Tachtigers

De Tachtigers is een stroming in de Nederlandse literatuur en kunst. Het bestond van ca. 1880 tot 1894. Het het impressionisme en naturalisme stond centraal bij deze stroming. Zij brachten vernieuwing aan in de poëzie. Het was een hechte gemeenschap van bevriende schrijvers en kunstenaars. Enkelen hadden een stuk landgoed waar ze samen kwamen. Ze kenden elkaar van hun studies of van sociëteiten, schreven elkaar vaak, leenden elkaar geld en investeerden in "hun" in 1885 vol elan opgericht nieuw literair tijdschrift De Nieuwe Gids. De Tachtigers ontketenden een heuse revolutie in de Nederlandse literatuur. De oude literatuur werd afgedankt. Men vond dat de kunst genoeg had aan zichzelf.

De Tachtigers en het naturalisme

Het gedicht De waterlelie van Frederik van Eeden.

Vanuit het realisme ontstond het naturalisme. De naturalisten schreven vaak over personen die het slachtoffer waren van de maatschappij. Zij konden zelf niets aan hun toestand veranderen en het was niet hun schuld dat ze in die toestand terecht waren gekomen. Men ziet de wereld vaak door de ogen van het hoofdpersonage en er was geen geloof in een God of een hogere macht. De naturalisten werden in Nederland de Tachtigers genoemd, aangezien ze in de jaren 1880 schreven. In De Nieuwe Gids schreven ze over de literatuur. De Tachtigers zagen zich als vernieuwers en maakte kunst omwille van de kunst (L'art pour l'art). De kunst had geen ander doel dan de kunst zelf. Onder de Tachtigers vallen onder meer Willem Kloos, Albert Verwey, Frederik van Eeden (bekend van De kleine Johannes), Lodewijk van Deyssel en dichter Herman Gorter (bekend van zijn gedicht Mei). Louis Couperus, bekend van Eline Vere en Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan.... Couperus was geen lid van de Tachtigers, maar was wel een naturalist en werd ook door hen beïnvloed.

De belangrijkste vertegenwoordiger van het naturalisme is waarschijnlijk Marcellus Emants. In zijn boek Een nagelaten betekenis bekent de schrijver al dat hij zijn vrouw vermoord heeft en zij al begraven is. De roman gaat in op wat men tot die moord aanzette en zijn gevoelens vooraf, tijdens en na de moord. Een nagelaten betekenis wordt gezien als het klassieke voorbeeld van een roman.

Na de Tachtigers kwamen de Negentigers, die tussen 1890 en 1910 actief waren. De Negentigers nemen veel symbolen over en hebben meer interesse voor de mysterie en het onverklaarbare. Ze gaan minder op de gevoelens in dan de Tachtigers. Bekende Negentigers op hun beurt zijn J.H. Leopold en P.C. Boutens.

Hoofdprincipes

Sonnet

O Man van Smarte met de doornenkroon, O bleek bebloed gelaat, dat in den nacht Gloeit als een grote, bleke vlam, - wat macht
Van eindloos lijden maakt uw beeld zo schoon. - Albert Verwey, Christus-sonnet

De principes van de Beweging van Tachtig kunnen als volgt worden samengevat

estheticisme: verheerlijking van de schoonheid;
l'art pour l'art: = kunst om de kunst; de kunst dient geen ander doel dan kunst te zijn: "All art is quite useless" = Alle kunst is tamelijk zinloos (Oscar Wilde);
individualisme: kunst als de "allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie" (Willem Kloos);
eenheid van vorm en inhoud: dit in tegenstelling tot het eerdere principe dat elke uitdrukking een 'gewone' en een 'artistiek verantwoorde' vorm kon hebben;
de waarneembare werkelijkheid als uitgangspunt: leidend tot realisme, naturalisme en sensitivisme (het streven om zoals Gorter het zegt "dat wat je zintuiglijk doorleefde met uitschakeling van den geest onmiddellijk te verklanken" in lyrische poëzie);
daaruit logisch voortvloeiend de eis van originaliteit en het mijden van clichés.

Schrijvers

Aan de Tachtigers verwante kunstenaars

Aan de Tachtigers verwante romanschrijvers (maar geen lid van) als Louis Couperus en Marcellus Emants werden sterk beïnvloed door het naturalisme.

Vele Kunstschilders die verwant waren aan de Tachtigers lieten zich vooral inspireren door het impressionisme. Mede onder invloed van de schilders van de Haagse School werden de oude principes van de zeventiende-eeuwse schilderkunst verlaten. Ook in Het Gooi streken veel van deze schilders neer om het dorpse karakter in beeld te brengen. Het Singer Museum in Laren bezit een grote collectie van schiderijen uit deze periode.

Schilders die kunnen worden gerekend tot de Tachtigers waren: