Postmodernisme
Postmodernisme is in de breedste zin van het woord een reactie op het modernisme. Het is een stroming die op veel gebieden van invloed was eind jaren '70 van de twintigste eeuw en later. Werd bij het modernisme de technische ontwikkeling (geloof in vooruitgang) nog omarmd, bij het postmodernisme gaan de mensen inzien dat er toch ook nadelige kanten aanzitten. Men kijk terug naar het verleden. Een veel gehoorde uitspraak is dan ook: "vroeger was alles beter".
Je komt postmodernisme tegen in de filosofie, architectuur, literatuur en in andere vormen van kunst. In de architectuur werden in veel dorps en stadskernen in die periode oudere bouwstijlen vervangen door 'betonnen dozen'. Na verloop van tijd kreeg de bevolking het gevoel dat de menselijke maat en gezelligheid verdween. Dat laatste is eigenlijk een vage term (subjectief) en zegt meer iets over het gevoel. Toch pakte men later terug op de oudere stijlen, al dan niet met moderne materialen waardoor het eclectisch wordt (meerdere stijlen door elkaar). In de literatuur wordt er ironisch gereageerd op het modernisme. Er wordt dan al kritisch gereageerd op de zogenaamde maakbaarheid van de dingen. Het modernisme wordt langzaamaan gezien als een utopie. Bepaalde groepen zoals Hippies worden dan nog uitgemaakt voor 'geiten wollen sokken'. Hoewel zij al inzagen dat de gaande technische ontwikkelingen niet altijd goed waren voor het milieu en de mensheid. De modernisten deden dat toen nog af als onzin. In de jaren '20 van de eenentwintigste eeuw begint men daar langzaam op terug te komen en pakt de ideeën van toen op (tiny houses, recyclen, zelf je eten verbouwen enzovoorts). Waarden als autonomie (zelfstandigheid), rationaliteit (nadenken), gelijkheid en vrijheid blijven er wel, maar men ziet in dat het niet zonder verantwoordelijkheid kan.
Postmodernisme in de kunst
Postmoderne kunst is een verzameling kunststromingen die sommige aspecten van het modernisme of sommige aspecten die in de nasleep ervan naar voren kwamen of zich ontwikkelden, probeerden tegen te spreken. In het algemeen worden stromingen zoals intermedia, installatiekunst, conceptuele kunst en multimedia, waarbij video vooral betrokken is, als postmodern beschreven.
Er zijn verschillende kenmerken die kunst verlenen om postmodern te zijn; deze omvatten bricolage (gemengde media met wat voor handen is), het veelvuldig gebruik van tekst als centraal artistiek element, collage, vereenvoudiging, toe-eigening, uitvoerende kunst, het hergebruik van stijlen en thema's uit het verleden in een hedendaagse vorm, evenals het doorbreken van de scheidslijn tussen fijne en hoge (verheven) kunsten en lage kunst en populaire cultuur. Kunst is niet alleen maar van de elite, maar is er voor iedereen.
Na alle nieuwe stijlen van het modernisme in de kunst ontstaat er een periode waarin veel als het ware herontdekt wordt. Men is inmiddels vertrouwd met de nieuwe media als video, film en performance wat een gelijke waardering krijgt met de klassiekere vormen als schilder- en beeldhouwkunst. Ook vrouwen krijgen een steeds grotere rol in de kunst. Niet alleen als onderwerp, maar vooral als uitvoerdster. Er trad eerst nog een zekere verveling op. Kunst was namelijk bereikbaar geworden voor iedereen, en velen deden elkaar na. Echt origineel voor de dag komen was echter nog maar voor enkelen weggelegd. Het expressionisme bleef bestaan, waarbij de kunstenaar zich met nieuwe middelen kon uitdrukken en waarbij bestaande stijlen gemengd worden. Eclectisch is de nieuwe veel voorkomde term.
Er worden zelfs beelden overgenomen uit de wereld van de graffiti. Een bekend voorbeeld daarvan is Keith Haring. Een andere neo-expressionist is Sigmar Polke die al experimenterend met fysieke en chemische processen tot uiteindelijke uitbeeldingen komt. Eigenlijk laat ook hij daarmee nog veel aan het toeval over zoals dat bij Action painting ook het geval is. Zo zeker en vastberaden als de modernisten waren, zo onzeker zijn de postmodernisten. Religie, politiek, wetenschap en zelfs kunst bieden niet meer de 'zekerheden' en 'waarheden' van vroeger. Kunst laat wat dat betreft zien dat het een respons is van de tijd waarin het is ontstaan. Toch willen de postmoderne kunstenaars in het hier en nu leven, in plaats van het geloven in een ideaal voor de toekomst of in de vooruitgang.
Het postmodernisme van rond de eeuwwisseling tot heden weerspiegelt die onzekere tijden en er zijn nauwelijks kunstenaars die eruit springen. Dat zie je zelfs terug in het TV aanbod waarbij programmamakers zelden met iets vernieuwends komen en elkaar voortdurend na-apen. Het lijkt wel of de creativiteit nog een zeldzaamheid is geworden. Toch zie je dat kunstenaars meer en meer vragen gaan stellen en zo de ons omringende werkelijkheid aan de kaak stellen. De prikkelende rol van kunst is daarmee nog steeds niet veranderd. Ze delen hun bewustzijn van wat er gaande is met de toeschouwer.
In de huidige beeldende kunst is dus alles mogelijk. Abstract en concreet (figuratief) kunnen naast elkaar bestaan en soms zelfs door elkaar gebruikt worden. Goede kunst vertelt zijn eigen verhaal. Dat geldt ook voor de digitaal gemaakte kunst. Deels kan dat aan de rekenkracht en de programmatuur van de computer overgelaten worden of juist worden gestuurd door de kunstenaar. Mede door de komst van fotobewerkingsprogramma's en tekenprogramma's is er veel mogelijk. De 3D-technologie en robotisering is ook in de beeldhouwkunst doorgedrongen.
Sub-stijlen
Onder het postmodernisme vallen onder andere:
- Body art
- Camp
- Conceptuele kunst
- Happening
- Installatiekunst
- Landart
- Neopop
- Performance
- Popart
- Videokunst en computerkunst of digitale kunst