Bergen-Belsen
| Bergen-Belsen | |
|
| |
|---|---|
| Monument bij de ingang van Bergen-Belsen | |
| Periode | 1940-1945 |
| Type kamp | Werkkamp |
| Plaats | Hannover, Duitsland |
| Mensen | |
| Beheerder | SS |
| Kampcommandant | Adolf Haas |
| Gevangenen | 120.000 |
| Doden | 70.000 |
Portaal  Tweede Wereldoorlog
| |
Bergen-Belsen was in de Tweede Wereldoorlog een concentratiekamp waar de Nazi’s gevangenen naartoe stuurden.
Inleiding
Bergen-Belsen was een werkkamp. Nu is het een gedenkplaats waar mensen die in dit kamp zijn omgekomen herdacht worden. Bergen-Belsen ligt in Nedersaksen, een deelstaat van Duitsland.
Bergen-Belsen is vooral bekend omdat het vroeger een concentratiekamp is geweest, waar Joodse mensen in de Tweede Wereldoorlog gevangen werden gehouden. Maar Bergen-Belsen was niet alleen een concentratiekamp.
Bergen-Belsen heeft bestaan uit 3 verschillende soorten (hoofd)kampen. Die kampen bestaan weer uit kleinere kampen. Dit zijn de hoofdkampen:
- Het krijgsgevangenenkamp (van 1940 tot en met 1945)
- Het concentratiekamp (van 1943 tot en met 1945)
- Het ontheemdenkamp (van 1945 tot en met 1950)
Het kamp werd op 15 april 1945 bevrijd door de Britse 11th Armoured Division. Daarna werd het dus het ontheemdenkamp.
Indeling van het kamp
Hiernaast zie je een overzicht van de (hoofd)kampen kan je zien bij welk hoofdkamp de deelkampen horen.
Omdat het wat lastig kan zijn om te volgen wat bij welk hoofdkamp hoort, is alles dat bij het krijgsgevangenenkamp hoort aangegeven met een 1, bij het concentratiekamp met een 2 en bij het ontheemdenkamp met een 3.
Bergen-Belsen bestond uit verschillende kampen. Deze verschillende delen waren van elkaar gescheiden door hoge hekken en prikkeldraad. Alle kampen waren geïsoleerd van elkaar. Praten met iemand uit een ander kamp kon bijna niet.
In Bergen-Belsen zijn ongeveer 70.000 mensen overleden.
Het krijgsgevangenenkamp
Eerst was Bergen-Belsen helemaal geen kamp voor gevangenen. Rond 1930 werd er een militair oefenterrein gebouwd. Het militaire oefenterrein van Belsen.
Toen de Tweede Wereldoorlog in 1939 begon, zijn er veel soldaten gevangen genomen. Soldaten die gevangen worden genomen tijdens een oorlog worden ook wel krijgsgevangenen genoemd. Maar de Nazi’s moesten de krijgsgevangenen ergens kwijt. Deze gevangenen werden in Bergen-Belsen op het randje van het militair oefenterrein ondergebracht.
Zo ontstond het eerste kamp in Bergen-Belsen: het Krijgsgevangenenkamp (ook wel Prisoner of War Camp genoemd).
Hier kwamen onder andere krijgsgevangenen uit Frankrijk, België, de Sovjet-Unie, Italië, Polen en Servië terecht.
Het concentratiekamp
In 1942 ging de SS onderhandelen. Zij wilden het terrein waar de krijgsgevangenen zaten overnemen. Zij wilden daar ook andere gevangenen onderbrengen. In 1943 ging de SS het zuidelijke gedeelte van het terrein gebruiken.
Bergen-Belsen stond bekend als een ‘goed’ concentratiekamp. Dit betekende niet dat de gevangenen hier goed werden behandeld, maar dat het minder erg was dan in kampen zoals Auschwitz en Sobibor. Veel Joodse mensen in Nederland wilden dan ook naar Bergen-Belsen in plaats van de andere concentratiekampen.
Er waren 3 soorten kampen in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Als eerst had je de opvangkampen. Het doel van deze kampen was het ruilen van Duitsers die in het buitenland woonden voor de Joden die gevangen zaten in deze opvangkampen. Deze opvangkampen bestonden weer uit verschillende kampen. Er kwamen in deze opvangkampen veel gezinnen terecht.
Later in de oorlog ontstonden er andere kampen; het mannen- en vrouwenkamp.
Exchange camps' (opvangkampen)
Er waren 4 soorten opvangkampen:
- Star camp
- Special camp
- Hungarians' camp
- Neutral camp
Star camp (het sterrenkamp)
Dit kamp bestond grotendeels uit Nederlandse Joden. In juli 1943 werden hier de eerste Joden gebracht: Griekse Joden. Tussen januari en september in 1944 kwamen er heel veel mensen bij. Veel Nederlandse Joden zijn vanuit kamp Westerbork naar Bergen-Belsen getransporteerd. Dit gedeelte van het concentratiekamp stond ook wel bekend als het sterrenkamp omdat de Joden die hier rondliepen allemaal een gele davidster op hun kleding hadden. Er hebben ongeveer 4000 mensen gevangen gezeten in het sterrenkamp. In dit kamp werden de mensen iets beter behandeld dan in de andere gedeeltes van het kamp. De mensen hoefden geen gestreepte uniformen aan en mochten hun eigen kleding houden, maar moesten wel werken.
Special camp
In dit kamp werden midden 1943 ongeveer 2700 Poolse mensen gevangen gehouden. Dit waren niet alleen Joden. Deze Poolse mensen hadden tijdelijke paspoorten van Zuid-Amerikaanse landen. Deze mensen werden apart gehouden omdat zij getuige waren geweest van verschrikkelijke dingen die in Polen gebeurd waren. De Duitsers wilden niet dat ze daarover gingen vertellen.
Hugarians' camp (het Hongaarse kamp)
Dit kamp werd op 8 juli 1944 opgericht. Hier zaten ongeveer 1600 Joden uit Hongarije gevangen. Zij werden beter behandeld dan in de andere kampen in Bergen-Belsen. Zij mochten bijvoorbeeld hun eigen kleding dragen en kregen meer eten dan de andere kampen. Ook hoefden zij niet te werken en er werd voor de zieke mensen gezorgd.
Neutral camp
Ongeveer 600 Joodse gevangenen uit neutrale landen werden naar dit gedeelte van het kamp gebracht. Neutrale landen zijn landen die zich tijdens de oorlog niet mee wilden vechten in de oorlog. De Joden in dit kamp kwamen uit Spanje, Portugal, Argentinië en Turkije. Het plan van de SS was om deze mensen vrij te laten en terug te sturen naar hun eigen land.
Mannenkamp
Vanaf maart 1944 ontstond het mannenkamp. Hier kwamen mensen terecht uit andere concentratiekampen die te ziek waren om te werken. Er waren weinig dokters die deze mensen konden helpen.
Vrouwenkamp
Na D-day, op 6 juni 1944, merkten de nazi’s dat de oorlog wel eens door de anderen gewonnen kon worden. Ze stuurden vrouwen uit andere concentratiekampen naar Bergen-Belsen. Deze vrouwen werden opgevangen in het vrouwenkamp.
Anne en Margot Frank zijn vanaf Auschwitz naar Bergen-Belsen vervoerd en zijn in dit gedeelte van het kamp terecht gekomen. Zij zijn hier kort voor het eind van de oorlog gestorven.
Verandering
In de winter van 1944 veranderde alles in het concentratiekamp. Het hele kamp werd een concentratiekamp en de krijgsgevangenen werden verhuisd. Ook de mensen in de uitwisselingskampen kregen het slecht. Ze raakten de goede behandeling kwijt.
Het kamp raakte overvol. Er was overal chaos. De mensen kwamen terecht in de kou, er was honger, vervuiling en besmettelijke ziektes. Er zijn een heleboel mensen in de laatste periode van het kamp overleden.
Bevrijding
Op 15 april 1945 werd concentratiekamp Bergen-Belsen bevrijd door Britse soldaten. Maar het was nog niet afgelopen. In de weken na de bevrijding zijn er nog een hoop mensen gestorven aan ondervoeding en uitdroging.
Het kamp zelf werd afgebrand na de bevrijding. Dit gebeurde om te voorkomen dat de tyfusepidemie en de luizen verder zouden verspreiden.
In totaal zijn er in Bergen-Belsen ongeveer 70.000 mensen om het leven gekomen.
Het ontheemdenkamp
Na de Tweede Wereldoorlog werd Bergen-Belsen ergens anders voor gebruikt. Dicht bij het vroegere concentratiekamp, werd het ontheemdenkamp opgericht.
Hier werden Joodse en niet-Joodse overlevenden opgevangen. Er ontstonden 2 kampen:
- Het Poolse ontheemdenkamp
- Het Joodse ontheemdenkamp
Terwijl zij wachtten om te mogen verhuizen, of naar hun eigen land, of ergens anders naartoe, bleven zij in het ontheemdenkamp wonen. Hier maakten ze hun eigen samenleving. Ze hadden scholen, kinderdagverblijven, theaterproducties en zelfs hun eigen politie. Tot 1950 woonden er mensen in dit ontheemdenkamp.
Herinneringscentrum Bergen-Belsen
Nu is Bergen-Belsen een herinnerings-, documentatie-, studie- en educatiescentrum. Je kunt hier over het terrein lopen en de verschillende monumenten bekijken, die zijn neergezet voor de mensen die in dit kamp zijn overleden.
Een paar van de monumenten op het terrein zijn:
- De Obelisk en de muur met spreuken
- Het Joodse gedenkmonument
- Het Poolse houten kruis
Op het terrein staan ook veel grafstenen. Deze grafstenen zijn symbolisch. De mensen in Bergen-Belsen hadden namelijk geen eigen plek waar ze begraven werden, maar werden met een grote groep tegelijk begraven. De grafstenen staan dus niet op de plek waar de mensen begraven waren. De grafstenen van Anne en Margot Frank staan ook op het terrein van Bergen-Belsen.
Er is een tentoonstelling met de geschiedenis van de 3 verschillende hoofdkampen binnen Bergen-Belsen, waar ook veel gekeken wordt naar ooggetuigeninterviews, mensen die het kamp hebben overleefd, maar ook mensen die in de buurt bij het kamp woonden.
De georganiseerde programma’s van halve dagen, hele dagen en een paar dagen zijn ontworpen voor volwassenen en kinderen vanaf 14 jaar.
Bronnen
Papier/ internet
- Bergen-Belsen Memorial, & Dalberger, F. (z.d.). Concentratiekamp Bergen-Belsen. Geraadpleegd op 2 november 2018, van tracesofwar
- Ellinghaus, M., Schlichting, N. & Unger, K. (2016). Education and Encounters at the Bergen-Belsen Memorial. Bergen-Belsen, Germany: Lower Saxony Memorials Foundation.
- Gedenkstätte Bergen-Belsen. (z.d.). Memorial Bergen-Belsen. Geraadpleegd op 24 oktober 2018, van bergen-belsen.stiftung-ng
- Have, W. ten & Haperen, M. van (2012). De Holocaust en andere genociden. Amsterdam: AUP Popular Science.
- Herinneringscentrum Kamp Westerbork. (z.d.) Bergen-Belsen. Geraadpleegd op 6 oktober 2018 van kampwesterbork
- Lower Saxony Memorials Foundation. (2010). Katalog: Bergen-Belsen. Bergen-Belsen. Germany: Lower Saxony Memorials Foundation.
- Meijer, D. (2007). Onbekende kinderen - de laatste trein uit Westerbork. Amsterdam: Mets & Schilt uitgevers.
- Tweedewereldoorlog.nl. (z.d.). Het laatste transport vertrekt uit Westerbork. Geraadpleegd op 2 november 2018, van tweedewereldoorlog.nl
- Verhoeven, I. (2018, 29 augustus). Bergen-Belsen: "Een stad van de levende doden". Geraadpleegd op 2 november 2018, van historiek
Bezoeken, interviews, informatiecolleges
- Anne Frank Huis (bezocht op 12-09-18)
- Herinneringscentrum Westerbork (bezocht op 08-10-18)
- Herinneringscentrum Bergen-Belsen (bezocht op 09-10-18 t/m 11-08-2018)
- Tentoonstelling
- Terrein
- Interview overlevenden Bergen-Belsen (via Steunpunt Gastsprekers)
- Informatiecollege medewerkers Herinneringscentrum Bergen-Belsen
- Informatiecollege Medewerkers Herinneringscentrum Kamp Westerbork