel bloed vanaf grote afstand. Zwem dus nooit alleen of 's nachts op plekken waar gevaarlijke haaien voorkomen.

Veel aanvallen van een haai zijn het gevolg van een vergissing van de haai, die een zwemmende mens voor een zeehond of andere prooi aanziet. Ook kan het zijn dat een mens zijn territorium of leefruimte binnendringt. Dit gevaar bestaat wanneer het donker wordt, als de haai op zoek is naar voedsel. Over het algemeen zijn haaien dus niet gevaarlijk, tenzij ze geprikkeld worden door de geur van bloed. Veel ongelukken zijn in het verleden veroorzaakt door sportduikers zonder duikbenodigdheden die op vissen jagen met een harpoen. De spartelende of meegedragen bloedende vis trekt dan haaien aan.


Het is goed mogelijk om te duiken samen met haaien zonder kooien als ze niet worden gevoederd en met respect worden behandeld. Het voederen met dode vissen wordt soms door sportduikers en onderwaterfotografen toegepast om de haaien te lokken. Door films is er veel angst voor de haai ontstaan, terwijl die angst vaak volledig onterecht is (zie ook onder #In boeken en films).

Opmerkelijk is dat de allergrootste haaiensoorten voor de mens ongevaarlijk zijn; de walvishaai (Rhincodon typus, max. dertien meter lang), de reuzenhaai (Cetorhinus maximus, max. tien meter lang) en de reuzenbekhaai (Megachasma pelagios, max. vijf meter lang). Deze soorten leven van kleine zeediertjes die ze met hun grote bek uit het water filteren.


Statistieken per jaar (Australische kust)

  • +/- 92 mensen sterven de verdrinkingsdood
  • +/- 8 mensen sterven door ongelukken bij het duiken
  • Minder dan één persoon sterft door een aanval van een haai
Opbouw van een haai

Zintuigen

Reuk

Haaien hebben een goede neus, waardoor sommige soorten in staat zijn een miljoenste deel van bloed opgelost in zeewater te ruiken. Zij zijn als ware ‘zwemmende neuzen’. Sommige soorten zoals de verpleegsterhaai hebben uitwendige barbelen die het vermogen om te reuken nog eens extra versterken. Het reukvermogen wordt vooral gebruikt om prooien op grote afstand te lokaliseren. Voor de korte afstand wordt gebruik gemaakt van de hieronder beschreven zintuigsystemen.

Elektriciteit

Haaien hebben het vermogen om elektrische velden, veroorzaakt door statische of bewegende dingen (zoals vissen of mensen) in hun dichte omgeving op te sporen. Dit gebeurt via kleine zintuigporiën in de kop, de zogenaamde Ampullen van Lorenzini. Hiermee kunnen ook prooien die onder het zand verborgen liggen worden opgespoord.

Zicht

In tegenstelling tot wat vaak werd aangenomen beschikken de meeste haaien over een goed ontwikkeld zicht. De ogen van haaien zijn gelijk aan die van de gewervelde dieren en hebben een netvlies (met staafjes en kegeltjes) ooglens en hoornvlies. De ogen kunnen echter tegen het water door een speciaal weefsel achter het netvlies dat we ook bij honden en katten aantreffen. Dit weefsel heet het tapetum lucidum. Het reflecteert licht terug naar het netvlies waardoor vooral het gezichtsvermogen in donkere omgevingen wordt verscherpt.

De ogen van haaien hebben oogleden, maar deze knipperen niet omdat het omringende water de ogen reinigt. Zij beschikken daarbij over een extra dik oogvlies, het zogeheten knipvlies of derde ooglid dat de ogen bedekt als zij een prooi aanvallen of opeten. Andere haaien zoals de grote witte haai hebben dit niet, maar rollen de ogen teug in de oogkassen als zij hun prooi aanvallen.

Horen (trillingen)

De oren van haaien zijn veel eenvoudiger dan bij landdieren en bestaan uit kleine openingen aan beide zijden van de kop. Deze oren hebben geen trommelvlies.

Een zilverpunthaai

Tanden

Haaien zijn nooit tandloos. Als de voorste rij tanden afbreekt of verslijt wordt deze tand gewoon vervangen door een andere tand die zich in de volgende rij bevindt. Sommige haaien verliezen telkens één of twee tanden, terwijl soorten zoals de doornhaaien een hele rij tanden tegelijk verwisselen. Tijdens de groei worden de tanden steeds groter dan de voorlopers. In de loop van een haai zijn leven verslijt deze vis meer dan duizend tanden!

Oeroude haaien

De eerste haaien verschenen ongeveer 400 miljoen jaar geleden in de wereldzeeën. (ter vergelijking: dinosauriërs ontstonden 200 miljoen jaar later!)

In die tijd waren er nog geen reptielen, vogels of zoogdieren. Resten van zulke haaien zijn als fossielen teruggevonden. De harde delen van een haai, zoals een tand of een rugwervel, raken bedolven onder lagen zand en verstenen beter dan zachte delen, die meestal vergaan. Soms is er enkel een afdruk van een haai over in een steen.

Fossielen van haaien worden meestal ontdekt in gesteente op land, dat in de prehistorie nog onder de zee lag. Wetenschappers kunnen aan de hand van het gesteente bepalen hoe oud het fossiel was. De oudste haaiengroepen zijn al lang uitgestorven, maar afstammelingen van enkele groepen van 200 miljoen jaar terug - bijvoorbeeld de stierkophaaien, kathaaien en koehaaien - leven nog steeds.

Een walvishaai
De stierhaai

Bedreigde haaien

Veel haaien zijn met uitsterven bedreigd.er worden wel drie haaien gedood per seconde. Haaien worden namelijk gedood om hun vlees, vinnen, gewoon voor de sport of vanwege de huid en de olie in hun lever. De grootste doodsoorzaak is echter de overbevissing. Veel gevangen haaien worden gewoon dood terug in zee gegooid, omdat ze ongewild opgevist worden met andere vissen. Deze haaien zijn dus voor niks gestorven. Een groot slachtoffer is de reuzenhaai. Er sterven ook veel haaien door de netten die badgasten moeten beschermen. Vergeleken met beenvissen hebben haaien een veel trager voortplantings- en groeitempo. Als er teveel haaien sterven, loopt een haaiensoort groot risico om uit te sterven.

Intussen worden er wel pogingen ondernomen om de haaien te beschermen, door het oprichten van reservaten waar de haaien veilig zijn, door vangstbeperkingen in te voeren of door het vissen op haaien te verbieden.

Megalodon

De Megalodon (Grieks: mega = groot, lodon = tand, of Grote Tand) is een uitgestorven haai, die enorme afmetingen kon bereiken. Deze dieren waren zowat de grootste dieren ooit onder water! Enkele soorten, zoals de walvishaai zijn nog groter, maar wel volledig ongevaarlijk.

Hij domineerde de gematigde zeeën van de wereld vrijwel zonder vijanden; hij kon een lengte bereiken van 15 meter. Hij is nauw verwant aan de huidige witte haai. De Megalodon kon zijn bek twee meter openen.

Megalodon joeg voornamelijk op walvisachtigen. Zijn prooi was vele malen groter dan die van tegenwoordig levende haaien, dus hij moest wel zo groot worden. Zijn jachttechniek was vermoedelijk, zoals nu bij de huidige witte haai, met grote kracht van onder aan te vallen.

Tot vandaag de dag worden er regelmatig fossiele tanden gevonden van de Megalodon; de rest van het kraakbeenskelet is meestal vergaan. Zijn vrij grote tanden zijn zeer kenmerkend.

Leefperiode

De gevaarlijke Oceanische Witpunthaai

De Megalodon verscheen circa 18 miljoen jaar geleden en stierf uit rond 1,5 miljoen jaar geleden uit. Al zijn er wetenschappers die zeggen dat de Megalodon zelf of andere enorme witte haaien 11.000 jaar geleden nog bestonden! Dit lijkt veel, maar eigenlijk is dit niks in vergelijking met de geschiedenis van de Aarde! Onze voorouders kunnen die giganten nog hebben gezien.

Omdat er een aantal uitzonderlijk grote Carcharocles-tanden zijn gevonden op 4000 meter diepte in het zuidelijk deel van de Grote Oceaan, denken onderzoekers dat sommige Megalodons hebben kunnen overleven tot kort geleden (24.000 tot 11.000 jaar geleden), toen er al mensen waren. Desondanks zullen onze voorouders het uitsterven van deze reuzenhaaien niet hebben opgemerkt, omdat ze er nooit mee te maken hadden.

In boeken en films

Haaien komen regelmatig voor als onderwerp in boeken en films. Vaak worden ze dan als agressieve, bloeddorstige monsters voorgesteld, zoals in de film Jaws van Steven Spielberg die in 1975 een enorm succes was in de bioscopen. Hetzelfde gebeurde in de film Shark Attack uit 1999. In Deep Blue Sea worden reuzenhaaien gekweekt door genetische manipulatie om stoffen uit de hersenen te winnen.

Een bekende boekenserie over haaien is de MEG-serie, geschreven door Steve Alten. Dit boek gaat over Megalodons, en hun terugkeer. Het verhaal vertelt over enkele Megalodons die weten te overleven hebben in de Marianentrog, het diepste punt op aarde, door een warme onderstroming.

Soorten

De reusachtige walvishaai

Er zijn ongeveer 375 soorten, die opgedeeld worden in acht groepen. De verdeling gebeurt volgens de bouw van een haai, zoals zijn vinnen, stekels, vorm van de darmkleppen enzovoort...

De grootte van al deze soorten variëren van 20 cm (de zwarte doornhaai) tot de 12 meter lange walvishaai, maar meer dan de helft is kleiner dan één meter.

De bekendste soorten zijn:

Een hamerhaai


Bronnen

  • De oorspronkelijke versie is overgenomen van het niet meer bestaande WikiWeet
  • Ooggetuigen, het boek "Haaien"
  • Nederlandstalige Wikipedia van het artikel Haai

Externe Links

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Haaien&oldid=799493"