Saudade

Een schilderij dat saudade uitbeeldt.

Saudade is een gevoel van verlies, gemis, liefde en afstand. Het woord is afkomstig uit het Portugees en komt ook in het Galicisch voor. In het Nederlands wordt saudade vaak vertaald als heimwee of melancholie.

Die vertaling is niet helemaal juist. Saudade is namelijk zeer moeilijk te vertalen (net als het Nederlandse woord gezellig). Vaak wordt gezegd dat je alleen kunt weten wat saudade is als je Portugees bent. Het gevoel saudade speelt namelijk een belangrijke rol in de Portugese cultuur en samenleving.

Het gevoel

Saudade ontstond als term tijdens de Portugese ontdekkingsreizen. Ontdekkingsreizigers voeren naar verre landen en streken. Onderweg hadden zij last van heimwee. Zij voelden een afstand tussen hen en hun geboorteland. Hierdoor werden zij melancholisch. De herinnering aan hun land en hun familie veroorzaakte pijn.

Het woord is afgeleid van het Latijnse solitas (eenzaamheid). Een persoon kan zich namelijk eenzaam of ontheemd voelen. Men kan zich saudade voelen wanneer:

• Een familielid of vriend overlijdt
• Een geliefde ver verwijderd is
• Iemand iets moois meemaakt naar een lange tijd, zoals het horen van mooie muziek
• Iemand een geliefde na lange tijd weer terug ziet

De Portugese dichter Fernando Pessoa schreef ooit: "Saudades; alleen de Portugezen kunnen het goed voelen, omdat zij een woord hebben om te zeggen dat ze saudades hebben". Hiermee bedoelde hij dat alleen Portugezen zich saudade kunnen voelen. Zij hebben namelijk een term voor het gevoel. In andere talen bestaat dat woord niet.

In de cultuur

In de muziek van Portugeessprekende landen speelt saudade een rol. In Portugal bestaat het genre fado. Veel liedjes gaan over het gevoel saudade. Fado gaat vaak over het lot, de liefde en verdriet. De muziek is erg neerslachtig. In Brazilië bestaat het genre bossanova. Ook daarin speelt saudade een rol. Bossanova is een combinatie tussen samba en jazz. In Kaapverdië bestaat een vergelijkbare stroming: morna.

In Brazilië wordt op 30 januari zelfs de dag van de saudade gevierd.