UWV-affaire

In het nieuwsDit artikel bevat onderwerpen die in het nieuws zijn. De informatie in dit artikel kan dus al snel verouderd zijn! Je wordt uitgenodigd op bewerk te klikken om dit artikel aan te vullen.

Het UWV-kantoor in Amsterdam

De term UWV-affaire of WIA-affaire verwijst naar de fouten die door het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) worden gemaakt bij het berekenen van de uitkeringen van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) en de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong). Een uitkering is een geldbedrag dat mensen krijgen als ze niet meer kunnen werken. De WIA is bedoeld voor mensen die eerst wel werkten, maar langer dan twee jaar niet meer kunnen werken. De Wajong is bedoeld voor mensen die met een handicap zijn geboren of die vóór hun achttiende verjaardag kregen. Het gevolg van deze fouten is dat arbeidsongeschikten en jonggehandicapten soms een te lage of geen uitkering krijgen, waardoor ze in de armoede terechtkomen.

De fouten werden bekend nadat de krant Algemeen Dagblad en het televisieprogramma EenVandaag informatie vroegen aan het UWV over de berekeningen van uitkeringen. In 2019 schreef de krant Trouw al over mogelijke fouten bij Wajong-uitkeringen.

Oorzaken

Er zijn drie oorzaken voor de fouten die het UWV maakt:

• De manier waarop het UWV de WIA-uitkering berekent, is ingewikkeld. De formule bepaalt bovendien niet goed hoeveel iemand wel of niet kan werken.
• Er zijn te weinig verzekeringsartsen en arbeidsdeskundigen. Om toch tijd en geld te besparen, moeten artsen en deskundigen snelle beslissingen nemen. Deze beslissingen zijn soms verkeerd.
• De fouten die worden gemaakt bij de Wajong-uitkering, hebben niet te maken met een ingewikkeld systeem. Daar is het probleem vooral dat het UWV met te weinig werknemers snel een beslissing moet nemen.

WIA

Het UWV gebruikt een rekenformule om een WIA-uitkering te berekenen. Om tijd en geld te besparen, wordt het geldbedrag van de uitkering niet bepaald aan de hand van hoeveel werk iemand daadwerkelijk nog kan doen. In plaats daarvan wordt gekeken naar het inkomen dat iemand vóór de arbeidsongeschiktheid verdiende en naar het inkomen dat iemand ná de arbeidsongeschiktheid verdient. Als iemand 35 procent of meer van zijn inkomen is verloren, kan die persoon een uitkering krijgen.

Hoeveel iemand arbeidsongeschikt is, wordt bepaald door een verzekeringsarts en de arbeidsdeskundige. Zij moeten onderzoeken welk werk een arbeidsongeschikte nog wel kan doen. De arbeidsdeskundige maakt hierbij echter gebruik van een automatisch systeem. Uit dit systeem komen drie banen die een arbeidsongeschikte nog wel zou kunnen doen. Op basis van de baan die niet het best, maar ook niet het slechtst betaald is (de middelste baan qua salarisniveau), wordt bepaald voor hoeveel procent iemand arbeidsongeschikt is.

De reden dat het UWV zulke systemen gebruikt, is omdat er te weinig verzekeringsartsen en arbeidsdeskundigen zijn. Zij hebben te weinig tijd om te bepalen voor hoeveel procent iemand niet meer kan werken. Het systeem bovendien erg ingewikkeld, zowel voor mensen die recht hebben op een uitkering als voor het UWV zelf. Hierdoor worden er veel fouten gemaakt.

Wajong

Iemand die recht heeft op een Wajong-uitkering, krijgt 75 procent van het minimumloon. Bij het berekenen van de Wajong-uitkeringen worden vooral fouten gemaakt, omdat het UWV met te weinig werknemers snel beslissingen moet nemen. Bij het berekenen van deze uitkering zijn in tien procent van de gevallen fouten gemaakt en is het in 25 procent van de gevallen onduidelijk of er fouten zijn gemaakt. Dat betekent dat mogelijk 35 procent van de mensen die een Wajong-uitkering aanvraagt, onterecht geen uitkering krijgt.

Gevolgen

De fouten bij de berekening van de WIA leiden ertoe dat het UWV bepaalt dat arbeidsongeschikten maar meer moeten werken, terwijl ze dat niet kunnen. Intussen krijgen ze wel een te lage uitkering. De mensen die een te lage uitkering krijgen, komen in de problemen. Deze arbeidsongeschikten krijgen namelijk te weinig geld, waardoor ze in de armoede terechtkomen. Sommige mensen klaagden hierover bij het UWV, maar kregen telkens te horen dat ze méér konden werken, terwijl bewijs hadden gekregen van andere artsen dat ze niet méér konden werken.

Een ander probleem is de manier waarop de arbeidsongeschiktheid wordt bepaald. Mensen met een lager inkomen krijgen minder snel een uitkering of een lagere uitkering, omdat ze door hun lagere vorige inkomen 'moeilijker' 35 procent van hun inkomen kunnen verliezen. Voor mensen die eerder een hoog inkomen hadden, is dat een stuk makkelijker. Hierdoor gebeurt het dat twee mensen met exact dezelfde klachten of handicaps toch een andere uitkering krijgen.

Voor jonggehandicapten geldt hetzelfde. Als ze wel een ernstige handicap hebben en daardoor niet kunnen werken, maar geen uitkering van het UWV krijgen, kunnen ze in de armoede terechtkomen.

Reacties

Politiek

Minister Van Hijum (NSC) van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Eddy van Hijum (NSC) is als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verantwoordelijk voor het UWV. Hij zei geschrokken te zijn van alle problemen bij het UWV en heeft een onderzoek ingesteld bij het ministerie. Uit dat onderzoek moet komen hoeveel en welke fouten er worden gemaakt bij het UWV. Toen bekend werd dat er fouten werden gemaakt bij de WIA, zei de minister in september 2024 eerst dat er geen redenen waren om te denken dat er ook fouten werden gemaakt bij andere uitkeringen.

Het UWV wist echter dat er ook fouten werden gemaakt bij de Wajong en liet dit in een rapport weten aan minister Van Hijum. De minister heeft dit toen niet aan de Tweede Kamer gezegd. Van Hijum is nog niet ingegaan op de fouten bij de Wajong.

In de Tweede Kamer willen oppositiepartijen GroenLinks-PvdA en de Socialistische Partij, maar ook de coalitiepartij BoerBurgerBeweging (BBB) dat mensen die misschien te veel geld hebben gekregen, dat niet meteen hoeven terug te betalen. Volgens de politieke partijen kunnen daarbij namelijk ook fouten worden gemaakt. De minister wil dat niet en wil eerst het onderzoek afwachten. Dat vinden de coalitiepartijen Partij voor de Vrijheid (PVV), Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) en Nieuw Sociaal Contract (NSC) ook.

Vakbonden

De vakbonden Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) en Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV), organisaties die opkomen voor werknemers en arbeidsongeschikten, waren vóór de fouten ook al tegen het WIA-systeem. Zij vonden en vinden het systeem te ingewikkeld en te streng. Nadat de fouten bekend werden, zeiden FNV-vicevoorzitter Kitty de Jong en CNV-voorzitter Piet Fortuin dat mensen die te weinig geld hebben gekregen, zo snel mogelijk meer geld moeten krijgen.

Bronvermelding