De Groene Amsterdammer

De Groene Amsterdammer
Het logo van De Groene Amsterdammer tot 2013
Gegevens
Volledige naam
Land	Nederland
Regio
Stad
Taal	Nederlands
Type	Opinieblad
Slagzin	Onafhankelijk, kritisch, betrokken
Eigenaar
Uitgeverij	NV Weekblad De Groene Amsterdammer
Hoofdkantoor
Eerste uitgave
Laatste uitgave
Hoofdredacteur	Xandra Schutte
Redacteur(s)
Oplage	27.988 (2023)
Bereik	88.000 (2023)
Stroming	Progressief-liberalisme
Doelgroep	Intellectuelen, progressieven
ISSN	1871-7837
Overig
Website
Portaal Media

De Groene Amsterdammer is een Nederlands opinieblad. Het tijdschrift is progressief-liberaal van karakter.

Geschiedenis

Oprichting

De kop van De Amsterdammer in 1877.

Het blad werd in 1877 opgericht door de letterkundigen Taco de Beer en Manuel van Loghem. Het blad heette toen nog De Amsterdammer. De Beer groeide op in een Hervormd gezin. Zijn ouders wilden dat hij predikant werd, maar daar kwam weinig van terecht. Uiteindelijk werd hij taalkundige. Het weekblad richtte zich eerst vooral op handel, industrie en de kunsten, maar breidde daarna ook uit naar politiek en andere maatschappelijke onderwerpen. In die tijd werd kritiek op de maatschappij vooral gegeven in de vorm van literatuurkritiek. Hierdoor was de band tussen de literatuur (de kunsten) en de politiek vanzelfsprekend.

In het jaar van oprichting werd Johannes de Koo aangenomen als hoofdredacteur. De Koo was van oorsprong een Hervormde predikant, maar stopte in 1874 met zijn werk. De Koo werkte tussen 1874 en 1877 eerst voor Het Vaderland, een liberale krant uit Den Haag. In 1877 werd hij door De Beer en Van Loghem gevraagd om hoofdredacteur te worden. Politiek gezien was hij radicale liberaal (links-liberaal). Dit kwam later ook tot uiting in zijn vrijzinnige en directe schrijfstijl.

Het blad werd al gauw niet meer De Amsterdammer, maar De Groene Amsterdammer genoemd. Lezers van het weekblad gaven aan het blad deze andere naam, omdat de omslag van het blad groen was. In die tijd was er namelijk ook een dagelijkse krant onder de naam De Amsterdammer.

De Groene Amsterdammer was mede-eigendom van Justus van Maurik jr., in die tijd een bekende schrijver. Op deze manier werd De Amsterdammer bekend bij het grotere publiek. Ook Johan Braakensiek, die de politieke spotprenten van het blad maakte, zorgde voor een hoge oplage.

Afsplitsing

Een omslag van De Groene Amsterdammer uit 1937.

Na een ruzie splitsten Pieter Lodewijk Tak en een aantal andere redacteuren zich af van De Groene Amsterdammer. Zij begonnen De Kroniek. Dat blad had zowel katholieke als socialistische bijdragen, maar werd in de jaren 1890 de spreekbuis van de sociaaldemocratie. De Groene Amsterdammer bleef echter links-liberaal. Politiek gezien paste De Groene Amsterdammer dus meer bij de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB), terwijl De Kroniek nauwe banden had met de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). De Kroniek hield het niet lang vol. Tak werd in 1903 uiteindelijk de hoofdredacteur van Het Volk, de partijkrant van de SDAP.

In 1925 kreeg het blad daadwerkelijk de naam De Groene Amsterdammer en werd De Amsterdammer losgelaten als titel.

Tweede Wereldoorlog

De productie van het weekblad werd stopgezet na de nazi-Duitse inval in Nederland in mei 1940. Dat was het begin van Tweede Wereldoorlog in Nederland. Tot oktober 1940 probeerde het blad voort te bestaan, maar de inperking van de persvrijheid en de verregaande censuur maakte dat onmogelijk.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog verscheen het weekblad weer. Er waren eerst plannen om samen te gaan met het socialistische Vrij Nederland, maar dat ging uiteindelijk niet door. De leden van de redactie konden het niet vinden met Henk van Randwijk, de hoofdredacteur van Vrij Nederland. In 1952 stapte Van Randwijk interessant genoeg juist over naar De Groene Amsterdammer, waarvoor hij als journalist ging schrijven.

Het blad schoof in de jaren 1950 duidelijk op naar links en stond aanvankelijk tijdens de Koude Oorlog aan de kant van de Volksrepubliek China en de Sovjet-Unie. Dit gold voor meer linkse bladen van die tijd, zoals Vrij Nederland en De Waarheid. Waar de Groene Amsterdammer in de beginjaren nog links-liberaal was, was de krant in de jaren 1950 linkser geworden dan Vrij Nederland.

Hier kwam een einde toen de Russische schrijver Aleksandr Solzjenitsyn het boek Goelagarchipel schreef. Dat werd in 1973 in Parijs gepubliceerd en ging over de verschrikkingen van de Goelag in de Sovjet-Unie. Hoofdredacteur Geert Mak, die zelf lid was van de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP), begon ook anders te kijken naar de communistische staten. Dit leidde ertoe dat een positief stuk over de Pol Pot, de communistische dictator van Cambodja, niet werd gepubliceerd.

Vanaf hier ging het een tijdje bergafwaarts met De Groene Amsterdammer. Het blad had vooral last van sociaaldemocratische kranten zoals Het Parool en Vrij Nederland. Waar kranten zich voorheen alleen maar richtten op nieuws, begonnen ze vanaf de jaren 1980 ook onderzoeksverhalen, interviews en achtergrondartikelen te schrijven. Dit deden de kranten op hun beurt weer om zich te onderscheiden van nieuwsprogramma's op televisie.

Nieuwe koers

Van Amerongen als hoofdredacteur.

In 1984 werd Martin van Amerongen de hoofdredacteur van het blad. Hij was weggegaan na een conflict bij Vrij Nederland. Van Amerongen moest weinig hebben van het communisme. Het blad werd minder anti-Amerikaans en begon zich te richten op het progressieve midden. De Groene Amsterdammer behandelde niet meer alleen maar literatuur en filosofie, maar begon ook ruimte te bieden voor film- en televisieserierecensies.

In 1985 kwam er een einde aan de daling van het aantal lezers. Tussen 1946 en 1985 was het blad gegaan van een oplage van 40.000 naar een oplage van 13.000. Concurrenten zoals Het Parool en Vrij Nederland verloren juist veel terrein aan de Volkskrant, die in de jaren 1990 de belangrijkste linkse krant werd. Waar Vrij Nederland uiteindelijk gedwongen een maandblad moest worden vanwege de daling in oplage, kon De Groene Amsterdammer door de nieuwe koers een weekblad blijven.

In 2008 wordt Xandra Schutte de hoofdredacteur. In 2010 steeg de oplage naar bijna 17.000, waardoor het blad voor het eerst sinds de jaren 1980 weer een oplage boven de 15.000 had. In de laatste jaren is het blad zich minder gaan richten op cultuur en meer op politiek. Het bevat vooral veel langere essays en richt zich op de intellectuele lezer. In 2023 had het blad een oplage van 27.988 en een bereik van 88.000.