Sociaal darwinisme
Het sociaal darwinisme is een term. Deze term wordt gebruikt voor ideeën die stellen dat het idee van survival of the fittest moet worden toegepast op mensen, omdat sommige rassen 'zwakker' zouden zijn dan andere. Hiervoor gebruiken of misbruiken sociaal-darwnisten de evolutietheorie. Uit wetenschappelijk onderzoek is tegenwoordig bekend dat het uitgangspunt van het sociaal-darwinisme niet klopt. Daarom is het sociaal-darwinisme een pseudowetenschap (geen echte wetenschap).
De term werd voor het eerst gebruikt door Émile Gautier in zijn boek Het sociaal darwinisme uit 1880. Gautier was een anarchist en schreef het boek omdat hij tegen het sociaal darwinisme was.
Achtergrond
De evolutietheorie is uitgewerkt door Charles Darwin. In zijn boek De oorsprong der soorten uit 1859 beschrijft hij hoe een miljoenen jaren lange evolutie de grondslag is van verschillen in de plant- en diersoorten. Hij beschrijft hoe de mens een onderdeel is van dit proces. In zijn boek De afstamming van de mens (1871) werkt hij de afstamming van de mens in verschillende rassen verder uit. Darwin komt tot de conclusie dat de mens in feite een diersoort is en niet boven de dieren staat.
Het uitgangspunt van de evolutietheorie is dat alleen de best aangepaste soorten of rassen kunnen overleven op de lange termijn. De sterkeren zullen dus winnen van de zwakkeren (natuurlijke selectie).
De maatschappelijke evolutie
Socioloog Herbert Spencer (1820-1903) heeft veel invloed gehad op het sociaal darwinisme. Hij ging ervan uit dat net zoals in de dierenwereld, de mensen die minder goed aangepast waren aan hun omgeving, uiteindelijk ten onder zouden gaan. Hij gebruikte daarbij de term survival of the fittest, waarbij het gaat om te eten in plaats van gegeten te worden. Spencer en andere sociaal-darwinisten beweerden dat dit ook opging voor mensen. Volgens hen moest het idee van survival of the fittest worden versneld, omdat de mensheid dan sneller vooruit zou komen. Daarom moest er een einde worden gemaakt aan de zwakkeren. Dit zagen sociaal-darwinisten als een goede reden voor ongelijkheid en racisme. Sommigen vonden genocide (volkerenmoord) ook aanvaardbaar.
Er is discussie over de vraag of het werk van Darwin geleid heeft tot het sociaal darwinisme. Darwin was zelf bijvoorbeeld tegen slavernij op basis van ras, maar heeft ook stukken geschreven waarin hij positief lijkt te zijn over het idee van 'sterkeren' voor hun eigenbelang gaan. Aan de ene kant zeiden vroege volgelingen van Darwin dat er bijna geen natuurlijke selectie meer is als mensen eenmaal samenleven, maar aan de andere kant nam Darwin later wel ideeën over van Spencer.
De tijd van het moderne imperialisme
De sociaal darwinisten zagen grote verschillen tussen de door David Livingstone net ontdekte stammen in Afrika, die zij maar primitief vonden, en de ontwikkelde, beschaafde Europeanen. Ze geloofden dat het goed was om vooral slimme mensen veel kinderen te laten krijgen en bij minder ontwikkelde mensen proberen ze minder kinderen te laten krijgen. Zo zou het niveau van de mensheid verhoogd worden. Het sociaal darwinisme is zo gebruikt om de massamoord in de koloniën in de tijd van het moderne imperialisme (1870-1914) te rechtvaardigen. Ook is het de hoeksteen van het Duitse fascisme onder Adolf Hitler geworden (de Holocaust).
Informatie
- Sociaal darwinisme (Universiteit Gent)
- Sociaal darwinisme. Enkele kanttekeningen bij een meerduidig begrip. (Bert Theunissen/Rijksuniversiteit Groningen)