Fontein
Een fontein is een kunstig bouwwerkje waaruit een felle waterstraal opspuit.
Fontein komt van het Latijnse "fons", wat bron betekent.
Waterleverancier
Fonteinen hadden vroeger echt een functie. Ze waren verbonden met bronnen of aquaducten en werden gebruikt om de inwoners van steden, dorpen en dorpen te voorzien van drinkwater en water om te baden en te wassen. Tot het einde van de 19e eeuw werkten de meeste fonteinen door gebruik te maken van de zwaartekracht en hadden ze een waterbron nodig die hoger lag dan de fontein zelf. Dit kon een reservoir of aquaduct zijn, om het water omhoog te laten borrelen of zelfs in de lucht te laten spuiten. Hoe groter het hoogteverschil, hoe hoger de waterdruk (wet van Toricelli).
Naast het verstrekken van drinkwater werden fonteinen gebruikt voor decoratie (versiering). Romeinse fonteinen waren versierd met bronzen of stenen maskers van dieren of helden. In de Middeleeuwen gebruikten Moorse en islamitische tuinontwerpers fonteinen om miniatuurversies van de tuinen van het paradijs te creëren. Koning Lodewijk XIV van Frankrijk gebruikte fonteinen in de tuinen van Versailles om zijn macht over de natuur te laten zien. De barokke decoratieve fonteinen van Rome in de 17e en 18e eeuw waren een uiting van gerestaureerde Romeinse aquaducten en verheerlijkten de pausen die ze bouwden.
Tegen het einde van de 19e eeuw, toen sanitair binnenshuis de belangrijkste bron van drinkwater werd, werden stedelijke fonteinen puur decoratief. Mechanische pompen vervingen de zwaartekracht en lieten fonteinen water recyclen en hoog in de lucht spuiten. De Jet d'Eau in het Meer van Genève, gebouwd in 1951, schiet water 140 meter in de lucht. De hoogste fontein ter wereld is de King Fahd's Fountain in Jeddah, Saoedi-Arabië, die water 260 meter boven de Rode Zee spuit.
Fonteinen worden tegenwoordig gebruikt om stadsparken en pleinen te versieren; om personen of gebeurtenissen te eren; voor recreatie en voor amusement. Een splashpad of spray-pool zorgt ervoor dat stadsbewoners naar binnen kunnen, nat worden en afkoelen in de zomer. De muzikale fontein of het waterorgel combineert bewegende waterstralen, gekleurde lichten en opgenomen muziek, bestuurd door een computer, voor dramatische effecten. Fonteinen kunnen zelf ook muziekinstrumenten zijn die worden bespeeld door obstructie van een of meer van hun waterstralen. Drinkfonteinen zorgen voor schoon drinkwater in openbare gebouwen, parken en openbare ruimtes.
Geschiedenis
Oude beschavingen bouwden stenen bassins om kostbaar drinkwater op te vangen en vast te houden. In de ruïnes van de oude Sumerische stad Lagash in het moderne Irak werd een gebeeldhouwd stenen bassin ontdekt dat van rond 2.000 v. Chr. is. De oude Assyriërs bouwden een reeks bassins in de kloof van de rivier de Comel, uitgehouwen in massief gesteente, verbonden door kleine kanalen, die afdalen naar een beek. Het laagste bassin was versierd met gebeeldhouwde reliëfs van twee leeuwen. De oude Egyptenaren hadden slimme systemen om water uit de Nijl naar boven te hijsen voor drinkwater en irrigatie, want zonder een hogere waterbron was het niet mogelijk om het water door de zwaartekracht te laten stromen. Er zijn leeuwvormige fonteinen in deTempel van Dendera in Qena gevonden.
De oude Grieken gebruikten aquaducten en door zwaartekracht aangedreven fonteinen om water te verdelen. Volgens oude historici bestonden er fonteinen in Athene, Korinthe en andere oude Griekse steden in de 6e eeuw v. Chr. als de eindpunten van aquaducten die water uit bronnen en rivieren naar de steden brachten.
Griekse fonteinen waren gemaakt van steen of marmer, met water dat door bronzen pijpen stroomde en uit de mond van een gebeeldhouwd masker kwam dat de kop van een leeuw of de snuit van een ander dier voorstelde. De Romeinen waren meesterbouwers in de waterbouwkunde zoals baden, bassins aquaducten en fonteinen.
Middeleeuwen
Veel van de Romeinse technieken gingen verloren en aquaducten werden afgebroken.
Fonteinen in de Middeleeuwen werden gezien als symbool van de bron van leven, zuiverheid, wijsheid, onschuld en de Hof van Eden. Ze werden vaak gebruikt voor rituele wassingen vóór religieuze diensten. Dit zie je ook terug in de Islamitische cultuur. Islamitische tuinen na de 7e eeuw werden traditioneel omsloten door muren en waren ontworpen om het paradijs te vertegenwoordigen met daarin een bassin met fontein.
Renaissance en barok
In de renaissance werden veel van de technieken van de Romeinen herontdekt en hersteld. In Rome leverde het herstelde aquaduct uiteindelijk weer water aan de Trevifontein en de beroemde barokke fonteinen op de Piazza del Popolo en Piazza Navona. Ook in steden als Florence werden aquaducten herbouwd en fonteinen aangelegd. Onder de belangrijke familie Medici waren fonteinen niet alleen bronnen van water, maar ook uitingen van de macht en welwillendheid van de heersers van de stad. De fonteinen werden steeds fraaier en uitbundiger.
.jpg)
Andere steden in Europa namen het over, zoals Parijs. In de tuinen van Versailles hebben de fonteinen en vijvers een centrale rol. Iets wat je ook terugziet in de tuin van paleis het Loo in Apeldoorn. In Rusland, stichtte Peter de Grote in 1703 een nieuwe hoofdstad in St. Petersburg en bouwde hij daar een klein zomerpaleis en tuinen naast de rivier de Neva. De tuinen hadden een fontein van twee zeemonsters die water spuiten, een van de vroegste fonteinen in Rusland.
19e eeuw
In het begin van de 19e eeuw bouwden Londen (fontein op Trafalgar Square 1845) en Parijs aquaducten en nieuwe fonteinen om hun exploderende bevolking van schoon drinkwater te voorzien. Napoleon Bonaparte begon met de bouw van de eerste kanalen die drinkwater naar Parijs brachten, vijftien nieuwe fonteinen, waarvan de meest bekende de Fontaine du Palmier op de Place du Châtelet (1896-1808), ter ere van zijn militaire overwinningen.
Tegen het einde van de 19e eeuw werden fonteinen in grote steden niet meer gebruikt om drinkwater te leveren, maar waren ze gewoon een vorm van kunst en stedelijke decoratie. Sommigen ervan werden van water voorzien door pompen aangedreven door stoommachines.
Hierna werden fonteinen wereldwijd alleen maar technischer, spectaculairder en voorzien van licht, beweging al dan niet begeleid door muziek.
Nadelen
Er kunnen nadelen kleven aan fonteinen, zoals verdrinking, maar ook besmetting door de legionella bacterie die de veteranen ziekte veroorzaakt en die dodelijk kan zijn. Openbare drinkpunten moeten aan strenge eisen voldoen.