Melodeon
Een melodeon, trekzak, schippersklavier of trekharmonica lijkt op een accordeon of een bandoneon en is ook een aerofoon muziekinstrument. Het is een soort knopaccordeon waarop het melodietoetsenbord een of meer rijen knoppen bevat, waarbij elke rij de noten van een enkele zogeheten diatonische toonladder maakt. De knoppen op het bas- toetsenbord zijn meestal in paren gerangschikt, waarbij één knop van een paar de grondtoon van een akkoord laat klinken en de andere de overeenkomstige majeur- drieklank (of soms een mineur-drieklank). Bij het duwen van de blaasbalg krijgen de tonen bij elk van een ingedrukte knoppen een ander geluid dan bij het trekken. Dit is hetzelfde als het blazen en zuigen bij en (diatonische) mondharmonica. Bij een accordeon blijven bij elk van een ingedrukte knoppen de tonen hetzelfde bij het duwen en trekken. Bij de melodeon verschilt het per knop een hele noot als je duwt of trekt. Dat maakt het spelen een stuk lastiger, zeker als je alle toonladders (toonsoorten) zou willen maken. Bij een melodeon is dat namelijk alleen mogelijk in één toonsoort. Ze zijn in één bepaalde toonsoort gestemd, en daarmee bestaan er melodeons in verschillende toonsoorten. Met een accordeon kun je wel alle toonladders in de verschillende toonsoorten maken en is het daarmee een chromatisch instrument.
Melodeons met diatonische knop zijn populair in veel landen en worden voornamelijk gebruikt voor het spelen van populaire muziek en traditionele volksmuziek, en moderne vormen als de folk.
In Ierland wordt het ook een bosca genoemd, in Rusland de garmon en in Zweden heet het de durspel. Ook in Nederland kent het instrument veel bijnamen: monika (Brabant), trekbuul (Twente en Limburg), kwetsbuul of knijpzak (Limburg), moenieke (Stellingwerven), loekbealch (Friesland), pokkelorgel (Groningen), hottevot en boekorgel (Drenthe), pensorgel (Zuid-Nederland).
De kleinere concertina is verwant aan de melodeon. Deze is vaak achthoekig en komt oorspronkelijk uit Duitsland. Daar is later de bandoneon uit ontwikkeld.
| Knop | Duwen | Trekken |
|---|---|---|
| 1 | C | D |
| 2 | E. | F. |
| 3 | G | EEN |
| 4 | C ' | B. |
| 5 | E ' | D ' |
| 6 | G ' | F ' |
| 7 | C '' | EEN' |
| 8 | E '' | B ' |
Links
- Muziekweb - Melodeon, Trekzak
- YouTube - Melodeon, Bosca + melodeon