Herfst
|
|
De herfst (ook wel najaar) is één van de vier seizoenen, samen met de lente, zomer en winter. De herfst begint officieel op 21 september en eindigt op 20 december. In deze periode merk je dat het kouder wordt, de dagen korter worden, de bladeren van de bomen vallen, en dat dieren en planten zich klaarmaken voor de winter.
Waarom is er herfst?
De aarde draait in één jaar om de zon. Maar de aarde staat een beetje scheef. Daardoor staat in de zomer het noordelijk halfrond (waar Nederland ligt) meer naar de zon toe. In de herfst kantelt de aarde weer, en staat de zon lager. Zo komt er minder zonlicht bij ons en wordt het kouder.
Op 21 of 22 september is de herfstevening: dan zijn dag en nacht even lang. Daarna worden de dagen steeds korter.
Wat merk je van de herfst?
De zon staat lager en heeft minder kracht.
- Bomen verliezen hun bladeren.
- Het wordt kouder en natter.
- De dagen worden korter.
- Dieren passen zich aan of gaan op reis.
- Je ziet veel vruchten, zaden en paddenstoelen in de natuur.
- De wintertijd gaat in: de klok gaat een uur terug.
- Er zijn vaker stormen en regenbuien.
Waarom vallen de bladeren?
In de herfst wordt het kouder en is er minder zonlicht. Bladeren maken dan minder voedsel voor de boom, maar ze verdampen nog wel water. Omdat de wortels door de kou geen water meer kunnen opnemen, zou de boom uitdrogen. Daarom laat hij zijn bladeren vallen. Voor die tijd haalt hij nog wel alle bruikbare stoffen uit het blad. Wat overblijft zijn de herfstkleuren: rood, geel en bruin.
Weersinvloeden in de herfst
In de herfst verandert het weer vaak. Het kan regenen, waaien, hagelen, sneeuwen of bliksemen. Dat noem je weersinvloeden. Ook de maan speelt een rol: die zorgt voor eb en vloed door haar aantrekkingskracht op het water.
Waarom regent het meer in de herfst?
In de zomer wordt het water in zeeën en oceanen verwarmd. In de herfst koelt het land snel af, maar de zee is nog warm. Water verdampt en vormt wolken. Door de kou condenseert het water in de wolken sneller tot regendruppels. Daardoor valt er meer regen.
Hoe ontstaat regen?
De zon verwarmt water in rivieren, meren en zeeën. Dat water verdampt en stijgt op. In de lucht koelt het af en vormt wolken. Als die wolken vol zijn, vallen de druppels als regen naar beneden. Een groot deel van de regen stroomt terug naar zee of rivieren.
Hoe ontstaat sneeuw?
Als het hoog in de lucht vrieskoud is, bevriezen de regendruppels voordat ze de grond raken. Dan krijg je sneeuwvlokken in plaats van regen.
In de herfst zie je vaak lange schaduwen, want de zon staat laag aan de hemel. Als je buiten loopt en je schaduw is heel lang, dan weet je dat de zon niet hoog staat.
Op 21 maart en 22 september staat de zon precies boven de evenaar. Dan zijn dag en nacht even lang op de hele wereld.
Bij een zonsverduistering schuift de maan tussen de zon en de aarde. Dan valt er een grote schaduw op een deel van de aarde.
Temperatuur in de herfst
De temperatuur daalt in de herfst omdat de zon minder krachtig is. Op 21 juni heeft het noordelijk halfrond zomer, want dan staat het recht naar de zon toe. In de herfst draait de aarde verder, en komt er minder warmte bij ons.
Ook speelt hoogte een rol: hoe hoger je komt (zoals op een berg), hoe kouder het wordt. Dat komt omdat zonnewarmte vooral de bovenste laag van de aarde verwarmt.
Hoe blijven dieren warm?
In de herfst krijgen veel dieren een wintervacht, zoals konijnen, paarden en koeien. Sommige dieren, zoals ijsberen, hebben zelfs twee lagen vacht: een dikke onderlaag van vet en een bovenlaag van haren.
Ook planten en bomen beschermen zich tegen de kou. Ze hebben een stevige schors en maken geen nieuwe bladeren meer aan tot het lente wordt.
Mensen hebben geen vacht, dus wij trekken in de herfst jassen, truien, sjaals en mutsen aan om ons warm te houden.
Dieren in de herfst
Trekvogels Veel vogels trekken naar het zuiden, naar warmere landen. Bijvoorbeeld de zwaluw, ooievaar, koekoek en nachtegaal. Ze komen in de lente weer terug.
Sommige vogels uit koudere gebieden, zoals Scandinavië, komen juist naar Nederland om hier te overwinteren. Deze noemen we wintergasten, zoals de kleine zwaan en de koperwiek.
Winterslaap en winterrust Dieren zoals de egel, vleermuis en adder houden een winterslaap. Ze slapen maandenlang in een hol of grot.
Andere dieren, zoals de eekhoorn, houden een winterrust. Ze slapen veel, maar worden soms wakker om wat te eten van hun voorraad.
Aanpassing aan de kou
Sommige dieren blijven actief, maar passen zich aan. Ze krijgen een dikke vacht, bouwen een warme schuilplaats, of leggen een voorraad eten aan. Ook hun gedrag verandert: ze bewegen minder om energie te sparen.
Paddenstoelen
In de herfst zie je overal paddenstoelen. Ze groeien op vochtige plekken, vaak op dode bomen of bladeren. Een paddenstoel groeit uit een spore, een soort zaadje dat door de wind wordt verspreid.
Als de omstandigheden goed zijn (vochtig en niet te koud), groeit er een wit netwerk onder de grond: de zwamvlok. Daaruit groeit de paddenstoel.
Sommige paddenstoelen zijn giftig, zoals de vliegenzwam (rood met witte stippen). Andere zijn eetbaar, zoals de champignon, oesterzwam en cantharel.
Clips van Schooltv
- Bladeren – Nieuws uit de Natuur
- Oei, de winter komt – Nieuws uit de Natuur
- Bomen – Nieuws uit de Natuur
- Schimmels – Nieuws uit de Natuur
- Eikels en andere noten - Klokhuis
- Waarom verliest een boom zijn bladeren in de herfst?
- Welke paddenstoelen in het bos kun je eten?
- De vliegenzwam, rood met witte stippen
- Wat zijn heksenkringen in het bos?
- Een sporendoos maken
- Paddenstoelen – 13-15 jaar
- Vogeltrek
Test je kennis
Externe links
- Doe-pad herfst
- Kies-pad herfst
- Mini-pad herfstbomen
- Mini-pad spinnen
- Webpad seizoenen
- Webpad spinnen
- Kruiswoordclip Paddenstoelen
- TipTile herfstbomen
- TipTile spinnen
| De seizoenen van het jaar | |||
|---|---|---|---|
| lente · zomer · herfst · winter | |||