Klimaatverandering

De aarde gezien vanuit de Apollo 17.

Natuurlijk broeikaseffect

Er is altijd klimaatverandering geweest. Maar de laatste jaren zijn de veranderingen groter en wordt de aarde steeds meer opgewarmd. De opwarming van de aarde gaat ook steeds sneller. Dit heeft weer veel gevolgen voor bijvoorbeeld de natuur en het dagelijkse leven van bepaalde groepen mensen.

Natuurlijke oorzaken

Het klimaat kan veranderen door verschillende oorzaken. Soms komt het door de natuur zelf en soms door de mens.

Zo heeft de zon invloed op het klimaat. Je zou denken dat de zon altijd even fel schijnt, maar dat is niet zo. Er zijn namelijk zonnevlekken die er voor zorgen dat de zon feller schijnt. En hoe meer er van die vlekken zijn, hoe meer zonlicht er is. En meer zonlicht zorgt natuurlijk voor een hogere temperatuur.

Een andere natuurlijke oorzaak is het uitbarsten van vulkanen. Uit vulkanen komt natuurlijk lava, maar ook een heleboel stof en gassen. Deze zijn heel licht en komen niet op de grond terecht, maar blijven in de lucht. Ze hangen dan als een soort laagje tussen de zon en de aarde in, waardoor het zonlicht moeilijker bij de grond kan komen. Hierdoor wordt het kouder.

Deze oorzaken zijn natuurlijk niet altijd even sterk. De zonnevlekken zijn om de 11 jaar op hun hoogtepunt en worden daarna weer minder. En vulkanen barsten ook niet elk jaar uit. Zo houdt de natuur zichzelf wel in balans.

Verder zijn er ijstijden en warmere tijden geweest. Oorzaak daarvan kan zijn dat:

• de afstand van de aarde tot de zon in de loop der (honderd)duizenden jaren varieert,
• de continenten op aarde langzaam verschuiven (continentendrift) en dat ze daardoor anders komen te liggen ten opzichte van de evenaar. Ook veranderen daardoor de warme en koude golfstromen in de oceanen.
• de samenstelling van de atmosfeer niet altijd hetzelfde is geweest (meer of minder CO2, Methaangas en dergelijke.

De mensen kunnen er ook iets aan doen door liefst zo min mogelijk de lucht te vervuilen: bijvoorbeeld door minder met de auto en meer met de fiets of lopend ergens heen te gaan, geen houtrook de lucht in te laten gaan enz.

De ozonlaag

In de lucht (we noemen dat ook wel de atmosfeer of aardatmosfeer) is een laagje dat de aarde beschermt tegen alle stralen van de zon: de ozonlaag. Hij laat maar een klein beetje van alle zonnestralen op de aarde door. Door uitlaatgassen van auto’s en fabrieken wordt de ozonlaag steeds dunner en wordt de aarde steeds warmer. Op sommige plekken is de ozonlaag zo dun dat er een klein gaatje in komt. Dit heeft veel gevolgen, vooral voor de natuur. De stralen van de zon bereiken de aarde zo makkelijker. Er blijft daarom ook warmte in de lucht hangen.

Oorzaken door de mens

Het klimaat kan ook veranderen door de mens. Dit zie je vooral terug in het broeikaseffect. Veel bedrijven stoten veel CO2 uit. Dat is een broeikasgas. Bij een natuurlijk broeikaseffect wordt de warmte die van de aarde komt tegengehouden door de broeikasgassen en de wolken. Hierdoor is er op aarde een fijne temperatuur. Als dit er niet zou zijn, zou het gemiddeld -18 graden zijn op de aarde!

De mens heeft alleen gezorgd dat er een versterkt broeikaseffect is. Er komen steeds meer broeikasgassen in de lucht door het autoverkeer, kappen en verbranden van bossen, fabrieken en energieproductie. Hoe meer broeikasgassen er in de lucht zijn, hoe meer warmte ze vasthouden. Hierdoor warmt de aarde op. Ook het warmstoken van huizen draagt bij aan de opwarming van de aarde.

Mondiale gemiddelde temperatuur, CO2 in de atmosfeer en zonnevlekkenactiviteit sinds 1850. Dikke lijnen voor temperatuur en zonnevlekken vertegenwoordigen een voortschrijdend gemiddelde over 25 jaar van de ruwe gegevens.

Bijkomend probleem is de bevolkingsgroei. Meer mensen, vraagt om meer verwarming, meer huizen, meer energieverbruikt, meer verkeer, meer industrie enzovoorts. Eigenlijk is vanaf de komst van de stoommachine en de daar op volgende industrialisatie in de statistieken te zien dat de mensheid steeds sterker het klimaat belast.

De natuurlijke oorzaken en de oorzaken door de mens samen zorgen ervoor dat de aarde nu heel snel opwarmt. De gemiddelde wereldtemperatuur is al met 0,8 °C gestegen. En de temperatuur van Nederland is zelfs met meer dan 1,5 °C gestegen. Dit heeft ook weer meerdere oorzaken, zoals de warme wind en meer zonnestraling.

Door de klimaatopwarming zal steeds meer sneeuw verdwijnen uit deze gebieden

Gevolgen van de klimaatopwarming

Door de opwarming van de aarde verandert het klimaat. Op veel gebieden is nu al te zien waar dit toe leidt. Dit zal in de toekomst alleen maar meer worden.

De bergen

De sneeuw in de bergen wordt steeds minder en de sneeuwgrens komt hoger te liggen. Ook gletsjers trekken zich steeds verder terug. Dit betekent ook dat er minder water beschikbaar komt voor de rivieren. En dus ook minder zoet water voor de mensen, dieren en planten. Van al het water op aarde is slechts 2% zoet en drinkbaar.

Je merkt het de laatste jaren ook in de wintersportgebieden. Deze worden steeds kleiner en sommige ski-pistes moeten met kunstsneeuw gemaakt worden. Dit kost veel water en energie.

De woestijn

Opwarming van de aarde heeft veel gevolgen. Ook voor de woestijn. Die wordt droger en droger en droger. Bedoeïenen (woestijnnomaden) moeten steeds meer lopen om water te vinden, want de meeste beekjes zijn opgedroogd. Er komt zelfs oorlog door! Er is niet genoeg water en voedsel voor 2 stammen, dus moeten ze ervoor knokken.

Ook komen er door de opwarming steeds meer ziektes voor. De malariamug komt op de warmte af. Als je wordt gestoken door een malariamug kan je de ziekte malaria krijgen.

De Noordpool

Iglo’s op de Noordpool smelten steeds sneller. Een stuk of 1, 2 jaar geleden smolten iglo’s in juli. Nu al in juni! Zo ook de ijsschotsen. En dit brengt grote gevolgen met zich mee; De ijsbeer sterft langzaam uit, volgens Wereld Natuur Fonds al de volgende eeuw. IJsberen springen van ijsschots naar ijsschots op zoek naar zeehonden om te eten. Omdat er steeds minder ijsschotsen zijn, wordt jagen naar zeehonden steeds moeilijker. En als ze niks eten, hongeren ze uit.

Zeespiegel

Door de opwarming stijgt het water in de zee. Dat komt doordat warmer water meer ruimte nodig heeft dan koud water. Smeltend ijs zorgt ook voor meer water in de zee. IJstongen op land smelten en dat water komt in de zee. Drijvend ijs dat smelt maakt voor de zeespiegel niet meteen uit. Maar al dat smeltende ijs betekent wel dat de Noordpool steeds minder wit wordt. Daardoor weerkaatst het minder licht en warmte en warmt het nog verder op.

Eilanden

Steeds meer eilanden verdwijnen onder water. Dat gaat dan weer het land op. Steeds meer, totdat er niks meer van het eiland te zien is. Niet alleen de aarde warmt op, ook de oceanen! En het koraalrif kan daar niet tegen, dus het verdwijnt.

Extreme weersomstandigheden

Bosbranden zijn er altijd al geweest. Door de opwarming van de aarde zal dit alleen maar vaker voorkomen. Bovendien zullen de bosbranden alleen maar heviger worden. In Nederland is er een goede brandweer, maar in uitgestrekte gebieden zoals de Amazone of in Siberië is het onmogelijk om het te blussen. Die gebieden zijn gewoon te groot en vaak zijn er geen goede wegen voor de brandweer. Waar dan aan de ene kant van de aarde grote branden woeden, kunnen dan aan de andere kant grote regenbuien voorkomen. Die zijn dan zo erg dat er in een dag evenveel regen uit de lucht komt als in een half jaar. Als dat dan in steden valt, dat stromen ze onder. Dat gebeurt vooral bij steden die in een vallei liggen of langs een rivier. Ook ontbossing (het kappen van veel bomen) heeft invloed op het weer. Bomen (en planten in het algemeen) nemen warmte op en zorgen dus voor verkoeling. Bovendien houden de wortels de grond vast. Haal je de bomen weg, dan heb je geen verkoeling meer en de grond waar eerst het groen was neemt op de lange duur geen regenwater meer op (het verliest z'n sponswerking). Ook bij de verstening van tuinen heb je hetzelfde effect. Als het dan eens flink gaat regenen, dan krijg je grote wateroverlast. In 2024 werd bekend dat orkanen steeds heftiger worden. Hierdoor richten ze steeds meer schade aan. Dit zou komen door de opwarming van de oceanen.

Het Nederlands klimaat

Ook voor Nederland gaan er dingen veranderen. Als de zeespiegel stijgt, dan zullen dijken en duinen moeten worden verhoogd en verbreed. Door het warmere weer zullen ook andere dieren en planten in ons land komen.

Temperatuurverschillen

Nederland heeft altijd een klimaat gehad met kleine verschillen tussen de zomers en de winters. We merken wel dat het ene seizoen warmer of kouder is dan de andere, maar echt grote temperatuurverschillen zijn er niet. Ook hebben we een klimaat waarbij er het hele jaar regen valt. Maar doordat de hele aarde opwarmt, verwacht het KNMI dat de klimaten die er op aarde zijn naar het noorden toe op gaan schuiven. Dat betekent dat er in Nederland een meer mediterraan klimaat komt, dat vind je nu rond de Middellandse Zee. Er zullen dus warmere zomers en zachte winters (met weinig dagen waarop het vriest) komen. De winters worden wel natter, er kan dus meer regen vallen. En als het in de zomer regent, zullen het vaker extreme regenbuien zijn (met veel onweer). Verder zal het in de zomer ook heel droog kunnen worden.

Planten in Nederland

Kransmuur

Bezemkruiskruid

Veenbes

Als het klimaat in Nederland gaat veranderen, zal dit ook gevolgen hebben voor de planten die hier groeien. Sommige planten houden meer van de warmte en andere hebben zich beter aangepast aan de kou. Veel planten en bomen die je nu in Nederland ziet, zullen gewoon blijven. Maar er zullen ook planten bij komen of weggaan. Als Nederland warmer wordt, gaan planten die van de kou houden het hier moeilijker krijgen. Zij trekken dan liever naar het noorden, waar het kouder is. Zo zal bijvoorbeeld de Veenbes langzaam aan verdwijnen. Maar planten die het hier eerst te koud vonden, kunnen hier nu beter gaan groeien als het warmer wordt. Nu al zie je in Nederland het Bezemkruiskruid, dat uit Zuid-Afrika komt, en Kransmuur (uit Spanje). En daar komen door de klimaatverandering nog veel meer soorten bij! Er komen gelukkig zelfs meer soorten bij, dan dat er verdwijnen.

De toekomst

De toekomst ziet er alleen maar slechter uit. Maar dat kunnen wij veranderen. Want het komt vooral door de mens. Daar zijn de meeste mensen over eens. Alleen een kleine groep denkt dat het door de natuur komt.

Jij kan helpen. Door bijvoorbeeld meer met de fiets te gaan dan met de auto, niet te lang te douchen, de koelkast zoveel mogelijk dicht te laten, de wc met regenwater door te spoelen, minder plastic gebruiken en weggooien en overbodige lampen uit te doen. Maar vooral is het heel belangrijk om minder vlees en andere producten van dieren (zoals melk, ei, kaas en boter) te eten, en minder vaak met het vliegtuig te reizen.

Ook de regering kan meer doen. Ze kunnen ervoor zorgen dat landen die wel heel vervuilend zijn, een extra belasting moeten betalen op de producten die ze aan Nederland willen verkopen. Zo verdienen ze minder geld en zullen ze ook meer moeite doen om het milieu te redden. Want als we zo doorgaan, zou het deze eeuw wel van 1,1 tot 6,4 graden warmer kunnen worden!

Geo-engeneering (klimaat-engeneering)

Wetenschappers en technici zijn bezig dingen te bedenken om de klimaatverandering tegen te gaan of te beperken, bijvoorbeeld met het tegenhouden van teveel zonnestraling op bepaalde plaatsen, of met het voorkomen dat er teveel ijs in de poolgebieden smelt. Dat wordt geo-engeneering of klimaat-engeneering genoemd. Maar of dat zomaar kan en (precies goed) gaat werken? Er kunnen namelijk ook problemen door onverwachte effecten ontstaan of als je die effecten niet goed kunt beheersen.

Media

Informatie

• Klimaatverandering (KNMI)

Video's

• Klimaatverandering en de problemen voor de toekomst (Levensbeschouwing.net)
• Klimaatverandering als gevolg van de overconsumptie en overbevolking (Levensbeschouwing.net)
• Waarom een aliensekte het einde van de wereld voorspelt (KRO-NCRV/Pointer Checkt)
• Uit de droom (VPRO/Frontlinie)
• Het klimaat: zijn we te laat? (NOS)