Dyspraxie
 |
Gezondheidsklachten?
Ga naar een dokter of huisarts! Volg geen adviezen over gezondheidsklachten van het internet op. |
| Leerstoornissen | |
|---|---|
(moeite met het herkennen van cijfers) Dyscalculie Dysgrafie Dyslexie Dysorthografie Dyspraxie Taalontwikkelingsstoornis (moeite met taal) | |
Dyspraxie of Developmental Cordination Disorder (DCD) is een coördinatie- en ontwikkelingsstoornis. Dyspraxie wordt veroorzaakt doordat de hersenen niet goed in staat zijn bepaalde boodschappen door te geven aan het lichaam. Hierdoor kunnen verschillende problemen ontstaan, zoals moeite met schrijven en fietsen. Mensen met dyspraxie hebben moeite met hun lichaamsbeweging.
Wat is dyspraxie?
Soms merk je dat dingen voor anderen kinderen makkelijk lijken, voor jou best lastig zijn. Misschien struikel je vaak, kost het veel moeite om je jas dicht te doen, of je hand snel moe als je moet schrijven. Je doet echt je best, maar het lijkt alsof je lichaam niet altijd luistert naar wat je hoofd zegt. Als dat zo is, dan zou het kunnen dat je dyspraxie hebt. Dyspraxie is een moeilijk woord voor iets dat met je hersenen te maken heeft. Je hersenen sturen bewegingen van je lichaam aan. Ze geven een soort opdracht aan je armen en benen, vingers en mond. Bij dyspraxie komt die opdracht niet goed of op tijd aan. Daardoor gaan bewegingen of praten iets doen ingewikkelde dan je eigenlijk wilt. Het kan heel frustrerend zijn als iets maar lukt, terwijl je zo hard probeert. Je kunt dan verdrietig of boos voelen, vooral als anderen niet begrijpen wat er aan de hand is. Maar het is belangrijk om te weten dat niets fout doet. Dyspraxie betekent niet dat je lui bent of niet oplet. Je hersenen werken gewoon op een andere manier.
Vormen van dyspraxie
Je hebt drie verschillende soort dyspraxie kwam vormen dan.
Bij lichte dyspraxie merk je wat onhandigheid, maar het kind functioneert grotendeels zelfstandig. Bij matige dyspraxie zijn er duidelijker motorische problemen die dagelijkse taken en schoolprestaties beïnvloeden, met regelmatig behoefte aan hulp of aanpassingen. Zware dyspraxie zorgt voor ernstige beperkingen in de motoriek, communicatie en zelfstandigheid, waarbij intensieve ondersteuning nodig is in vrijwel alle dagelijkse activiteiten.
Dyspraxie per levensfase
Peuter en kleutertijd
Bij jonge kinderen met dyspraxie valt vaak op dat motorische ontwikkeling trager verloopt. Rollen, kruipen en lopen beginnen later dat bij leeftijdsgenoten, en bewegingen ogen wat houterige of ongecontroleerd. Ook dagelijkse handelingen zoals zelf eten met bestek, blokken stapelen of bal vangen zijn lastig. Het leren praten kan vertraagt zijn, omdat de mond motoriek moeilijker onder controle komt.
Onderbouw basisschool
Wanneer kinderen naar school gaan, wordt verschil duidelijker. Knutselactiviteiten zoals knippen, plakken of kleuren zijn een uitdaging en tekeningen zijn vaak slordig. Het leren fietsen of veters strikken lukt minder goed en kost veel oefening. Bewegingen die voor anderen kinderen van zelf gaan vragen bij hun bewuste aandacht en veel energie. Hierdoor raken ze sneller gefrustreerd en vermoeid.
Middenbouw basisschool
In deze fase wordt het leren schrijven een grote struikelblok. Het handschrift is vaak onleesbaar, letters zijn onregelmatig en schrijven gaat traag en met veel moeite. Ook gym en spelactiviteiten zoals touwtje springen balspellen verlopen onhandig. Het plannen van een taak, bijvoorbeeld knutselen of rekenen met meerdere stappen gaat moeizaam, omdat het ordenen van handelingen lastig is. Dit kan leiden tot onzekerheid, omdat kinderen zien dat klasgenoten taken sneller en soepeler uitvoeren.
Bovenbouw basisschool
De motorische problemen blijven zichtbaar schrijven blijft traag en slordig en kinderen kunnen moeite hebben met het gebruik van een liniaal, passer en schaar. Ook praktische zaken zoals koken of knutselen leveren frustratie op. Daarnaast worden de problemen met plannen en organiseren duidelijker het onthouden van meerdere stappen in een opdracht lukt vaak niet goed. Sporten worden vermeden, omdat kinderen zich onhandig voelen of bang zijn om fouten te maken.
Voortgezet onderwijs
Op de middelbare school vallen de problemen met plannen en organiseren op. Het maken van huiswerk, het op tijd af hebben van opdrachten en het bijhouden van een agenda is moeilijk. Motorische taken zoals tekenen, techniek of handvaardigheid leveren extra spanning op. Het schrijven blijft langzaam, waardoor het lastig is om mee te komen met het tempo van de lessen. Sportlessen zijn vaak een bron van onzekerheid duidelijk zichtbaar blijft.
MBO, HBO en universiteit
In vervolgopleidingen kost het plannen en organiseren van studietaken veel inspanning. Het schrijven van aantekeningen tijdens colleges lukt vaak niet snel genoeg, waardoor studenten meer afhankelijk worden van digitale hulpmiddelen. Praktisch vakken of stages met motorische handelingen kunnen extra moeilijk zijn. Tegelijkertijd ontwikkelen vele strategieën zoals werken met checklist, agenda apps of typvaardigheid in plaats van handschrift.
Volwassenen leven
Dyspraxie blijft in het dagelijks leven merkbaar. Volwassenen kunnen moeite hebben met fijne motoriek, zoals koken, huishoudelijke taken of klusje in huis. Autorijden of fietsen kan meer inspanning kosten. Ook op het werk spelen problemen met plannen, coördinatie en handschrift een rol. Toch ontwikkelen veel volwassenen eigen manieren om te compenseren, zoals digitale hulpmiddelen, een duidelijke structuur en kiezen van activiteiten die minder motorische eisen stellen. Naast uitdagingen komen vaak sterke kanten naar voren zoals doorzettingsvermogen, creatief denken en empathie.
Geschiedenis
Dyspraxie is een ontwikkeling stoornis waarbij iemand heeft met bewegen en plannen. Vroeger dachten mensen dat kinderen met dyspraxie gewoon onhandig of traag waren, in de loop van de 20e eeuwige, begon mensen te begrijpen dat er meer aan de hand was. Rond 1900 werd het voor het eerst beschreven door een arts, en pas in de jaren 1980 kreeg het een naam: dyspraxie. In 1994 werd officiële een erkend als een stoornis onder de naam Developmental Cordination Disorder. Sinds dien is er meer aandacht voor, als is het nog niet bij iedereen bekend.
Omgaan met dyspraxie omgeving
Dyspraxie betekent dat iemand moeite kan hebben met bewegen, plannen en dingen die voor anderen van zelf gaan, zoals schrijven, knutselen of sporten. Het is geen kwestie van lui zijn, maar het kost gewoon meer moeite en energie.
- Thuis helpt het als ouders je rustig uitleggen wat er gaat gebeuren en taken in kleine stapjes bieden. Complimenten geven voor inzet is heel erg belangrijk, ook als iets niet helemaal lukt.
- Op school is het fijn als leerkrachten extra tijd geven bij opdrachten en begrijpen dat schrijven, knippen of gym lastig kan zijn. Hulpmiddelen, zoals een laptop of duidelijker plaatjes, kunnen veel steun bieden.
- Op het werk is het belangrijk dat collega's en leidinggevenden geduld hebben en duidelijker afspreken maken. Een rustiger werkplek en taken overzichtelijke stappen zorgen ervoor dat iemand met dyspraxie goed kan meedoen.
Kenmerken
Iemand met dyspraxie heeft de volgende kenmerken:
- Moeite met bewegen
- Het kind heeft een stoornis bij schoolse activiteiten
- De stoornis komt niet door medische dingen zoals een ziekte.
- Soms ook een lage verwerkingssnelheid
Autorijden en dyspraxie
Mensen met dyspraxie hebben moeite met beweging en coördinatie. Dit kan ook invloed hebben op het leren autorijden. Zo kan het moeilijker zijn om handen en voeten tegelijk goed te bewegen, bijvoorbeeld schakelen, gas geven en remmen. Ook het sturen en tegelijkertijd op het verkeer letten kan meer oefening vragen. Tijdens het rijden moet je veel tegelijkertijd doen, zoals snelheid en afstand inschatten, verkeersborden lezen en sturen, en dat kan voor iemand met dyspraxie lastig zijn. Schakelen kan extra moeilijk zijn, omdat het een combinatie bewegingen met handen en voeten vraagt en goed op elkaar moet worden afgestemd. Het kan langer duren voordat schakelen een automatische handeling wordt, vooral onder stress of in druk verkeer. Rijden met een automatische versnellingsbak kan dan een handiger optie zijn. Je hoeft niet schakelen, waardoor je je beter kunt concentreren op het verkeer, de route en de verkeersregels. Dit maakt autorijden vaak rustiger en makkelijker voor mensen met dyspraxie. Over het algemeen kunnen mensen met dyspraxie leren autorijden. Het kan wat extra oefening en geduld kosten, maar met goede begeleiding en eventueel een automatische auto is het goed mogelijk om een veilige en vaardige bestuurder te worden.
Nadelen
Mensen met dyspraxie hebben last van de volgende zaken.
- Problemen met plannen van taken
- Problemen met volgorde van de taken
- Problemen met schrijven, tekenen en andere fijne motoriek oefeningen
- Fietsen en balspellen gaan heel moeizaam
- Weinig tot geen ruimtelijk inzicht
- Haren borstelen en nagels knippen gaat moeizaam en pijnlijk
- Problemen met concentratie bij opdrachten houden
- Kinderachtig gedrag voor de leeftijd
- Niet weten welke maand, dag of welk jaar het is
- Slechte hand-oogcoördinatie
- Problemen met leren
- Geen goed kortetermijngeheugen.
Voordelen
Aan dyspraxie zitten ook een aantal goede kanten, namelijk:
- Een goed langeretermijn-geheugen
- Een vlot taalgebruik
- Goede woordenschat
- Groot doorzettingsvermogen
- Inlevingsvermogen
Goed om te weten...
Hoewel sommige dingen lastiger zijn, heb je vast ook dingen die juist heel goed kunt. Misschien ben je heel creatief, denk je goed over dingen na, of kun je grappig verhalen vertellen. Iedereen heeft wel iets waar hij op uitblinkt. Je staat er niet alleen voor. Er zijn mensen die je kunnen helpen om met dyspraxie om te gaan. Je ouders, juf, meester en soms ook een therapeut leren je hoe dingen makkelijker kan maken. Met oefenen, geduld en hulp kun je steeds meer zelf. Dyspraxie gaat niet meer weg, maar leert er mee omgaan. En ook al gaat soms wat langzaam of op een andere manier, dat is helemaal niet erg. Jij doet het op jou manier en dat is goed.
Ervaren hoe het is
Om te ervaren hoe het kan zijn om dyspraxie kun je volgende opdracht proberen uit voeren. Probeer je veters te strikken terwijl constant iemand aan je stoel wiebelt en je handen net nat zijn geweest. Zo kan het soms voelen om dyspraxie te hebben. Alles kost net wat meer moeite en tijd, ook al wil je het zo graag.