Tiwanaku

Tiwanaku
De Verzonken Tempel van Tiwanaku
Land	Bolivia
Plaats	Tiahuanacu
UNESCO-regio	Latijns-Amerika en de Caraïben
Eigenschappen
Werelderfgoed sinds	2000
Status	Niet-bedreigd
Type	Cultureel
Meer informatie	www.unesco.org
Werelderfgoedlijst van UNESCO

Tiwanaku of Tiahuanacu is een archeologische vindplaats in Bolivia. Het is een voormalig stad in de buurt van het Titicacameer in het westen van het land. Tiwanaku ligt in de gemeente Tiahuanacu. De stad bestond van 200 n.Chr. tot het jaar 1000. Waarschijnlijk bestond de stad al vóór 200 n.Chr. Tiwanaku werd bewoond door de voorouders van de Aymara. Dat was een volk dat verwant was aan de Inca's.

De archeologische vindplaats staat tegenwoordig op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Tiwanaku is een van de bekendste archeologische vondsten in Bolivia.

Geschiedenis

Ontstaan

Het is onduidelijk wanneer Tiwanaku precies gesticht werd. Toch weten we dat de stad in het jaar 200 n.Chr. al bestond. Waarschijnlijk is de stad ouder dan dat. De stad werd bewoond door een volk dat verwant was aan de Inca's. De Inca's zagen dat volk ook als onderdeel hun volk. Archeologen noemen dat volk de Tiwanakucultuur of Tiwanaku. De Tiwanaku beheersten het zuiden van het Incarijk. Dat was een gebied bestaande uit Bolivia, Noord-Chili, Zuid-Peru en Noordwest-Argentinië.

De grote rivalen van de Tiwanaku waren de Wari. De Wari bestuurde juist weer het noorden van het Incarijk. Dat gebied bestond uit Noord-Peru en delen van Ecuador en Colombia. In het rijk van de Tiwanaku woonden ongeveer één miljoen mensen.

Groei van de stad

Hoofden van steen op de muur van de deels ondergrondse tempel Kalasasaya

Tussen 200 en 1000 maakte de stad een periode van groei door. Archeologen hebben de theorie dat het Titicacameer oorspronkelijk groter was. Mogelijk lag Tiwanaku toen aan het water. Hoewel er sediment is gevonden, is onduidelijk of dat van het meer afkomstig is. De stad ligt in een vrij droog gebied. Tijdens het regenseizoen was er voldoende water, maar niet tijdens het droogteseizoen. Tiwanaku had een zeer goede watervoorziening. Hierdoor kon de stad zo groot groeien.

Tiwanaku had dan ook een hoog ontwikkelde cultuur. De inwoners waren goed in waterbouwkunde. Door de stad waren kanaaltjes met smalle stroken land. Ook waren er een soort van piramides met leidingen erin. De Tiwanaku vereerden water en de zon als goden. Ook begrepen zij dat water en zon beide nodig waren om tot een goede oogst te komen. De Tiwanaku konden door waterbouwkunde ook meer oogsten. Hun velden brachten soms wel zeven keer meer op dan de traditionele methodes van de Aymara.

Ondergang

Rond het jaar 1000 kreeg Tiwanaku te maken met plaatselijke klimaatverandering. Hierdoor maakte het gebied een droogte van 80 jaar door. Het watersysteem van Tiwanaku werkte daardoor niet meer. Waarschijnlijk is dat de reden geweest waarom Tiwanaku onderging. Een andere verklaring is dat Tiwanaku door geweld of een burgeroorlog ten onderging. In de stad zijn namelijk sporen van geweld en mensenoffers gevonden.

Er is dus geen wetenschappelijke verklaring waarom Tiwanaku precies ten onderging. Hoewel er veel onderzoek plaatsvindt, blijft Tiwanaku dus een mysterie. Over Tiwanaku is minder bekend dan andere, vergelijkbare steden.

Herontdekking

Een van de eerste foto's van Tiwanaku uit 1903

De stad was al bekend tijdens de Spaanse koloniale periode. Tijdens die periode probeerde men de stad te begrijpen, maar er werd ook veel verwoest. In de 19e en 20e eeuw begon men met het uitvoeren van archeologisch onderzoek. Toch stond de archeologie tijdens de 19e en vroege 20e eeuw nog in de kinderschoenen. Daarnaast werden gebouwen verwoest en beschadigd door militairen en stropers. Stenen van de stad werden gebruikt voor onder meer wegen en andere gebouwen. Hierdoor is een groot deel van de stad verloren gegaan.

In de jaren 1860 maakte Ephraim George Squier tekeningen van de stad. Die tekeningen zorgden voor een goede documentatie van de stad. Suier was zo onder de indruk van de stad dat hij het "de Amerikaanse Stonehenge" noemde. Later bezochten andere archeologen de stad, waaronder Alphons Stübel en Max Uhle. De Boliviaanse overheid begon in de jaren 1960 een operatie om de ruïnes te restaureren. Tussen de jaren 1970 en 1990 vond er ook een hoop archeologisch onderzoek in de stad plaats.

Bouwwerken

Zonneboog

De zonneboog

Een van de bekendste bouwwerken in de stad is de zonneboog. De boog werd gebouwd tussen 500 en 950 n.Chr en is gehouwen uit één enkele steen. De poort weegt maar liefst 10 ton. Op de poort zijn allerlei intekeningen van de Tiwanaku te vinden. Die intekeningen zijn vergelijkbaar met andere tekens in Peru en Bolivia. Wetenschappers denken dat de poort een astronomische functie had. Sommige tekens beelden namelijk tekens uit de astronomie uit. Ook beeld het centrale figuur op de boog een zon uit. Vaak wordt gedacht dat de zonneboog werd gebruikt om de zon te volgen. Toch is het ook mogelijk dat de poort gebruikt werd om de maan te volgen. Het is onduidelijk of de poort op de juist plaats staat.

Bovenin loopt een grote barst door de boog heen. Toen de poort in de 19e eeuw werd herontdekt, was de steen namelijk gebarsten. Hierdoor was de poort deels ingestort. Later heeft men de poort werd recht overeind gezet en verstevigd.

Akapana

Pumapunku

De Akapana is een grote structuur in de vorm van een chakana. Dat is een vorm die door de Inca's veel gebruikt werd. De Akapana is 257 bij 197 meter en 16,5 meter hoog. De Akapana wordt soms een piramide genoemd, maar dat is niet helemaal juist. De structuur is eerder een groot platform, waarbij het midden een stuk lager ligt. Dat verlaagde middenstuk werd bijna door rovers verwoest. Desondanks is nog een deel bereikbaar.

Lang werd gedacht dat de Akapana een natuurlijke heuvel was. Toch ontdekte men in het begin van de 21e eeuw dat de structuur door de mens gemaakt was. Zij gebruikten hiervoor grote en middelgrote stenen en bedekten die met aarde. Op de heuvel stonden waarschijnlijk huizen.

Pumapunku

De Pumapunku is een ander platform in de stad in de vorm van een T. Het platform is 167 bij 116 meter en is 5 meter hoog. Voor dit terras zijn meer stenen gebruikt. Ook heeft dit terras een middenstuk dat lager ligt. Op het platform zijn nog enkele overblijfselen van huizen te vinden.

Kalasasaya (Verzonken Tempel)

Een ander belangrijke structuur is de Kalasaya, oftewel de Verzonken Tempel. Dat een groot platform waar onderzoekers de zonneboog vonden. De Kalasaya werd oorspronkelijk gebruikt als tempel. Tegenwoordig ligt die tempel half-ondergronds. Bij de structuur vond men namelijk enkele intekeningen die dat bevestigen. Zo vond met een intekening van een figuur met twee staven. Ook staan er dieren en mensen uitgebeeld. Onderzoekers denken daarom dat de structuur een belangrijke functie had. Mogelijk werd de Kalasasaya gebruikt als kalendersysteem door de inwoners van Tiwanaku. Toch is dat slechts een theorie.

Heilige plaats

Een van de heilige beelden in Tiwanaku

In de Andes vereerden veel volkeren bergen. Tiwanaku ligt tussen twee heilige bergen: de Pukara en de Chuqi Q’awa. Hierdoor is Tiwanaku naar alle waarschijnlijkheid een heilige plaats. Volkeren in de regio maakten tempels om geesten en goden te vereren. Dat deden zij door middel van rituelen en ceremonies. Tiwanaku was een soort van bedevaartsoort, waar mensen naartoe kwamen voor die rituelen. Zo is de Kalasaya tempel waar vanuit de zon, maan en sterren op een bepaalde manier konden worden waargenomen. Hierdoor kon men voorspellingen doen. Ook brachten de inwoners offers uit (waaronder mensenoffers) voor geluk en respect aan de goden.

Volgens de legenden van de Aymara was Tiwanaku het centrum van het universum. Dat had waarschijnlijk met de geografische locatie te maken. Zo ligt de stad dichtbij het Titicacameer. Dat meer speelt een belangrijke rol in hun scheppingsverhaal. De Inca's geloofden namelijk dat de oppergod Viracocha in het meer geboren werd. Hij zou vervolgens de zon, de maan, de kosmos en de mens creëren. Sterrenkunde speelde dus een belangrijke rol in de mythologie van de inwoners.

Tegenwoordig

Tegenwoordig is Tiwanaku voornamelijk een toeristische trekpleister en archeologische vindplaats. Toeristen en onderzoekers bezoeken het gebied. Tiwanaku is een van de best bezochte plaatsen van Bolivia.

In 2006 vond de inauguratie van president Evo Morales plaats in Tiwanaku. Normaal gesproken vinden presidentiële inauguraties plaats in La Paz. Morales was echter de eerste president met een inheemse achtergrond. Hij is Aymara. De Aymara zijn weer afstammelingen van de inwoners van Tiwanaku. Morales besloot daarom om zijn inauguratie in Tiwanaky plaats te laten vinden. Voor de inheemse bevolking van Bolivia was dat ook zeer belangrijk moment.

	Werelderfgoed in Bolivia
Potosí · Jezuïetenmissies van de Chiquitos · Historisch centrum van Sucre · Fuerte de Samaipata · Nationaal park Noel Kempff Mercado · Tiwanaku: spiritueel en politiek centrum van de Tiwanakucultuur · Qhapac Ñan, wegennetwerk van de Andes