Buste van Nefertiti

De beroemde buste van Nefertiti
Neues Museum in Berlijn

De buste van Nefertiti is een heel beroemd kunstwerk, een buste, uit het Oude Egypte. Het is tentoongesteld in het Neues Museum Berlijn.

Hoe het eruit ziet

Het borstbeeld is helemaal gemaakt uit kalksteen. Het is ook volledig beschilderd. Door de mooie kleuren die er nog op zitten zie je een groot contrast (verschil) tussen de bruine kleur van het gezicht van Nefertiti enerzijds, en de juwelen en kroon anderzijds. Het beeld was licht beschadigd toen het is gevonden. Van het ene oor van de koningin is een stukje afgebroken en haar linkeroog zit niet in de oogkas. Ook zat er vroeger een vergulde cobra op de kroon, maar die is waarschijnlijk afgebroken door grafrovers. Het beeld is in 1912 gevonden door de Duitse archeoloog Ludwig Borchardt.

Wie is de eigenaar?

Duitsland en Egypte zijn het oneens over wie de rechtmatige eigenaar is. De Egyptenaren onder leiding van egyptoloog Zahi Hawass beschuldigen de Duitsers ervan dat zij het beeld op een oneerlijke manier hebben verkregen, en beweren dat Borchardt het beeld had verstopt tussen andere beelden. In 1912 was Egypte een arm land. Het had dus geen geld voor archeologische opgravingen. Daarom had het land een bepaalde regeling gemaakt. Buitenlandse archeologen kregen een vergunning om een opgraving te doen, waar ze zelf voor moesten betalen. Egypte mocht vervolgens als eerste kiezen welke gevonden objecten het land zelf wilde houden, en de andere helft was voor de archeoloog of zijn opdrachtgever.

Borchardt was zich ervan bewust dat de buste heel bijzonder was. Hij verwachtte dat degene die moest bepalen welke objecten Egypte mocht houden, de buste zeker wilde hebben. Dit was de inspecteur van oudheden van het Sultanaat Egypte, de Franse egyptoloog Gustave Lefebvre. Borchardt verzon een truc. Hij fotografeerde alle objecten, en pakte ze daarna in. De buste zette hij heel slecht op de foto, op zo'n manier dat het niet te zien was dat het een bijzonder beeld was. Ook wist Borchardt dat Lefebvre een liefhebber was van stèles (reliëfs). Bij de vondst zat ook zo'n mooie stèle. Deze zette Borchardt extra mooi op de foto. Vervolgens maakte Borchardt twee lijsten. De ene lijst bevatte de buste, en bovenaan de andere lijst stond de stèle. De opzet van Borchardt slaagde. Lefebvre koos voor de stèle, en de buste ging mee naar Berlijn.

Vervalsing?

Een ander discussiepunt is of dat het beeld wel echt 3300 jaar oud is. Dit heeft verschillende oorzaken.

De eerste daarvan zijn de kleuren. Deze zitten er nog op. Bij een beeld van 3300 jaar oud zou dat niet het geval zijn, verwachten veel mensen. Bovendien was bij de buste van Nefertiti ook een buste van Achnaton gevonden. Deze farao was Nefertiti's man. Zijn buste was helemaal beschadigd en kleurloos. Daarom beweren sommigen dat de buste van Nefertiti nep is. Daar wordt tegenin gebracht dat de buste van Achnaton die van een farao was, en die van Nefertiti slechts die van zijn vrouw. De buste van Achnaton was dus waarschijnlijk verguld, en al dat goud is er met geweld afgehaald. Bij Nefertiti is slechts de gouden cobra eraf gehaald, de rest was niet verguld.

De tweede oorzaak is de vorm van het beeld. Het beeld is slechts een buste, en geen volledig beeld. Egyptenaren geloofden dat een beeld altijd volledig moet zijn, anders wordt je imperfect herboren in het hiernamaals. De buste is daarentegen gemaakt tijdens de zogeheten Armana-periode. Tijdens deze periode, de regeerperiode van koning Achnaton, was er veel meer vrijheid in de kunst. Er zijn wel meer bustes uit deze periode gevonden waarvan de echtheid wel vaststaat.

De derde oorzaak is het ontbreken van de schouders en het linkeroog. Van het rechteroog is de echtheid vastgesteld. Mensen die denken dat het beeld een vervalsing is denken dat de vervalser geen linkeroog uit deze tijd kon vinden. Verder heeft de buste, in tegenstelling tot andere bustes, geen schouders. Het lijkt alsof deze zijn afgesneden. De plek waar de schouders aan vast zouden moeten zitten is niet beschilderd. Hier wordt als weerwoord gegeven dat het beeld niet bedoeld is om af te zijn, maar slechts als model om kopieën van te maken. Schouders konden dus indien gewenst zelf gemaakt worden door de kopiisten. Datzelfde geldt voor het linkeroog. Bovendien is er helemaal geen plek in de linkeroogkas voor een oog, betogen onderzoekers die denken dat het beeld echt is.