Mediawijsheid

Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken!

Mediawijsheid, Mediageletterdheid of media-educatie is het op een verstandige manier omgaan met sociale media en media. Bij mediawijsheid leer je onder meer het herkennen van nepnieuws en veilig omgaan met het internet en sociale media.

Mediawijsheid hangt nauw samen met geletterdheid (goed kunnen lezen en schrijven) en daaropvolgend Digitale geletterdheid. Het gaat er om dat je er verstandig mee omgaat.

Hieronder staan een aantal adviezen. Het is natuurlijk aan jezelf hoe je er mee om wilt gaan. Bespreek het in de klas of met je ouders / begeleiders.

Wat je vooral niet moet doen

Op sociale media en andere websites kun je veel vrienden maken of juist die vrienden vinden die hetzelfde leuk vinden als jij. Toch weet je nooit zeker of iemand die je via het internet ontmoet van goede wil is.

Volg daarom de onderstaande tips op om veiliger op het internet te zijn:

1. Geef nooit je volledige naam door aan mensen die je niet in het echt kent.
2. Vertel nooit je woonplaats/adres en je telefoonnummer aan onbekenden
3. Gebruik als het kan altijd een nickname. Dat is een nepnaam of schuilnaam die je gebruikt voor spellen op het internet of om te chatten.
4. Zet nooit persoonlijke informatie op je profielpagina. Als je sociale media gebruikt om contact te houden met mensen die je in het echt kent, zorg er dan voor dat je je profielpagina op privé zet. Zo kunnen alleen mensen die je als volger accepteert, je profielpagina zien.
5. Geef aan niemand je wachtwoord door, ook al denk je die persoon te kunnen vertrouwen. Je wachtwoord is van jou alleen.
6. Spreek nooit af met iemand die je alleen via het internet kent. Je weet maar nooit wie er echt achter zit! Word dus geen vrienden met mensen die je niet kent.
7. Reageer nooit op e-mails of berichten van onbekenden als ze je om je persoonlijke gegevens vragen.
8. Als iemand die je niet in het echt kent je berichten blijft sturen om je persoonlijke gegevens te geven, blokkeer diegene dan.
9. Stuur nooit foto's van je zelf aan onbekenden. Post nooit foto's van familie/vrienden zonder hun toestemming. Grootouders en ouders zouden dat ook van hun (klein)kinderen moeten doen. Stuur dus ook nooit foto's door van familie of vrienden aan onbekenden.
10. Open nooit bestanden van onbekenden. Installeer een antivirusprogramma op je computer. Dit programma kan controleren of je een virus op je computer hebt.
11. Klik nooit op gesponsorde links of advertenties. Ga altijd na of het product echt bestaat en hoe andere mensen en de Consumentenbond het product beoordelen.
12. Koop nooit iets omdat een influencer dat zegt. Influencers krijgen vaak geld van bedrijven om een bepaald product aan hun fans aan te smeren. Controleer hoe andere mensen en de Consumentenbond het product beoordelen.
13. Geloof niet alles wat je online leest. Ga bij andere sites na of iet nep is of niet (zie ook bij nepnieuws en betrouwbaarheid internet)

Nettiquette

Nettiquette is het nette gedrag wat van je verwacht wordt op internet. In feite is het niet anders dan in het gewone leven.

Wel

• Maak een wachtzinnetje in plaats van een wachtwoord. Veiliger en gemakkelijker om te onthouden.
• Word alleen vrienden met mensen die je al in het echt hebt gezien.
• Denk goed na voor je informatie online zet. Een berucht voorbeeld is Shaming.
• Wees lief!
• Je kunt veel informatie vinden op het internet. Vergelijk en kies er de goede uit.
• Vertel aan je ouders of leerkracht wat je online allemaal meemaakt. Zowel de leuke als minder leuke dingen.
• Wees aardig online (Niet ruzie zoeken.). Pesten doe je niet, dus ook niet online.
• Druk nooit op verdachte linkjes. (Bijvoorbeeld: Gratis Robux, Gratis spelletjes, Gratis geld.) Ga met je muis/aanwijzer boven een linkje of knop staan, nog zonder te klikken. Kijk naar de pop-up of de regel onder in je scherm waar je naar toe wordt gelinkt. Op je smartphone kun je de link langer aanklikken totdat je een pop-up krijgt, waar bovenin de werkelijke link staat en een keuzelijstje wat je wilt doen. Oude mensen denken nog wel eens dat ze bijvoorbeeld naar hun bank worden gelinkt, maar dan blijkt het een adres van een fraudeur (oplichter) te zijn.

Plaat van de Internationale Federatie van Bibliotheken (IFLA).

Nepnieuws

Zie Nepnieuws voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Nepnieuws is nieuws dat niet waar is. Het kan soms best moeilijk zijn om nepnieuws van echt nieuws te onderscheiden. Op de plaat aan de rechterkant is te lezen hoe nepnieuws kan worden herkend.

"Dat is nepnieuws!", hoor je tegenwoordig vaak. Het nieuws komt op allerlei manieren tot ons. Mondeling of via de krant, de televisie, de radio en natuurlijk via het internet. Op computers, tablets, telefoons kunnen we ook van alles lezen, maar is het het allemaal wel waar? Klopt alle informatie wel die je hoort of leest? Klopt alle informatie wel die op WikiKids staat? Iedereen kan hier een artikel schrijven! Is het echt waar, of is het nep?

Hoe kun je dat onderzoeken? Door te zoeken naar andere bronnen die over hetzelfde onderwerp gaan. Check meerdere betrouwbare bronnen of iets waar is. Zorg ervoor dat je altijd ook op een andere manier naar de waarheid zoekt.

Op sociale media doen mensen vaak geen journalistiek onderzoek en doen ze niet aan factchecking. Vaak schrijven ze zomaar iets op. Als het door andere mensen allemaal wordt overgenomen, geliked en geretweet dan lijkt het waar te zijn, maar dat hoeft helemaal niet. Dat heet dus 'nepnieuws'.

Betrouwbaarheid internet

Informatie op het internet is niet altijd betrouwbaar. Iedereen kan op het internet zetten wat hij wil. Dit geldt ook voor filmpjes op YouTube (en andere sociale media).

Bronnen zijn betrouwbaar als ze geschreven zijn door een expert of deskundige. Een deskundige is iemand die veel van iets af weet. Websites van kranten, vaktijdschriften, stichtingen en instellingen zijn meestal betrouwbaar.

Wikipedia wordt door een hoop mensen bewerkt, maar wordt ook gecontroleerd. Hierdoor kun je informatie van de website gebruiken. Wel moet je opletten dat deze informatie ook klopt. Of een bron al dan niet betrouwbaar is, heeft ook te maken met het doel van een bron. Gebruik bij het schrijven van een artikel alleen informatieve bronnen. Vraag jezelf bij het raadplegen van een bron af wat het doel van de tekst is. Probeert de tekst alleen te informeren, of wordt er in de tekst een mening gegeven? Wil de tekst alleen informatie geven, of probeert de tekst je te emotioneren of tot actie aan te zetten?

Voorbeelden van toegankelijke betrouwbare bronnen op het internet zijn het NOS Jeugdjournaal, Schooltv, Beeld & Geluid, IsGeschiedenis, Andere Tijden, Historiek, NTR Schooltv Beeldbank en NPO Kennis.

Wat als je toch iets ergs op internet overkomt

Zie ook hoofdartikelen Doxing en Sexting

Praat met mensen die je echt kent over de leuke en minder leuke dingen die je op het internet meemaakt. Dit kunnen je ouders zijn, maar ook de vertrouwenspersoon op school, je beste vriend (in het echt) of de Kindertelefoon.

1. Trek altijd aan de bel als iemand op het internet of in het echt je gegevens doorstuurt of (naakt)foto's van je doorstuurt (doxing of sexting). Praat erover met je ouders, een vertrouwenspersoon op school, je beste vriend (in het echt) of met de Kindertelefoon.
2. Je hoeft je niet te schamen voor wat je overkomen is, omdat het niet jouw schuld is. Het is altijd de schuld van degene die je iets aan heeft gedaan.
3. Doxing is strafbaar. Overleg met je ouders en/of een vertrouwenspersoon wat je het beste kunt doen. Je kunt altijd met je ouders en/of een vertrouwenspersoon overleggen of je aangifte wilt doen. Op deze website van Slachtofferhulp Nederland vind je hulp bij het nemen van een beslissing. Op deze website van de politie vind je meer informatie over het doen van aangifte.
4. Zorg er altijd voor dat je veilig blijft. Neem nooit het risico als je vreest dat een familielid je vanuit eerwraak iets aan zal doen. Als je ouders of anderen vanwege religieuze, culturele of alcohol- en drugsgerelateerde redenen niet kunnen omgaan met wat je overkomen is, kun je altijd anoniem met de Kindertelefoon praten.
5. Op deze website van Slachtofferhulp Nederland vind je hulp bij het nemen van een beslissing. Op deze website van de politie vind je meer informatie over het doen van aangifte. Als minderjarige kun je ook zonder toestemming van je ouders aangifte doen.

Andere links

• Netwerk Mediawijsheid