Spinnewiel
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
Een spinnewiel is een apparaat om draad of garen van vezels als katoen, vlas, wol en hennep te spinnen. Het was van fundamenteel belang voor de katoentextielindustrie voorafgaand aan de industriële revolutie. Het legde de basis voor latere machines zoals de spinning jenny en het spinframe, die tijdens de industriële revolutie het spinnewiel verdrongen.
Het spinnen werd al eeuwen gedaan middels een spintol. De draaibeweging van deze tol werd in de middeleeuwen overgemen door het wiel. De spindel van de spintol bleef in feite bestaan als opwindklos, -kluts of spoel.
Over het ontstaan van het spinnewiel lopen de meningen uiteen. Het kan al in 500-1000 na Christus in India, China of de Arabische wereld zijn uitgevonden. In de 13e eeuw kwam het naar Europa.
Eerst was het een horizontaal handaangedreven wiel. Later werd dit verticaal geplaatst. Een bundeltje vezels wordt in de hand gehouden en plukjes ervan telkens rondgedraaid met behulp van het wiel tot een draad dat zich op een spil of spoel wordt opgewonden.
Ergens in de 16e eeuw maakt men met het krukas-principe het mogelijk om het wiel middels een voetpedaal in beweging te brengen en te houden. Met een krukas zet je een op-en-neergaande beweging om in een ronddraaiende beweging of andersom (zoals bij een zaagmolen).
Leonardo da Vinci maakte een tekening van de zogeheten flyer, die het garen draait voordat het op de spoel wordt gewikkeld.
De eerste op water aangedreven spinnewielen ontstonden in China. Pas in de 18e eeuw werd dit in Europa toegepast.
Hobby
Tegenwoordig wordt er nog op kleine schaal door hobbyisten gesponnen. Er zijn verschillende typen spinnewielen. In Nederland is Louet een bekend merk. Jaarlijks is er in Juli in Hoorn de weversmarkt, waar veel demonstraties op gebied van weven en spinnen worden gegeven.
Sprookjes
Het spinnewiel speelt een belangrijke rol in de sprookjes van Repelsteeltje en Doornroosje.
Links
- Spinnewiel (bron: YouTube )