Willem Barentsz

Ontdekkingsreiziger en zeevaarder Willem Barentsz

Willem Barentsz (Terschelling, Holland, +/- 1550 - Nova Zembla, 20 juni 1597) was een Nederlandse zeevaarder en ontdekkingsreiziger.

Willem Barentsz werd rond +/- 1550 geboren op Terschelling in het dorpje Formerum. Op vroege leeftijd vertrok hij naar de zee, hier leerde hij varen op grote wateren. Ook maakte hij een atlas van de Middellandse Zee. Hij verzamelde zijn informatie uit zijn eigen tochten en door te vragen aan andere mensen op zee. Willem Barentsz was een zeeman, kaartenmaker en hij hield van spannende avonturen. Zijn grote droom was om de hele wereld in kaart brengen. Willem Barentsz is bekend geworden door zijn mislukte (derde) tocht om een noordoostelijke route te vinden en zo zonder problemen in China, Japan en Oost-Indië te komen.

De heenreis naar Nova Zembla

Willem Barentsz maakte in het totaal drie reizen om een noordoostelijke route te vinden, dat wil zeggen, een zeeweg langs de noordkust naar het Verre Oosten. De eerste reis maakte hij in 1594 en zag dat er het eerste deel geen ijs lag, hij ging snel naar huis om het te vertellen. De tweede reis was rampzalig, ze kwamen vast te zitten en besloten terug te keren naar Holland. De derde tocht (vertrek mei 1596) startte met twee schepen vanaf de Amsterdamse haven. De schepen voeren naar Noorwegen, daar vond Jan-Cornelisz Rijp dat ze terug moesten naar Holland, omdat het ijs steeds dichter werd. Barentsz wilde door en de twee schepen ging uit elkaar. Barentsz ontdekte toen Bereneiland en Spitsbergen, maar de reis werd steeds lastiger door de kou en het ijs. Op 11 september 1596 konden ze niet anders dan overwinteren op Nova Zembla, omdat het schip vast zat in het ijs. Aan boord blijven in die extreme kou zou veel te gevaarlijk zijn.

De overwintering op Nova Zembla

Op een eiland in Rusland besloot Willem Barentsz samen met de andere mannen een huis te bouwen met de aangespoelde bomen en takken. Er werden ook onderdelen van het schip gebruikt. Een aantal dagen later was het Behouden Huis klaar om in te wonen. In het begin hadden ze nog voldoende eten, maar omdat ze zolang bleven werd dit steeds minder. Gelukkig werden er poolvossen gevangen voor extra eten, hierdoor kregen de mannen ook vitamines binnen. Door het toenemen van de extreme kou werden alle gaten van het huis dichtgemaakt. Ze hielden met een zandloper de tijd bij, zodat ze wisten wanneer het dag en nacht was. Toen er in juni 1597 nog steeds veel ijs lag werd er besloten om met twee open sloepen terug te varen naar Holland. Een aantal mannen, onder wie Willem Barentsz, was al ziek bij het vertrek.

De terugreis naar Holland

De terugreis was eigenlijk nog gevaarlijker dan het overwinteren op Nova Zembla, omdat er onvoldoende bescherming was tegen sneeuwstormen en ijsberen. Tot overmaat van ramp zakte Willem Barentsz op 16 juni 1597 door het ijs, mede hierdoor stierf hij op 20 juni 1597. Gelukkig had Willem Barentsz nog net aan iemand anders de route verteld, hierdoor bereikte de twee sloepen eind juli Straat Waigatsj. Hier ontmoetten zij de eerste mensen sinds de overwintering op Nova Zembla. Vanaf dat moment ging de terugreis beter, omdat ze dankzij die mensen steeds nieuw eten en drinken konden kopen. In Rusland kwamen ze later Jan Cornelisz Rijp weer tegen, die op handelsreis in Rusland was. Aan boord van dat schip keerde twaalf mannen op 1 november 1597 terug in Amsterdam, ze waren bijna anderhalf jaar weggeweest. Het avontuur was voorbij.

Gerrit de Veer

Gerrit de Veer was een schrijver. Hij maakte als bemanningslid de tweede en derde tocht van Willem Barentsz mee. Bij de derde tocht had hij een dagboek mee en kon hij alles vastleggen van de heenreis, overwintering en terugreis. Gerrit heeft direct na de terugkomst in Amsterdam een boek uitgebracht over de drie tochten van Barentsz. De informatie van de eerste tocht kwam uit verhalen van Willem Barentsz zelf.

Behouden Huis

Door het reisverslag van Gerrit de Veer werden later resten gevonden van het Behouden Huis op Nova Zembla. Als herinnering is 400 jaar na de overwintering op Nova Zembla het Behouden Huis nagebouwd in Amsterdam en op Terschelling.