Voortplanting

Bij mensen

Als een man en een vrouw geslachtsgemeenschap hebben zonder voorbehoedsmiddel, bijvoorbeeld een condoom, kan de vrouw zwanger worden. Als de man zijn penis in de vagina van de vrouw stopt, noem je dat vrijen, seks hebben (seksen is geen goed Nederlands) of geslachtsgemeenschap. Na een tijdje spuit de man sperma uit zijn penis. Hierin zitten miljoenen zaadcellen die de een eicel kunnen bevruchten als ze die tegenkomen. De zaadcel die het overleeft, smelt samen met de eicel. Die maken samen een embryo. Dan zeggen we dat de vrouw zwanger is. De heel kleine embryo groeit dan uiteindelijk uit tot een baby. Daarom zie je de buik van een vrouw ook dikker worden. Als de zaadcel geen eicel tegenkomt, of de man geen zaadcellen achterlaat, zal er geen kindje kunnen komen. Als de zaadcel en de eicel wel versmelten, dan begint een proces van celdeling, waar na ongeveer 10 weken al te zien is dat er een menselijk wezen ontstaat.

Bij dieren

Bij dieren verschilt het per diersoort hoe zij zich voortplanten. Bij zoogdieren gebeurt dit vrijwel op dezelfde manier. Maar er zijn ook dieren waar dit anders gaat, zoals bij vogels en vissen, zij leggen eieren.

Bij planten

De bevruchting kan beginnen zodra er een rijpe stempel is bestoven. In het zaadbeginsel kunnen de zaadcel en de eicel versmelten. Zodra dit is gebeurd valt de rest van de bloem af. Uit het bevruchte zaadbeginsel ontwikkelt zich een zaadje met daarin een klein plantje en een voorraad voedsel. Het vruchtbeginsel groeit uit tot een vracht die de zaden beschermt. De vruchten moeten daarna naar een andere plek verspreid worden zodat er een nieuwe plant kan groeien. Het verspreiden van die zaden gebeurt op verschillende manieren. Het kan door de wind, door dieren en door de plant zelf verspreid worden. Als het door de plant zelf verspreid wordt komt het doordat de vruchten die rijp zijn open knappen en hun zaden verliezen. Als het door een dier verspreid wordt, komt het vaak door vogels die zaden opeten en vervolgens ergens poepen, waardoor de zaden zich kunnen nestelen op de plek waar zij terecht komen. Het komt ook door dieren die een wintervoorraad aanleggen. Een dier eet nooit alle zaden op waardoor er zaden in de grond verstopt blijven en de kans krijgen om uit te groeien tot een plant. Als het door de wind verspreid komt het omdat de zaden licht zijn. Zij voeren mee met de wind en komen op een andere plaats weer op de grond terecht waar vervolgens een nieuw plantje gaat groeien.

Videoclip

• Versmelting van de zaadcel en de eicel en de vorming tot een mens

voortplanting

Voortplanting (of reproductie) bij eukaryote organismen is het proces waarbij organismen zorgen voor nageslacht, met als gevolg het voortbestaan van de populatie en de soort. Bij meercellige organismen wordt voortplanting afgewisseld met fasen van groei en ontwikkeling.

De twee belangrijkste vormen van voortplanting zijn geslachtelijke voortplanting (seksuele reproductie) en ongeslachtelijke voortplanting (aseksuele reproductie).

Geslachtelijke voortplanting is het proces waarbij twee verschillende individuen van dezelfde soort een combinatie maken van hun genetische materiaal (DNA) en daarmee een nieuw individu creëren.

Daartegenover is ongeslachtelijke voortplanting het proces waarbij een enkel individu kopieën van zichzelf maakt. Het enige genetische verschil met de individuen die dan ontstaan wordt slechts veroorzaakt door eventuele mutaties.

Sommige diersoorten, zoals de mens en olifanten, produceren weinig jongen en hebben een langdurige broedzorg. Andere diersoorten planten zich veel sneller voort, maar als de nakomelingen niet met een speciale behandeling worden beschermd sterven de meesten van hen voordat ze volwassen worden.

Voorbeelden: Een konijn (geslachtsrijp na 8 maanden) kan 10-30 jongen per jaar voortbrengen. Een krokodil (geslachtsrijp na 15 jaar) kan 50 jongen per jaar voortbrengen. Een bananenvliegje (geslachtsrijp na 10-14 dagen) kan 900 nakomelingen krijgen.

De drijvende kracht achter de evolutie naar minder nakomelingen is bij dieren dat deze organismen meer tijd aan de bescherming van het nageslacht kunnen besteden: minder nakomelingen die sterker zijn garanderen meer het voortbestaan van de soort. De andere mogelijkheid is (zeer) veel jongen, waarvan veel verloren kunnen gaan zonder dat het voortbestaan van de soort in gevaar komt.

Bij vissen en inktvissen is er sprake van een alternatieve voortplantingsstrategie met satellietmannetjes, ze lijken uiterlijk op vrouwtjes en trachten ook in gedrag op vrouwtjes te lijken. Zodoende kunnen ze voorbij een mannetje glippen en met zijn vrouwtje(s) paren.

Gametogonie is een soort voortplanting waarbij versmelting optreedt van twee geslachtscellen (de bevruchting), meestal afkomstig van verschillende individuen. Dit komt voor bij planten, dieren en de mens.

Enkele bijzondere vormen van voortplanting in de natuur zijn maagdelijke voortplanting, waarbij er wel een paring plaatsvindt maar alleen eigen lichaamscellen worden gebruikt door het vrouwtje. Een meer ontwikkelde vorm hiervan is gynandromorfisme, waarbij vrouwtjes op mannetjes lijken en vice versa. Bij veel weekdieren is tweeslachtigheid normaal, zoals bij de slakken