De Vliegende Hollander (legende)

Een schilderij van de Vliegende Hollander

De Vliegende Hollander is een Nederlandse legende uit de 17e eeuw. De legende is vermoedelijk ontstaan bij de VOC tijdens de Gouden Eeuw. De oudste opgeschreven versies van de legende komen echter uit de 18e eeuw, maar de legende vindt wel plaats in de 17e eeuw. De legende van de Vliegende Hollander gaat over een schip wat vervloekt werd, nadat de kapitein tijdens Pasen ging varen. In sommige versies wordt de kapitein "De Vliegende Hollander" genoemd, maar vaak is "De Vliegende Hollander" de naam van het schip.

Volgens de legende zou dit schip nog altijd rond Kaap De Goede Hoop varen. Soms wordt dit als een oud, versleten en onbemand schip afgebeeld, terwijl anderen als een geestverschijning beschrijven. De Vliegende Hollander zou daardoor een zogeheten spookschip zijn; een onbemand schip wat achtergelaten is. In de 19e en 20e eeuw gaven verschillende schepen aan dat zij de Vliegende Hollander gezien hadden. Hierdoor groeide de legende van de Vliegende Hollander uit tot een van de bekendste spookschepen.

Legende

Let op! Van legendes zijn verschillende versies. De onderstaande versie kan dus verschillen van andere versies.

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

De Vliegende Hollander als spookschip in de verte

De Vliegende Hollander was een schip voor het vervoer van goederen in dienst van de VOC. Het schip voer vanuit Indië terug naar Nederland. De kapitein van het schip was Willem van der Decken. Van der Decken was een roekeloze man die god niet vreesde. Hierdoor had verschillende zonden begaan. Zo besloot hij te varen op Paaszondag. In het verleden was varen op zondag verboden, aangezien zondag een rustdag was. Pasen is een belangrijk christelijk feest, waardoor de kapitein een nog ergere zonde had begaan. In sommige versies begaat de kapitein nog meer zonden. Zo staat hij als vrij wreed tegen zijn bemanning en doet alles om zo snel mogelijk naar huis komen. Soms wordt ook verteld dat de kapitein een stuurman liet vermoorden en/of over zee liet gooien, maar dit is niet altijd onderdeel van het verhaal.

De kapitein zwoer dat hij zal varen of het nou Pasen of geen Pasen is. Hij zegt dat hij "desnoods zal varen tot in den eeuwigheid". In de meeste versies wordt hierdoor door God gestraft. In andere versies sluit de kapitein een pakt met de Duivel om zo snel mogelijk terug te komen in Nederland. Tijdens het varen op Paaszondag wordt de zee steeds onrustiger en komt er een storm opzetten. Deze stormen is heftiger dan wat de kapitein ooit gezien heeft. De golven slaan op het schip en gooien de leden van de bemanning overboord. In deze storm wordt het schip vervloekt en zal hierdoor voor eeuwig doorvaren.

Volgens de legende vaart het schip nog altijd rond Kaap De Goede Hoop. Het schip ziet er oud, vervallen en verlaten uit. In andere versies is het schip vergaan, maar zweeft er een schip in spookvorm boven de golven. Schepen die rond Kaap De Goede Hoop varen kunnen de Vliegende Hollander nog altijd tegenkomen.

Ontstaan

De zogeheten Brouwerroute die door Nederlandse VOC-schepen werd gebruikt. Kaap de Goede Hoop was een belangrijk punt voor de schepen en ligt in het zuiden van Zuid-Afrika. Toentertijd was hier een Nederlandse kolonie (Kaapkolonie), waar de schepen tijdelijk aanmeerden.

De eerste keer dat het schip in de literatuur wordt genoemd was in 1790 door John MacDonald. In de jaren erna wordt het door verschillende andere schrijvers vermeld, zoals George Barrington en John Leyden. Later wordt het ook door andere, bekendere Engelse schrijvers vermeld. De beroemde Engelse schrijver Thomas Moore schrijft een gedicht over het schip in 1804. Hierbij verteld hij dat het schip op de Atlantische Oceaan ten onder is gegaan. De Schotse schrijver Walter Scott schrijft in 1812 een eigen gedicht, waarin hij van de Vliegende Hollander een piratenschip maakt.

Het is onduidelijk wanneer de legende precies ontstaan is. Volgens sommige bronnen wordt echter gezegd dat het verhaal van Bernard Fokke model stond voor de legende. Fokke was een Nederlandse kapitein in de 17e eeuw. Hij voer tussen Java en Nederland en stond bekend om zijn snelheid. Hij wist de zeereis zo snel af te leggen dat sommigen zelfs geloofden dat hij een pakt met de Duivel had gesloten. Dit komt erg overeen met de kapitein uit de legende, aangezien deze ook snelheid belangrijk vond.

In 1812 wordt een versie van de legende gepubliceerd in een Brits tijdschrift, de Blackwood's Edinburgh Magazine. Deze versie zegt dat de kapitein van het schip Van der Decken heette. Ook zegt het dat het schip nog steeds ronddwaalt langs Kaap De Goede Hoop. De reden dat deze locatie werd gekozen, heeft met de onbetrouwbaarheid van de kaap te maken. Kaap De Goede Hoop stond bekend om zijn wisselvalligheid. Het was de plaats waar de koude lucht van Antarctica en de warme lucht van de tropen samenkwamen. Hierdoor konden plotseling grote stormen ontstaan, waardoor schepen in de problemen konden komen en zelfs ten onder konden gaan. De kaap werd dan ook gevreesd door veel zeelui en veel mensen waren blij als er langs waren gevaren zonder grote problemen.

Rapporteringen

Een luchtweerspiegeling op zee

In de 19e en 20e eeuw waren er verschillende rapporteringen van de Vliegende Hollander. Scheepslui zouden het schip gezien hebben. In de meeste gevallen zagen zij dit in de verte of voer het schip vlak langs. De meeste mensen beschreven het als een oud, vervallen en onbemand schip. Een van de hen was de Britse koning George V toen hij nog prins was. In 1881 was hij op een reis rond de wereld en beschreef dat hij het schip samen met 13 andere bemanningsleden zag voor de kust van Australië.

Voor de rapporteringen zijn verschillende verklaringen. De bekendste verklaring is die van de luchtweerspiegeling. Wanneer de zon op een bepaalde manier staat, kunnen objecten in de lucht weerspiegeld worden. In het geval van het spookschip kan het zijn dat een normaal schip in de verte in de lucht weerspiegeld kan worden. Deze weerspiegeling kan er ook voor zorgen dat het schip groter wordt uitgebeeld. Hierdoor valt alleen de weerspiegeling op, terwijl het echte schip niet duidelijk zichtbaar is.

In de media

De Vliegende Hollander is een bekende legende, ook in andere landen. Er zijn verschillende boeken, gedichten, series en films gemaakt over het schip. Een paar voorbeelden van waar de Vliegende Hollander voorbijkomt zijn:

De Vliegende Hollander in de Efteling

• In het gedicht The Rime of the Ancient Mariner van Samuel Taylor Coleridge wordt een spookschip beschreven, wat mogelijk de Vliegende Hollander is.
• Richard Wagner schreef een opera over het spookschip in 1843. Hij gebruikte een boek van Heinrich Heine.
• In een aflevering van The Twilight Zone maakt de bestuurder van een onderzeeër hetzelfde mee als de kapitein van de Vliegende Hollander; hij moest zijn laatste dag steeds opnieuw meemaken.
• In SpongeBob SquarePants komt een personage voor genaamd de Vliegende Hollander. In de serie wordt de kapitein van het schip zo genoemd. Het schip en de kapitein worden afgebeeld als geesten.
• In de Pirates of the Caribbean-films is Davy Jones de kapitein van een schip genaamd de Vliegende Hollander.
• In 1951 werd de film Pandora and the Flying Dutchman gemaakt, wat over het schip gaat.
• In de Efteling staat sinds 2007 de attractie De Vliegende Hollander, wat gaat over de legende.

Bronnen

• Wat is er waar van de Vliegende Hollander? via www.willemwver.nl
• (en) Het artikel op de Engelstalige Wikipedia