|
|
| Regel 2: |
Regel 2: |
| | {{Portaal beschikbaar|Frankrijk|Flag_of_France.svg}} | | {{Portaal beschikbaar|Frankrijk|Flag_of_France.svg}} |
| | {{Frankrijk}} | | {{Frankrijk}} |
| − | '''Frankrijk''', officieel de '''Franse Republiek''' (''république française''), is een land in West-[[Europa (werelddeel)|Europa]]. Frankrijk grenst aan de [[Atlantische Oceaan]] in het westen, [[het Kanaal]], [[België]] en [[Luxemburg (land)|Luxemburg]] in het noorden, [[Duitsland]], [[Zwitserland]] en [[Italië]] in het oosten en [[Spanje]], [[Andorra]], de [[Middellandse Zee]] en [[Monaco]] in het zuiden. Ook het eiland [[Corsica]] in de [[Middellandse Zee]] behoort tot Frankrijk. Frankrijk bezit verder nog gebieden over de hele wereld, van [[Frans-Guyana]] in [[Zuid-Amerika]] tot het onbewoonde [[Clipperton]] in de [[Grote Oceaan]]. De hoofdstad is [[Parijs]].
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk is lid van de [[Europese Unie]], de [[NAVO]], de [[G8]] en het heeft een permanente zetel in de Veiligheidsraad van de [[Verenigde Naties]].
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk staat onder andere bekend om de Franse keuken, Parijs, mode, wijn, kunst, kastelen, de bergen en de Franse taal.
| |
| − |
| |
| − | == Naam ==
| |
| − | Frankrijk (in het Frans: ''France'') is afgeleid van het [[Latijn]]se ''Francia'', dat "land van de [[Franken]]" betekent. De Franken waren een [[Germanen|Germaans volk]] uit wiens koninkrijk de Franse staat is ontstaan. Hun naam zou afgeleid kunnen zijn van het woord ''frank'', dat "vrij" betekent (''frank en vrij'' is nog steeds een uitdrukking in het Nederlands), maar sommigen denken dat het is afgeleid van ''frekkr'', dat "gehard" of "moedig" betekent. Frankrijk heet in het Frans officieel ''république française'' (Franse Republiek), dus níet ''république de France'' (republiek Frankrijk).
| |
| − |
| |
| − | == Geschiedenis ==
| |
| − | {{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Frankrijk}}
| |
| − | === Prehistorie: Gallië en Romeinen ===
| |
| − | [[Bestand:Pont du Gard BLS.jpg|right|350px|miniatuur|De Romeinen legden veel wegen en aquaducten aan, waarvan [[Pont du Gard]] waarschijnlijk de bekendste is.]]
| |
| − | Er wonen al heel lang mensen in Frankrijk. Bij opgravingen zijn voorwerpen van mensen gevonden die al meer dan {{formatnum:400000}} jaar oud zijn.
| |
| − | Ongeveer rond 1200 voor Chr. kwam een [[Kelten|Keltisch volk]], de Galliërs, naar Frankrijk en rond 600 v. Chr. kwamen er Grieken naar Frankrijk om handel te drijven. Zij stichtten aan de [[Middellandse Zee]]kust de eerste stad van Frankrijk: Massalia (Μασσαλία, tegenwoordig bekend als [[Marseille]]). De Grieken stichtten nog meer steden, zoals Antipolis ([[Antibes]]) en Nicaea ([[Nice]]). Ze verbleven vooral aan de zuidkust van [[Gallië]], zoals men het gebied ging noemen, maar later trokken ze via de vallei van de [[Rhône]] ook een eind het binnenland in.
| |
| − |
| |
| − | In 121 v. Chr. kwamen de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] naar Gallië. Zij veroverden de zuidelijke streken van Gallië en noemden die ''Gallia Narbonensis'' of ''provincia nostra'' (onze provincie). De naam van de streek de [[Provence]] is van ''provincia nostra'' afgeleid. Van 58 tot 50 v. Chr. veroverde [[Julius Caesar]] in de beroemde [[Gallische Oorlogen]] heel het huidige Frankrijk. In zijn boek ''De bello Gallico'' (over de Gallische oorlog) schreef hij aan het Romeinse volk en de Senaat hoe hij dat had gedaan. Nog steeds moeten scholieren die Latijn leren dat boek lezen en/of vertalen. Volgens Caesar zijn bij deze oorlogen zo'n miljoen Galliërs omgekomen.
| |
| − |
| |
| − | Zo kwam het dat het Romeinse Frankrijk in vier provincies was opgedeeld: de oude Romeinse provincie Gallia Narbonensis, Gallia Belgica (het huidige België en Noord-Frankrijk), Gallia Aquitania (het huidige [[Aquitanië]]) en Gallia Lugdunensis (het huidige Bretagne, de Franse Alpen en zo'n beetje alles daar tussenin). In 52 v. Chr. werd de stad Lutetia Parisiorum gebouwd. Uit deze nederzetting is later [[Parijs]] ontstaan. De Romeinen brachten welvaart. Ze brachten wegen, aquaducten, steden en veiligheid. Na een tijdje gingen de Keltische Galliërs ook een Latijns dialect spreken, waar later de Franse talen uit zijn ontstaan.
| |
| − |
| |
| − | === Middeleeuwen (500-1300): christendom, Franken en koninkrijk\ ===
| |
| − | Toen het [[Romeinse Rijk]] in verval raakte, was het de beurt aan de [[Franken]], die Frankrijk zijn naam hebben gegeven. De koning van de Salische Franken – Clovis – versloeg de Romeinen definitief in 486. Daarop erkenden alle Frankische stammen hem als koning. Deze [[Vorst (heerser)|vorst]] veroverde bijna heel Gallië en een deel van Zuid-Duitsland. Clovis was ook de eerste vorst die zich tot het katholicisme bekeerde. De [[paus]] gaf de koning der Franken als beloning de titel van ''Rex Christianissimus'' (meest christelijke koning), een titel die de Franse koningen tot de [[Franse Revolutie]] hebben gevoerd.
| |
| − |
| |
| − | Na de dood van Clovis was er een tijdlang ruzie over zijn opvolging. In deze tijd heersten de [[Merovingen]]. Langzaam vermengden de Germaanse Franken zich met de Gallo-Romeinen (de Romeins-geworden Kelten) en zo ontstond het Franse volk. In de achtste eeuw werd Frankrijk weer één groot land onder Karel de Grote. [[Karel de Grote]] regeerde niet alleen over Frankrijk, maar over bijna heel West-Europa. Na Karel de Grote vielen de Noormannen Frankrijk binnen en plunderden het aan alle kanten. In 911 kregen zij Normandië als hertogdom en hielden zij op met hun aanvallen.
| |
| − |
| |
| − | In 987 werd [[Hugo Capet]] de eerste echte koning van Frankrijk. Frankrijk was nu, hoewel kleiner dan tegenwoordig, echt een land. Frankrijk beleefde tijden van groei en de koningen van Frankrijk werden erg machtig. Ze organiseerden [[toernooi]]en, [[kruistochten]] en noem het zo maar op. Frankrijk werd steeds machtiger, maar de 14de eeuw - ook bekend als de eeuw van de rampen - stortte Frankrijk in het onheil.
| |
| − |
| |
| − | === Middeleeuwen (1300-1500): Honderdjarige Oorlog ===
| |
| − | [[Bestand:Battle-poitiers(1356).jpg|right|300px|miniatuur|In de slag bij Piotiers (1356) werd het Franse leger vernietigend verslagen. Koning [[Jan II van Frankrijk|Jan II]] werd gevangengenomen en als gijzelaar meegenomen naar Engeland.]]
| |
| − | Door een veranderd klimaat ontstonden aan het begin van 14de eeuw een paar grote hongersnoden in Frankrijk.
| |
| − | In 1337 begon in Frankrijk de [[Honderdjarige Oorlog]]. Eigenlijk duurde de oorlog langer dan honderd jaar, namelijk van 1337 tot 1453. Er was niet de hele tijd oorlog. Er waren ook perioden van vrede in die tijd. De oorlog was eigenlijk een strijd om de Franse kroon tussen het [[Huis Plantagenet]] en het [[Huis Valois]]. Omdat de Valois op de Franse troon zaten en de Plantagenet op de Engelse, was de hele oorlog eigenlijk praktisch een Engelse invasie van Frankrijk. Frankrijk leed erg onder de oorlog. Roverbendes, ziektes (vooral de [[Zwarte Dood]]) en plunderingen halveerden de Franse bevolking.
| |
| − |
| |
| − | Het einde van de oorlog kwam doordat [[Jeanne d'Arc]], een boerenmeisje uit Domrémy, geloofde dat ze stemmen hoorde van heiligen. Deze heiligen vertelden haar dat ze Frankrijk van de Engelsen moest bevrijden. Ze geloofde dat de koning Karel VII gezalfd moest worden in [[Reims]]. Ze kreeg van de slappe Karel VII een legertje en bevrijdde daar in 1429 Orléans mee. Later trok ze Reims binnen. Op 17 juli 1429 werd Karel VII gezalfd.
| |
| − | Na een aantal andere veldslagen van Jeanne d'Arc werd Engeland steeds zwakker, totdat ze alleen nog maar [[Calais]] overhadden. Jeanne d’Arc was intussen wel al door de Engelsen opgepakt. Die brachten haar op de brandstapel in 1431 ter dood. Ze was slechts 19 jaar oud. Velen geloofden toen al dat Jeanne d'Arc heilig was. Daarom heeft de rechtszaak erg lang geduurd en is er veel informatie van overgebleven. Het zorgde ervoor dat Karel VII zich krachtiger ging opstellen. In 1453 was Frankrijk weer in vrede, maar wat had het veel gekost! Vanaf die periode had Frankrijk min of meer de grootte zoals we die nu nog kennen.
| |
| − |
| |
| − | === 1500 tot 1800: bloei en revolutie ===
| |
| − | In de 16de eeuw werd Frankrijk geconfronteerd met de [[Reformatie]]. De Franse protestanten (de [[hugenoten]]) veroorzaakten veel onrust en de katholieken in het land wilden hen het liefst zien verdwijnen. De onrust verergerde en mondde uit in een regelrechte burgeroorlog. In 1572 vond de [[Bartholomeusnacht]] plaats, waarin meer dan 30.000 hugenoten werden vermoord. Later barstte weer een oorlog los. In deze oorlog speelden drie personen een belangrijke rol: [[Hendrik III van Frankrijk|koning Hendrik III]] (gematigd-katholiek), [[Hendrik I van Guise]] (fel-katholiek) en [[Hendrik IV van Frankrijk|troonopvolger Hendrik van Navarra]] (protestants). Hendrik van Navarra liet zijn grote tegenstander Hendrik van Guise vermoorden. De Guise was echter zeer populair in Parijs, waar een opstand uitbrak. Koning Hendrik III en Hendrik van Navarra belegerden hierna Parijs, maar voordat de stad werd ingenomen werd koning Hendrik vermoord door een priester. Hendrik van Navarra - nu koning Hendrik IV - bekeerde zich tot het katholicisme met de woorden "''Parijs is wel een mis waard''" en de rust keerde weer terug in Frankrijk.
| |
| − | [[Bestand:Prise de la Bastille.jpg|right|350px|miniatuur|De bestorming van de Bastille]]
| |
| − | In de 17de 18de eeuw kregen de Franse koningen steeds meer macht. [[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]] (de "Zonnekoning") spande hierin de kroon. Hij liet het grootste paleis bouwen (het [[kasteel van Versailles]]) en voor zijn hofhouding had hij vierduizend mensen nodig. Er waren alleen al vier mensen nodig om hem een glas water te geven. Frankrijk was destijds het machtigste land van Europa (en misschien wel van de wereld). Aan alle Europese hoven werd Frans gesproken en de bevolking groeide weer snel. Later verloor Frankrijk echter een aantal oorlogen en had het volk niets meer te eten. Toch werden sommige mensen rijker, waardoor de [[Verlichting]] ontstond. De arme bevolking werd zeer ontevreden over de rijkdom van de adel, terwijl zij niets te eten hadden. Onder [[Lodewijk XV van Frankrijk|Lodewijk XV]] en [[Lodewijk XVI van Frankrijk|Lodewijk XVI]] verslechterde de situatie nog verder.
| |
| − |
| |
| − | Op 14 juli 1789 bestormde een grote mensenmassa de [[Bastille (geschiedenis)|Bastille]], een gevangenis in Parijs die het symbool was van de absolute [[monarchie]]. Dat vormde het begin van de [[Franse Revolutie]]: [[leenstelsel|feodale]] rechten en standsverschil werden afgeschaft en de rechten van de burger werden vastgelegd. Frankrijk werd in 1792 officieel een republiek. Iets later werd koning Lodewijk XVI vermoord: na meer dan een millennium van koningen, was de tijd van het koninkrijk voorbij. De revolutie begon hoopvol, maar al snel grepen extreme groepen de macht. Duizenden onschuldige burgers, priesters en edelen werden vermoord. Frankrijk was constant in oorlog met alle andere Europese landen en in de Vendée woedde een bloedige burgeroorlog. Uit deze chaos stond een machtige man op, die Frankrijk weer zou verenigen en grote gebieden zou veroveren: [[Napoleon Bonaparte]].
| |
| − |
| |
| − | === 1800 tot 1914: Napoleon, republieken en oorlogen ===
| |
| − | [[Bestand:Sadler, Battle of Waterloo.jpg|left|350px|miniatuur|In de slag bij Waterloo werd Napoleon definitief verslagen.]]
| |
| − | Napoleon Bonaparte was een van oorsprong [[Corsica]]anse militair die carrière had gemaakt tijdens de revolutie. In 1799 greep hij de macht en in 1804 kroonde hij zichzelf tot keizer. Zo'n 15 jaar lang was hij constant in oorlog met bijna alle Europese landen, vooral Groot-Brittannië en Rusland. Hij werd verslagen en verbannen naar [[Elba]], maar in 1815 keerde hij honderd dagen terug als keizer. In de [[slag bij Waterloo]] werd hij definitief verslagen en ditmaal werd hij verbannen naar [[Sint-Helena]]. Europa was na 25 jaar onrust oorlogsmoe en wilde stabiliteit. Daarom werd [[Lodewijk XVIII van Frankrijk|Lodewijk XVIII]] geïnstalleerd als koning. Zijn opvolger [[Karel X van Frankrijk|Karel X]] probeerde de [[absolute monarchie]] te herstellen. Het volk wilde dit absoluut niet en Karel X werd afgezet. [[Lodewijk Filips I van Frankrijk|Lodewijk Filips]] werd hierna ''koning der Fransen''. Ook zijn bewind was impopulair en in het revolutiejaar 1848 werd hij afgezet. Frankrijk werd hierna kortstondig een republiek, totdat een familielid van Napoleon de macht greep en zich tot keizer [[Napoleon III van Frankrijk|Napoleon III]] kroonde. Deze Napoleon III probeerde de Franse invloed te vergroten in de wereld. Hij voerde een invasie uit in Mexico en deed succesvol mee aan de [[Krimoorlog]].
| |
| − | [[Bestand:Bettanier La tache noire.jpg|right|400px|miniatuur|Revanchisme: op school werd kinderen geleerd van het vaderland te houden. Op dit schilderij van [[Albert Bettanier]] wijst de docent Elzas-Lotharingen (de ''verloren gebieden'') aan. Het jongetje heeft militaire kleding aan en op de achtergrond is een rek met wapens te zien.]]
| |
| − | Maar het bleef niet rozengeur en maneschijn voor Frankrijk. In de [[Frans-Duitse Oorlog 1870-71|Frans-Duitse Oorlog]] (1870-1871) werd Frankrijk verslagen door de Duitse staten. Deze stichtten hierna het [[Duitse Keizerrijk]] en annexeerden [[Elzas-Lotharingen]]. Keizer Napoleon werd afgezet en de Derde Republiek werd uitgeroepen. Frankrijk behield een sterk [[revanchisme]] (het wilde heel graag Elzas-Lotharingen terug) en nationalisme. Grote gebieden in Afrika en Azië werden gekoloniseerd en cultureel ging het met Frankrijk erg goed. Parijs was ''the place to be'' en schilderkunst, literatuur en architectuur floreerden. De Sacré-Cœur en de Eiffeltoren werden gebouwd en voor het eerst vlogen zeppelins en vliegtuigen en reden auto's. Deze tijd staat bekend als de [[belle époque]] en het [[fin de siècle]]. De mensen waren erg optimistisch en zagen vol vertrouwen de toekomst tegemoet. In 1905 werd de volledige scheiding van kerk en staat doorgevoerd. De mensen dachten dat de technologie alleen maar meer welvaart zou brengen. Voor het eerst werd er gesport door normale mensen en de allerrijksten gingen zelfs op vakantie! In 1900 werd de wereldtentoonstelling in Parijs gehouden alsmede de tweede Olympische Spelen. Alle gebieden op aarde waren wel zo'n beetje ontdekt en alleen de meest afgelegen plekken moesten nog bereikt worden.
| |
| − |
| |
| − | Toch was dit optimisme niet helemaal terecht. De spanningen op het Europese continent groeiden en het was maar een kwestie van tijd voordat een oorlog los zou barsten. En dat gebeurde in 1914..
| |
| − |
| |
| − | === 1914 tot nu: het moderne Frankrijk ===
| |
| − | [[Bestand:French 87th Regiment Cote 34 Verdun 1916.jpg|left|250px|miniatuur|Franse troepen in de loopgraven tijdens de slag bij Verdun (1916).]]
| |
| − | In 1914 begon de [[Eerste Wereldoorlog]]. Via België viel Duitsland Frankrijk binnen. Even leek het alsof Frankrijk zou instorten, maar na de [[slag aan de Marne]] kwam het front tot stilstand. De Eerste Wereldoorlog werd een slepende oorlog, waarbij de geallieerden (Frankrijk, Engeland, Rusland en nog wat andere landen) tegenover de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk) stonden. Vooral in Noord-Frankrijk vonden zware gevechten plaats. De dodelijkste gevechten vonden plaats bij Ieper (België), aan de Somme en bij Verdun. Al met al verloor 4% van de Franse bevolking het leven. In bijna elk dorpje in Noord-Frankrijk is wel een monument te vinden voor de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Toen de oorlog in 1918 eindigde, was Frankrijk kapot. De [[vrede van Versailles]] werd gesloten, maar dit verdrag benadeelde Duitsland zó erg dat er later wel nog een oorlog moest uitbreken. En dat gebeurde ook.
| |
| − | [[Bestand:De Gaulle-OWI.jpg|right|250px|miniatuur|Charles de Gaulle is misschien wel de belangrijkste Fransman van de 20e eeuw.]]
| |
| − | In 1939 brak de [[Tweede Wereldoorlog]] uit en in 1939 viel Duitsland Frankrijk wéér binnen. Deze keer werd Frankrijk in een maand verslagen. Dit is onder andere te wijten aan het ''defaitisme'', het gevoel van verslagenheid dat de Franse regering had. Frankrijk kon niet nog een keer vier jaar oorlog verdragen. De Duitsers verdeelden Frankrijk in een bezette zone en een vrije zone. In deze "vrije" zone was het Vichy-regime aan de macht. Dit regime werkte mee met de Duitsers en kon niks tegen hun zin doen. In deze tijd werden ook honderdduizenden Joden naar concentratiekampen gedeporteerd. Dit regime is een zwarte bladzijde uit de Franse geschiedenis. Niet alle Fransen gaven de strijd echter op: in het buitenland vormden generaal [[Charles de Gaulle]] de Vrije Fransen, die door bleven vechten tegen de bezetting. In 1944 werd Frankrijk bevrijd van de Duitsers door de Britten, Amerikanen en de Vrije Fransen. Frankrijk was weer vrij.
| |
| − |
| |
| − | Na de Tweede Wereldoorlog kreeg Frankrijk een enorme economische ''boom''. De bevolking groeide snel, de economie groeide snel en ook het optimisme groeide. Frankrijk was vanaf het begin lid van de [[NAVO]]. De dekolonisatie begon ook in deze periode. In Indochina ([[Vietnam]], [[Cambodja]] en [[Laos]]), Algerije en andere Franse kolonies kwamen de mensen in opstand tegen de Franse kolonisators. Soms kregen landen meteen onafhankelijkheid, maar in andere gevallen, zoals Algerije, werd pas na een jarenlange strijd de onafhankelijkheid verleend.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk ontwikkelde zich in deze tijd verder. De Katholieke Kerk verloor aan invloed en de mensen werden vooruitstrevender. Ook vestigden in die tijd gastarbeiders zich in Frankrijk. Frankrijk werd een kernmacht en was een van de kernlanden van wat later de [[Europese Unie]] zou worden. In de wereld werd Frankrijk minder machtig, maar in Europa bleef het een van machtigere landen.
| |
| − |
| |
| − | In 2015 werd Frankrijk opgeschrikt door terroristische aanslagen, gepleegd door extremistische moslims. Bij de [[aanslag op Charlie Hebdo]] vielen 23 doden, bij de [[aanslagen in Parijs op 13 november 2015]] 139 en bij de [[aanslag in Nice op 14 juli 2016]] 86. Hierna is in Frankrijk ook de discussie opgelaaid over integratie en vluchtelingen.
| |
| − |
| |
| − | == Geografie ==
| |
| − | [[Bestand:800x769-France-topo-Régions-R1.jpg|left|300px|miniatuur|Hoogtekaart van Frankrijk]]
| |
| − | Frankrijk ligt in West-Europa. Het is dan het grootste land van West-Europa en van de Europese Unie. De oppervlakte met het eiland [[Corsica]] meegerekend is zo'n {{formatnum:551500}} vierkante kilometer. In totaal is de oppervlakte van de Republiek {{formatnum:674843}} km². Dit maakt het het 43ste land ter wereld in oppervlakte. Frankrijk grenst in het noordoosten aan [[België]] (grens van 620 km) en [[Luxemburg (land)|Luxemburg]] (73 km), in het oosten aan [[Duitsland]] (451 km) en [[Zwitserland]] (525 km). In het zuidoosten grenst het aan [[Italië]] (476 km) en [[Monaco]] (6 km) en in het zuidwesten aan [[Spanje]] (646 km) en [[Andorra]] (55 km). Via [[Frans-Guyana]] grenst Frankrijk ook nog aan [[Brazilië]] (649 km) en [[Suriname]] (556 km). Op [[Sint Maarten (eiland)|Sint-Maarten]] grenst het aan het [[koninkrijk der Nederlanden]]. In het westen grenst Frankrijk aan de [[Atlantische Oceaan]], in het noordwesten aan [[Het Kanaal]] en de [[Noordzee]] en in het zuidoosten aan de [[Middellandse Zee]]. De kustlengte van Europees Frankrijk is wel {{formatnum:3427}} kilometer. Onder Het Kanaal verbindt de [[Kanaaltunnel]] Frankrijk en het [[Verenigd Koninkrijk]]. Frankrijk wordt ook wel ''l'Hexagone'' (de Zeshoek) genoemd, omdat het een beetje op een zeshoek lijkt.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk heeft ook veel overzeese gebieden. Kijk daarvoor bij het kopje ''[[#Overzees Frankrijk|Overzees Frankrijk]]''.
| |
| − |
| |
| − | 52% van het land wordt gebruikt voor de landbouw, 29% is bebost en de overige 18% grond is overig (bijvoorbeeld bewoond, kale rots, velden enz.).
| |
| − |
| |
| − | === Landschap ===
| |
| − | [[Bestand:Mont Blanc depuis Valmorel 2.jpg|right|300px|miniatuur|De Mont Blanc is de hoogste berg van Frankrijk.]]
| |
| − | [[Bestand:Villebois-Lavalette RD 5 2013.jpg|right|300px|miniatuur|Het grootste deel van Frankrijk bestaat uit glooiende heuvels.]]
| |
| − | Frankrijk telt drie volwaardige [[hooggebergte]]s. De Alpen vormen een groot deel van de grens met Italië. Hier bevindt zich de hoogste berg van Frankrijk, de Alpen, en van de hele Europese Unie: de [[Mont Blanc]]. Die berg is {{formatnum:4807}} meter meter hoog. De [[Pyreneeën]] scheiden Frankrijk van Spanje en Andorra. De hoogste Franse berg in dit gebergte is de [[Vignemale]], met {{formatnum:3298}} meter. Ongeveer in het midden tussen deze twee gebergtes ligt het [[Centraal Massief]] (''Massif Central''), met als hoogste punt de [[Puy de Sancy]], {{formatnum:1886}} meter. Bij de grens met België en Luxemburg vindt men het laaggebergte van de [[Ardennen]] en in de [[Elzas]] bevinden zich de [[Vogezen]]. Voor de rest bestaat Frankrijk vooral uit groen heuvelland met af en toe een bos of moeras. Aan de kust zijn ook hoge duinen. Het hoogste duin van Frankrijk is de ''Dune du Pilat'' van 117 meter hoog. Langs de Atlantische en Kanaalkust zijn afwisselend stranden en rotsen te vinden. De [[Getijde (astronomie)|verschillen tussen eb en vloed]] zijn hier soms heel groot. Bij [[Mont Saint-Michel]] vallen bij eb kilometers land droog. De Middellandse Zeekust is droger en over het algemeen rotsachtiger. Frankrijk telt veel eilanden, zowel in de Atlantische Oceaan als in de Middellandse Zee.
| |
| − |
| |
| − | De langste rivier die helemaal in Frankrijk stroomt is de [[Loire]] van 1012 kilometer. Andere grote rivieren zijn de [[Seine]] (die door Parijs stroomt), de [[Garonne]], de [[Rhône]] en de [[Rijn]] (''Rhin''), die niet helemaal door Frankrijk stroomt, maar wel de grens met Duitsland vormt. Kleinere rivieren zijn de [[Somme]], de [[Saône]], de [[Marne (rivier)|Marne]], de [[Lot (rivier)|Lot]], de [[Tarn]] en de [[Dordogne (rivier)|Dordogne]]. De [[Maas]] (''Meuse''), [[Schelde]] (''Escaut'') en de [[Moezel]] (''Moselle'') ontspringen in Frankrijk, maar stromen allemaal België of Duitsland in. Het grootste natuurlijke meer is het [[meer van Le Bourget]].
| |
| − |
| |
| − | De overzeese gebieden hebben heel andere landschappen. Frans-Guyana bestaat uit licht heuvelachtig tot vlak land dat zwaar bebost is. De eilanden in de Cariben hebben soms een vulkanisch verleden en zijn vrij heuvelachtig. De eilanden voor de Afrikaanse kust zijn bergachtig met diepe kloven, de eilanden in de Grote Oceaan zijn vooral vlak en de eilanden in de Zuidelijke Oceaan zijn ook bergachtig.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk heeft soms last van kleine aardbevingen, maar nooit hele grote. In het zuiden komen in de zomer vaak bosbranden voor. In de gebergtes komen vaak lawines voor en langs de rivieren vinden soms overstromingen plaats. Al met al heeft Frankrijk niet zo heel veel last van natuurrampen, zeker niet voor de grootte van het land.
| |
| − |
| |
| − | === Natuur ===
| |
| − | [[Bestand:Cirque de Gavarnie, Haute-Pyrénées, France.jpg|right|350px|miniatuur|Natuur in de Pyreneeën.]]
| |
| − | Frankrijk heeft een rijke natuur met veel verschillende dier- en plantsoorten. Zoals gezegd is 29% van Frankrijk bos. Deze bossen verschillen erg van elkaar en er komen dan ook veel verschillende boomsoorten in voor, in totaal wel zo'n 140! In het noorden en westen lijken de bossen erg op Nederlandse en Belgische bossen, met veel [[eik]]en, [[kastanje]]s en [[beuk]]en. In Oost-Frankrijk komen ook soorten als de [[lariks]] en de [[esdoorn]] voor. Ga je richting het zuiden, dan wordt de begroeiing anders. Er groeien dan meer planten die goed tegen de droogte in de zomer kunnen. Ook tegen bosbranden zijn deze planten beter bestand. Uiteindelijk bereik je de Middellandse Zeekust, waar zelfs [[palmboom|palmbomen]] kunnen groeien! In de bergen kan het erg koud worden en daar groeien dan ook ander soort bomen, vooral naaldbomen zoals de [[den]] en de [[pijnboom]]. Natuurlijk zijn er niet alleen bossen, er zijn ook [[heide]]velden, rivier[[delta]]'s, grotten, watervallen en ga zo maar door.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk heeft een erg diverse ''fauna'' (dierenwereld). Grotere, veelvoorkomende dieren zijn het [[edelhert]], de [[ree]] en het [[zwijn]]. Ook [[konijn]]en, [[haas|hazen]], [[vos]]sen en de [[wilde kat]]ten zijn veel te vinden. Minder voorkomende diersoorten zijn bijvoorbeeld de [[otter]], de [[Bever (Dier)|bever]], de [[zeehond]], het [[damhert]] en de [[Das (dier)|das]]. In Frankrijk leven ook diersoorten die niet in Nederland of België voorkomen, zoals de [[lynx]], de [[wolf]], de [[bruine beer]], de [[alpenmarmot]] en verschillende [[schildpad]]den. In Zuid-Frankrijk komen ook [[flamingo]]'s en [[Gier (vogel)|gier]]en voor.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk heeft niet zo heel veel nationale parken. Wel zijn er veel ''regionale natuurparken''. Verder is Frankrijk een best duurzaam land; de gemiddelde Fransman stoot minder CO<sub>2</sub> uit dan de gemiddelde Chinees!
| |
| − |
| |
| − | === Klimaat ===
| |
| − | [[Bestand:Lavender field.jpg|left|300px|miniatuur|Lavendelvelden zijn veel te vinden in het Middellandse Zeeklimaat.]]
| |
| − | Europees Frankrijk is te verdelen in vier klimaatzones. Tussen deze zones zijn ook overgangen, waar het klimaat een beetje een mix is van twee klimaten. De klimaatzones zijn:
| |
| − | # Het gematigd [[zeeklimaat]]
| |
| − | # Het semi[[landklimaat]]
| |
| − | # Het [[Middellandse Zeeklimaat]]
| |
| − | # Het [[hooggebergteklimaat]]
| |
| − |
| |
| − | Het gematigd zeeklimaat beslaat het westelijk deel van Frankrijk, ten westen van de lijn [[Lille]] - [[Bayonne]]. In Nederland en België hebben we dit klimaat ook. De temperatuurverschillen zijn door het jaar heen niet zo groot. Het vriest zelden en hittegolven komen ook niet vaak voor. Er valt jaarlijks ongeveer 800 mm regen. De regen valt door het jaar heen en er is geen droog seizoen.
| |
| − |
| |
| − | Het semilandklimaat is verder landinwaarts te vinden. Hier zijn de temperatuurverschillen veel groter: 's winters vriest het vaak en zomers is het vaak ronduit heet. Ook valt hier minder neerslag dan in de zone van het gematigd zeeklimaat, namelijk zo'n 600 mm per jaar. De temperaturen zijn wel nog te gematigd om echt te kunnen spreken van een landklimaat.
| |
| − |
| |
| − | Het Middellandse Zeeklimaat is te vinden aan de zuidkust, op [[Corsica]] en in de vallei van de [[Rhône]]. Dit is het warmste klimaat van Europees Frankrijk. Het vriest hier bijna nooit en 's zomers komt de temperatuur soms wel boven de 40 °C! Er valt tussen de 500 en 600 mm neerslag per jaar. De regen valt bijna allemaal in de winter, in de zomer kunnen er maanden voorbijgaan zonder regen. Er zijn dan ook geregeld bosbranden in dit deel van Frankrijk.
| |
| − |
| |
| − | Het hooggebergteklimaat is te vinden in de hoge Alpen en Pyreneeën. Het is bijna het hele jaar koud en er valt veel neerslag, vaak in de vorm van sneeuw.
| |
| − |
| |
| − | In de overzeese gebiedsdelen zijn heel andere klimaten te vinden. De meeste gebiedsdelen hebben een [[tropisch klimaat]] met het hele jaar hoge temperaturen en veel neerslag. In [[Saint-Pierre en Miquelon]] en de gebieden in de Zuidelijke Oceaan heerst een [[poolklimaat|subpolair klimaat]] met weinig neerslag en lage temperaturen.
| |
| − |
| |
| − | === Grootste steden ===
| |
| − | Dit is een lijst met de tien grootste steden van Frankrijk. Parijs, de [[hoofdstad]], is ook veruit de grootste stad: een ''[[primate city]]'' dus. Je moet je wel bedenken dat veel steden grote buitenwijken en voorsteden hebben die buiten de gemeentegrenzen vallen. De inwoners van die plaatsen worden niet meegerekend in het inwoneraantal. Parijs heeft officieel bijvoorbeeld "maar" 2,2 miljoen inwoners, maar het stedelijk gebied heeft meer dan 12 miljoen inwoners!
| |
| − | {| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
| |
| − | ! colspan="11" align="center" | Lijst van de 10 grootste steden
| |
| − | |-
| |
| − | ! rowspan="23" width:150 |<br />
| |
| − | [[Bestand:Parijs1.jpg|200px|Parijs]]<br />[[Parijs]]<br />
| |
| − | [[Bestand:Marseillepantw.JPG|200px|Marseille]]<br />[[Marseille]]<br />
| |
| − | ! style="background:#f5f5f5;" align="center" | Nummer
| |
| − | ! style="background:#f5f5f5;" align="center" | Stadsnaam
| |
| − | ! style="background:#f5f5f5;" align="center" | Stedelijke bevolking
| |
| − | ! rowspan="23" width:150 |
| |
| − | [[Bestand:Lyon SeenFromFourviere.JPG|200px|Lyon]]<br />[[Lyon]]<br />
| |
| − | [[Bestand:ND-du-Taur 2.jpg|200px|Toulouse]]<br />[[Toulouse]]<br />
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 1 || align="left" | '''[[Parijs]]''' || align="left" | {{formatnum:2243833}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 2 || align="left" | '''[[Marseille]]''' || align="left" | {{formatnum:861635}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 3 || align="left" | '''[[Lyon]]''' || align="left" | {{formatnum:513275}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 4 || align="left" | '''[[Toulouse]]''' || align="left" | {{formatnum:471941}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 5 || align="left" | '''[[Nice]]''' || align="left" | {{formatnum:342522}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 6 || align="left" | '''[[Nantes]]''' || align="left" | {{formatnum:303382}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 7 || align="left" | '''[[Straatsburg]]''' || align="left" | {{formatnum:277270}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 8 || align="left" | '''[[Montpellier]]''' || align="left" | {{formatnum:277639}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 9 || align="left" | '''[[Bordeaux (stad)|Bordeaux]]''' || align="left" | {{formatnum:249712}}
| |
| − | |-
| |
| − | | style="background:#f0f0f0;" align="center" | 10 || align="left" | '''[[Lille]]''' || align="left" | {{formatnum:232741}}
| |
| − | |-
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − | == Bevolking ==
| |
| − | [[Bestand:BevolkingsdichtheidFrankrijk.png|right|450px|miniatuur|Bevolkingsdichtheid van Frankrijk.]]
| |
| − | In 2021 had Frankrijk {{formatnum:67413000}} inwoners, waarvan {{formatnum:65239000}} in het Europese deel. Dit maakt het 20ste land ter wereld qua bevolking, na [[Duitsland]] en voor het [[Verenigd Koninkrijk]]. 80% van de Fransen woont in steden, de overige 20% op het platteland. De [[bevolkingsdichtheid]] is 114 mensen per km². Dit is voor Europese begrippen een vrij lage dichtheid (ter vergelijking: de bevolkingsdichtheid van Nederland is 411,3/km² en België is 376,4/km²). Lange tijd stond Frankrijk bekend om de trage bevolkingsgroei. Terwijl in Groot-Brittannië en Duitsland de bevolking explodeerde, groeide Frankrijks bevolking maar langzaam. Sinds een tijd heeft Frankrijk echter de snelst groeiende bevolking van Europa. Vrouwen krijgen gemiddeld 2,1 kinderen. Dat is samen met [[Ierland]] het hoogste van de Europese Unie. Waarschijnlijk zal Frankrijk rond 2030 70 miljoen inwoners hebben.
| |
| − |
| |
| − | === Bevolkingsgroepen ===
| |
| − | Het is in Frankrijk officieel verboden om gegevens te verzamelen over geloof of etniciteit, maar er zijn wel schattingen. 70 tot 80% van de bevolking is etnisch Frans. Die stammen vooral af van de Keltische Galliërs, maar er zijn ook Romeinse, Germaanse, Griekse, Moorse en Scandinavische invloeden. Daardoor zijn mensen in het noorden van Frankrijk historisch gezien meestal wat lichter en mensen uit het zuiden wat donkerder. Frankrijk heeft ook kleine groepen die zichzelf niet als Frans zien maar wel als inheems. Dit zijn bijvoorbeeld de Basken.
| |
| − |
| |
| − | 5 tot 10% van de bevolking komt oorspronkelijk uit Noord-Afrika (vooral [[Algerije]], [[Marokko]] en [[Tunesië]]). <1% is Turks. Deze mensen kwamen vooral als [[gastarbeider]] naar Frankrijk na de Tweede Wereldoorlog. Afrikanen uit Afrika onder de Sahara vormen 3-5% van de bevolking en 1-2% is Aziatisch. Zo'n 5-10% is afkomstig uit Europese landen zoals Duitsland en Portugal. Verder zijn er nog kleinere groepen Libanezen, Joden, Antillianen, Haïtianen enzovoort.
| |
| − |
| |
| − | === Taal ===
| |
| − | [[Bestand:Academie Francaise- Pont des Arts (2).jpg|right|400px|miniatuur|Het hoofdgebouw van de Académie française.]]
| |
| − | In de Franse grondwet staat bij artikel 2: ''La langue de la République est le français'' ("De taal van de Republiek is het Frans"). [[Frans]] is dan ook de officiële en enige taal van Frankrijk. Frans is een [[Romaanse talen|Romaanse taal]] en dus uit het [[Latijn]] ontstaan. De taal heeft veel Keltische en Germaanse invloeden, maar als je Latijn leert zul je toch veel woorden herkennen. Omgekeerd heeft het Frans ontzettend veel invloed gehad op andere talen. Geschat wordt dat zo'n 30% van de Engelse woorden een Franse oorsprong heeft! Ook het Nederlands heeft veel woorden geleend uit het Frans, zoals "accent", "capuchon", "garage" en "parlement". In Nederland leren veel kinderen op middelbare scholen Frans. In België leren bijna alle kinderen Frans. Frans wordt niet alleen gesproken in Frankrijk, maar ook in [[Canada]], Noord- en West-[[Afrika]] en nog veel meer gebieden. De ''[[Académie française]]'' is een organisatie die (met steun van de overheid!) probeert leenwoorden uit het Frans te weren om de taal puur te houden. ''Computer'' is in het Frans bijvoorbeeld ''ordinateur'' geworden en een ''e-mail'' een ''courriel''. Ook heeft Frankrijk wetten waardoor muziek op de radio voor minstens 70% Franstalig moet zijn.
| |
| − |
| |
| − | Maar er worden ook andere talen gesproken in Frankrijk. Sommige daarvan lijken op Frans en worden soms gezien als [[dialect]], maar andere zijn compleet onverstaanbaar voor Franstaligen. Deze talen worden meestal gesproken in grensregio's en zijn over het algemeen aan het uitsterven. De belangrijkste zijn: [[Bretons]] in [[Bretagne]], [[Duits]]e dialecten in voormalig [[Elzas-Lotharingen]], [[Corsicaans]] op [[Corsica]], [[Catalaans]] tegen de Spaanse grens, [[Baskisch]] , Nederlandse dialecten in het noorden, [[Occitaans]] in [[Occitanië]] en [[Picardisch]] in [[Picardië]]. Van deze talen zijn Corsicaans, Catalaans, Occitaans en Picardisch familie van het Frans. Nederlandse en Duitse dialecten zijn Germaanse talen, Bretons is een [[Keltische talen|Keltische taal]] en Baskisch staat helemaal op zichzelf. De belangrijkste immigrantentalen zijn [[Arabisch]], [[Berbers]], [[Italiaans]] en [[Portugees]].
| |
| − |
| |
| − | Zo'n 39% van Fransen kan Engels spreken, vooral in Parijs, aan de Côte d'Azur en in andere toeristische gebieden. Zo'n 13% kan Spaans, 8% Duits en 5% Italiaans.
| |
| − |
| |
| − | === Geloof ===
| |
| − | [[Bestand:Paris-notre-dame-facade.jpg|right|250px|miniatuur|De Notre-Dame van Parijs is misschien wel de bekendste kerk van Frankrijk.]]
| |
| − | Frankrijk is tegenwoordig een land van vele religies. Sinds 1872 is het verboden om gegevens te verzamelen wat betreft geloof. Daarom zijn er geen officiële statistieken over gelovigen in Frankrijk. Dit heeft te maken met de ''laïcité''. Laïcité is de Franse naam voor scheiding van kerk en staat. In Frankrijk is die veel sterker dan in Nederland. Zo mag je in overheidsgebouwen en openbare scholen geen religieuze tekens dragen (zoals kruisjes of hoofddoekjes) en moeten religieuze gebouwen die na 1905 zijn gebouwd zelf voor hun onderhoud betalen. Geloof wordt echt gezien als een privézaak. Ondanks dat, zijn er wel schattingen over gelovigen en die laten ongeveer dit zien: ongeveer 50%-60% van de Fransen is [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholiek]], 30-40% heeft geen geloof, 5-7% is [[islam]]itisch en 2-3% is [[protestantisme|protestants]]. Verder zijn er nog kleine gemeenschappen joden, hindoes en boeddhisten. Volgens een poll uit 2014 geloofde 27% van de Fransen dat er een God is, 27% geloofde dat er een soort geest of levenskracht is en 40% geloofde niet in een God, een geest of een levenskracht.
| |
| − |
| |
| − | Traditioneel is Frankrijk een katholiek land. Vroeger werd het wel de ''oudste dochter van de Kerk'' genoemd. Bekende Franse heiligen zijn [[Thérèsia van Lisieux]], [[Jeanne d'Arc]], [[Lodewijk IX van Frankrijk]], [[Bernard van Clairvaux]]. [[Lourdes]] is een populair bedevaartsoord. Het verleden van het katholicisme is in Frankrijk nog goed te zien: bijna elk dorpje heeft wel een katholieke kerk (waarvan er wel {{formatnum:45000}} zijn!) en bijna elke grote stad een kathedraal. Ook kloosters en kapellen zijn nog veel te zien, de bekendste is waarschijnlijk [[Mont Saint-Michel]].
| |
| − |
| |
| − | Zoals in veel West-Europese landen, is er in Frankrijk sprake van secularisering (het minder religieus worden van de samenleving). Was in 1986 nog 82% van de Fransen katholiek, in 2016 was dat tot zo'n 60% gedaald. De islam daarentegen groeit vrij snel, onder andere door migratie.
| |
| − |
| |
| − | == Bestuur ==
| |
| − | === Politiek ===
| |
| − | [[Bestand:P1020446 Paris VII Palais Bourbon rwk.JPG|left|250px|miniatuur|De Nationale Vergadering vergadert in het Palais de Bourbon.]]
| |
| − | [[Bestand:Emmanuel Macron in July 2017.jpg|right|250px|miniatuur|President Macron]]
| |
| − | Frankrijk is een semipresidentiële constitutionele republiek. Dit betekent dat Frankrijk een republiek met een [[grondwet]] is waar de [[president]] vrij veel macht heeft. De president wordt eens in de 5 jaar gekozen. In Nederland en België zijn de regeringsleiders (de premiers) machtiger dan het staatshoofd, in Frankrijk is dat precies andersom. De huidige president van Frankrijk is [[Emmanuel Macron]]. [[Élisabeth Borne]] is premier. Bij de presidentsverkiezingen moet de president meer dan 50% van de stemmen krijgen. Vaak doen er meerdere kandidaten mee en haalt geen van hen een meerderheid. De twee kandidaten met de meeste stemmen gaan dan door naar de tweede ronde. Degene die dan meer dan 50% van de stemmen krijgt, is president.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk heeft net als Nederland en België twee Kamers. De belangrijkste is de [[Nationale Vergadering (Frankrijk)|Nationale Vergadering]] (''Assemblée nationale'', vergelijkbaar met de [[Tweede Kamer]]/[[Kamer van Volksvertegenwoordigers]]). De Nationale Vergadering heeft 577 zetels en wordt meestal kort na de presidentsverkiezing gehouden. Niet elke stem telt even zwaar, want Frankrijk heeft voor deze kamer een districtenstelsel, waarin elk district één afgevaardigde kiest. De andere Kamer is de [[Senaat (Frankrijk)|Senaat]] (''Sénat'', vergelijkbaar met de [[Eerste Kamer]]/[[Senaat (België)|Senaat]]). Deze heeft 348 leden.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk is een gecentraliseerde eenheidstaat. Dit betekent dat de centrale overheid bijna alle macht heeft en de lokale overheden (zoals gemeentes en departementen) weinig macht hebben. Door een verdrag uit de middeleeuwen is de president van Frankrijk trouwens ook samen met de bisschop van La Seu d'Urgell vorst van [[Andorra]]. Frankrijk is lid van de [[Europese Unie]], de [[NAVO]], de [[G8]], [[G20]], de [[Raad van Europa]] en nog veel meer internationale organisaties. Ook heeft het een permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad. Hierdoor kan Frankrijk nog altijd veel invloed uitoefenen in de internationale politiek.
| |
| − |
| |
| − | === Bestuurlijke indeling ===
| |
| − | De bestuurlijke indeling van Frankrijk is vrij ingewikkeld. Allereerst is Frankrijk onderverdeeld in 18 regio's (''régions''), waarvan 13 in het Europese deel van Frankrijk. Die zijn weer onderverdeeld in 100 departementen (''départements''), waarvan 95 in Europa en 5 daarbuiten. De overzeese (buiten Europa liggende) gebieden zijn trouwens zowel regio als departement. Departementen zijn dan weer onderverdeeld in arrondissementen (''arrondisements'') en kantons (''cantons''), behalve het departement Parijs dat geen kantons heeft. Arrondissementen en kantons hebben geen functie. Ten slotte zijn er nog de gemeentes (''communes''). Die zijn over het algemeen veel kleiner dan in Nederland of België en er zijn er meer dan {{formatnum:35000}} van.<br />
| |
| − | [[Bestand:FranseRegio's.png|right|350px]]
| |
| − | De Europese regio's zijn (het nummer op het kaartje is hetzelfde als het nummer in de lijst):
| |
| − | # [[Auvergne-Rhône-Alpes]]
| |
| − | # [[Bourgogne-Franche-Comté]]
| |
| − | # [[Bretagne]]
| |
| − | # [[Centre-Val de Loire]]
| |
| − | # [[Corsica]]
| |
| − | # [[Grand-Est]]
| |
| − | # [[Hauts-de-France]]
| |
| − | # [[Île-de-France]]
| |
| − | # [[Normandië]] (''Normandie'')
| |
| − | # [[Nouvelle-Aquitanie]]
| |
| − | # [[Occitanie]]
| |
| − | # [[Pays de la Loire]]
| |
| − | # [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]]
| |
| − |
| |
| − | Het Europese vasteland + Corsica wordt ook wel "metropolitaan Frankrijk" genoemd.
| |
| − |
| |
| − | === Overzees Frankrijk ===
| |
| − | De overzeese gebieden van Frankrijk zijn anders georganiseerd. Ze zijn kortweg te verdelen in de overzeese departementen en de overzeese gemeenschappen. De overzeese departementen hebben bijna precies dezelfde status als de regio's op het vasteland en gebruiken dus ook de euro.
| |
| − | De overzeese departementen zijn:
| |
| − | [[Bestand:France doutre-mer 2007 fr.png|right|450px|miniatuur|Frankrijk met alle overzeese gebieden.]]
| |
| − | # [[Frans-Guyana]]
| |
| − | # [[Guadeloupe]]
| |
| − | # [[Martinique]]
| |
| − | # [[Mayotte]]
| |
| − | # [[Réunion]]
| |
| − |
| |
| − | "Overzeese gemeenschap" is eigenlijk een verzamelnaam voor de overige overzeese gebieden. Deze hebben vaak meer zelfbestuur. Er zijn vijf "normale" overzeese gemeenschappen. Dit zijn:
| |
| − | # [[Frans-Polynesië]] (''Polynésie française''), officieel een overzees land
| |
| − | # [[Wallis en Futuna]] (''Wallis-et-Futuna''), officieel een eilandenterritorium
| |
| − | # [[Saint-Pierre en Miquelon]]
| |
| − | # [[Sint-Maarten (Franse Antillen)|Saint-Martin]]
| |
| − | # [[Saint-Barthélemy (eiland)|Saint-Barthélemy]]
| |
| − |
| |
| − | Wallis en Futuna is onderverdeeld in 3 districten, met elk hun eigen koning. Deze hebben in praktijk niet zo veel macht. Maar dan zijn we er nog niet helemaal. Er is namelijk ook nog één overzees territorium: de [[Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden]] (''Terres australes et antarctiques françaises''), die zijn onderverdeeld in [[Saint-Paul en Amsterdam]] (''Saint-Paul-et-Amsterdam''), de [[Crozeteilanden]] (''Îles Crozet''), de [[Kerguelen]] (''Îles Kerguelen''), [[Adélieland]] (''Terre Adélie'') en de [[Verspreide Eilanden in de Indische Oceaan]] (''Îles éparses de l'océan indien'').
| |
| − |
| |
| − | Verder zijn er nog [[Clipperton]] en [[Nieuw-Caledonië]] (''Nouvelle-Caledonie''). Clipperton is een klein onbewoond eilandje midden in de Grote Oceaan, verder niet veel bijzonders. Nieuw-Caledonië is een ''gemeenschap sui generis''. Dat houdt in dat ze bijna compleet onafhankelijk zijn.
| |
| − |
| |
| − | Al deze gebieden en eilanden geven Frankrijk de op een na grootste [[exclusieve economische zone]] ter wereld (dat is het stuk zee waar een land als enige bijvoorbeeld naar olie mag boren), na de [[Verenigde Staten]].
| |
| − |
| |
| − | === Defensie ===
| |
| − | [[Bestand:Secretary Kerry Attends Bastille Day Festivities in Paris, France (28197342072).jpg|left|300px|miniatuur|Op de nationale feestdag houdt het Franse leger altijd een grote parade.]]
| |
| − | Het Franse leger is opgebouwd uit vier delen: de landmacht (''armée de terre''), de luchtmacht (''armée de l'air''), de marine (''marine nationale'') en de gendarmerie (''gendarmerie nationale'', een militair politiekorps). Frankrijk is een van de weinige landen met kernwapens tot zijn beschikking. Alleen de Franse opperbevelhebber kan het bevel tot inzetting daarvan geven. Het leger heeft bijna {{formatnum:341000}} troepen tot zijn beschikking ({{formatnum:215000}} zonder gendarmerie) en een budget van €40,5 miljard, zo'n 1,7% van het [[bruto nationaal product|bnp]]. Na Rusland en het Verenigd Koninkrijk is dat het hoogste budget van Europa. De grondtaken van het Franse leger zijn:
| |
| − | # Het verdedigen van het Franse territorium
| |
| − | # Het verdedigen van Franse belangen
| |
| − | # Het bewaren van stabiliteit, wereldwijd
| |
| − |
| |
| − | Na de aanslagen in Parijs en Nice in 2015 is het leger zich ook gaan richten op het bestrijden van terrorisme. Op drukke plaatsen lopen nu ook vaak militairen rond. Frankrijk is door de eeuwen heen altijd een van de machtigste landen ter wereld geweest, militair gezien. Frankrijk is lid van de [[NAVO]] en doet mee met NAVO-missies. Ook heeft Frankrijk vaak ingegrepen in voormalige koloniën. Frankrijk heeft daar ook veel bases, zoals de bases in [[Djibouti (land)|Djibouti]] en [[Tsjaad]]. Deze bases worden onder andere gebruikt door het Franse Vreemdelingenlegioen. Dat is een elite-eenheid van het leger. Je hoeft geen Frans paspoort te hebben om in het Legioen te gaan en na drie jaar dienst krijg je het Franse staatsburgerschap.
| |
| − |
| |
| − | De Franse marine heeft 180 schepen en 210 vliegtuigen in dienst. De luchtmacht van Frankrijk heeft 547 vliegtuigen in actieve dienst. De Franse luchtmacht wordt vaak gezien als de oudste ter wereld. Hoewel niet meer zo sterk als vroeger, is het Franse leger dus nog een macht om rekening mee te houden.
| |
| − |
| |
| − | == Cultuur ==
| |
| − | Eeuwenlang was Frankrijk een van de centra van kunst en cultuur. Hierdoor heeft Frankrijk zich ontwikkeld tot een land met een rijke cultuur. Lang keken veel andere Europeanen en Amerikanen op tegen de Franse cultuur. Tegenwoordig is dat minder, maar toch heeft Frankrijk wereldwijd invloed gehad op het gebied van architectuur, eten en drinken, muziek, kunst en ga zo maar door.
| |
| − |
| |
| − | === Architectuur ===
| |
| − | [[Bestand:Louvre_Museum_Wikimedia_Commons.jpg|right|400px|miniatuur|In het [[Louvre]] gaan moderne en oude architectuur hand in hand.]]
| |
| − | Frankrijk is lang heel toonaangevend geweest op het gebied van architectuur. Er zijn in Frankrijk dan ook heel veel verschillende stijlen te vinden.
| |
| − |
| |
| − | De eerste Franse stijl is de [[gotiek]]. Deze stijl is uitgevonden in Frankrijk en verspreidde zich daarna over heel Europa. Vooral in Noord-Frankrijk zijn ontzettend veel gotische kerken te vinden. Deze zijn te herkennen aan de hoge ramen en aan de versieringen. Later werden er veel kastelen en paleizen gebouwd in de renaissance- en barokstijl. Vooral in de vallei van [[Loire]] zijn veel van dit soort kastelen te vinden, die later tot Werelderfgoed zijn verklaard. Ook het [[kasteel van Versailles]] is over de hele wereld bekend.
| |
| − |
| |
| − | In de 19de eeuw ontwikkelden de Franse architecten nieuwe stijlen. Baron [[Georges-Eugène Haussmann|Haussmann]] zorgde voor een groot aantal verbouwingen waardoor Parijs zijn huidige uiterlijk kreeg, met de brede boulevards en rechte straten. Intussen restaureerde [[Viollet-le-Duc]] oude kathedralen. Zo gaf hij het verleden een plek in de Franse steden. Andere architecten ontwikkelden de ''Beaux-Arts''stijl, die zich over de hele wereld verspreidde.
| |
| − |
| |
| − | Ook in de moderne tijd heeft Frankrijk een grote invloed gehad op architectuur, wereldwijd. De bekendste moderne architect is waarschijnlijk [[Le Cobursier]], die voor zijn werk veel bewondering kreeg, maar ook kritiek.
| |
| − |
| |
| − | === Eten en drinken ===
| |
| − | [[Bestand:Steak tartare at French Martini, Brisbane.JPG|right|275px|miniatuur|Steak tartaar bevat rauw vlees. Als dit niet goed bewaard wordt, kun je hier erg ziek van worden. Eet het dus alleen in een goed restaurant!]]
| |
| − | De Franse keuken is over de hele wereld beroemd en staat bekend om haar verfijndheid. De keuken verschilt van regio tot regio, maar er zijn dingen die overal in Frankrijk hetzelfde zijn. Zo eten ze in plaats van het [[brood]] dat wij hebben vooral [[stokbrood]] en [[croissant (brood)|croissant]]s. De twee bekendste Franse producten zijn [[wijn]] en [[kaas]]. Er zijn wel meer dan 400 soorten kaas en ongeveer 500 wijnsoorten in Frankrijk.
| |
| − |
| |
| − | Elke regio in Frankrijk maakt haar eigen soort kaas, worst en wijn. Enkele bekende Franse kazen zijn: [[camembert]] uit Normandië, [[cantal]] uit Auvergne, [[brie]] uit Meaux, [[Comté]] uit Franche-Comté en [[roquefort]] uit Aveyron.
| |
| − |
| |
| − | In Frankrijk wordt ook veel [[wijn]] gedronken. Iedereen in Frankrijk heeft wel wijn in in huis. De [[witte wijn]] wordt vaak gekoeld gedronken. Je hebt zoete witte wijn en droge witte wijn. De [[rode wijn]] wordt in de meeste gevallen buiten de koelkast op kamertemperatuur bewaard. De [[rosé]] daarentegen wordt ook gekoeld gedronken. Bordeaux is het centrum van de wijnproductie, maar eigenlijk wordt in elke Franse regio wijn gemaakt. Ook champagne uit [[Reims]] is bekend.
| |
| − |
| |
| − | Zoals gezegd heeft elke regio in Frankrijk haar eigen gerechten. Zo staat [[Bretagne]] bekend om de [[oester]]s, de [[Elzas]] om de [[quiche]], [[Bourgondië]] om de slakken en [[Dijon]] om de [[mosterd]]. In Frankrijk eet men ook dieren die in Nederland en België nauwelijks gegeten worden. Zo kun je vrij vaak slakken, kikkerbillen, konijn en eend op de menukaart vinden. Ander bekend Frans eten is steak tartaar, crêpes, eclair en crème brûlée.
| |
| − |
| |
| − | <gallery>
| |
| − | Bestand:Bleu de Gex.jpg|Franse schimmelkaas
| |
| − | Bestand:Camembert de Normandie (AOP) 12.jpg|Camembert
| |
| − | Bestand:SteamyKitchenEscargot.jpg|''Escargots'' (slakken) worden in Frankrijk geregeld gegeten
| |
| − | Bestand:Champagne Close Up (5076905930).jpg|Een glas champagne
| |
| − | Bestand:Laugencroissants.JPG|Croissants worden in Frankrijk vaak als ontbijt gegeten
| |
| − | </gallery>
| |
| − |
| |
| − | === Feestdagen ===
| |
| − | [[Bestand:Feu d'artifice 14 juillet 2014 - Paris (10).jpg|right|350px|miniatuur|Vuurwerk ter gelegenheid van ''quatorze juillet'']]
| |
| − | Frankrijk heeft 11 officiële feestdagen. De bekendste is 14 juli (''quatorze juillet''). Dan wordt de [[val van de Bastille]] (en dus het begin van de Franse Revolutie) gevierd.
| |
| − | {| class="wikitable-blauw sortable"
| |
| − | ! class="unsortable" |Datum
| |
| − | !Feest
| |
| − | !Franse naam
| |
| − | |-
| |
| − | |1 jan.||[[Nieuwjaar]]sdag||''Jour de l'An''
| |
| − | |-
| |
| − | ||varieert || [[Pasen|Paasmaandag]]||''Lundi de Pâques''
| |
| − | |-
| |
| − | | varieert|| [[Hemelvaartsdag]]||''Jour de l'Ascension''
| |
| − | |-
| |
| − | | varieert || [[Pinksteren|Pinkstermaandag]]||''Lundi de Pentecôte''
| |
| − | |-
| |
| − | |1 mei||[[Dag van de arbeid]]||''Fête de travail''
| |
| − | |-
| |
| − | |8 mei||[[Bevrijdingsdag|Feest van de overwinning]] (einde [[Tweede Wereldoorlog]])|| ''Victoire 1945''
| |
| − | |-
| |
| − | |14 juli||[[Franse nationale feestdag|Nationale Feestdag]]||''Fête Nationale/Quatorze juillet''
| |
| − | |-
| |
| − | |15 aug.||[[Maria-Tenhemelopneming|Maria Hemelvaart]]||''Marie l'Assomption''
| |
| − | |-
| |
| − | |1 nov.||[[Allerheiligen]]||''Toussaint''
| |
| − | |-
| |
| − | |11 nov.||[[Wapenstilstandsdag|Wapenstilstand]] (einde [[Eerste Wereldoorlog]])||''Jour de l'Armistice''
| |
| − | |-
| |
| − | |25 dec.||[[Kerstmis]] ||''Noël''
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − | === Literatuur ===
| |
| − | [[Bestand:Victor Hugo-Hunchback.jpg|right|250px|miniatuur|Een illustratie in ''De klokkenluider van de Notre-Dame''; Quasimodo hangt aan de waterspuwer.]]
| |
| − | Frankrijk is lange tijd leidend in de literatuur geweest, maar de Franse literatuur werd in het midden van de vorige eeuw ingehaald door de Engelstalige literatuur. Desondanks heeft de Franse literatuur vandaag nog veel invloed en de boeken van Franse schrijvers worden nog erg veel gelezen en hebben grote bekendheid. In totaal hebben 14 Fransen de Nobelprijs voor de Literatuur gewonnen. Veel van hen kwamen uit Parijs, waardoor Parijs zichzelf de ''hoofdstad van de [[wereldliteratuur]]'' noemt. Dit is niet gek, aangezien in Parijs ook denkers als [[Voltaire]] en [[René Descartes|Descartes]] hebben gewoond.
| |
| − |
| |
| − | Een van de eerste bekende Franse schrijvers was [[Molière (schrijver)|Molière]]. Hij schreef vooral komische toneelstukken, zoals ''[[Dom Juan]]'' en ''[[L'Avare]]''. Dit stond in groot contrast met de middeleeuwse Franse literatuur, waarin de liefde, het geloof en de vrouw centraal stonden. In de 19e eeuw vierde de Franse literatuur hoogtij. De bekendste Franse schrijver uit die tijd was [[Victor Hugo]]. Hugo's bekendste werk is waarschijnlijk ''[[Les Misérables (boek)|Les Misérables]]''. Het boek is diverse keren verfilmd en is ook een zeer succesvolle musical geworden. Een ander boek van hem was ''[[De klokkenluider van de Notre Dame (boek)|De klokkenluider van de Notre-Dame]]''. In de 19e eeuw was er een soort van tweestrijd tussen Hugo en andere schrijver, [[Alexandre Dumas père]]. Dumas is onder meer bekend van de boeken ''[[De graaf van Monte-Cristo]]'' en ''[[De drie Musketiers]]''. Een andere 19de-eeuwse schrijver was [[Gustave Flaubert]]. Flaubert is bekend geworden door ''[[Madame Bovary]]''. In zijn werk was hij altijd op zoek naar ''le mot juste'' (het juiste woord). In 20e eeuw ontstonden nieuwe Franse klassiekers. Een voorbeeld hiervan is ''[[Het spook van de opera]]'' van [[Gaston Leroux]]. Ook schreef [[Marcel Proust]] in deze eeuw ''[[Op zoek naar de verloren tijd]]'', door Guinness Book of Records beschouwd als de langste roman ter wereld. Het boek wordt in 10 delen uitgegeven en Proust deed er 14 jaar over om het te schrijven!
| |
| − |
| |
| − | Qua [[sciencefiction]] is de bekendste Franse schrijver [[Jules Verne]]. Hoewel Verne in de 19e eeuw leefde, deed hij via zijn boeken een aantal voorspellingen die toen ondenkbaar waren, maar later toch uitgekomen zijn. In het boek ''[[Van de aarde naar maan]]'' uit 1865 beschreef hij bijvoorbeeld de maanlanding, die zo'n 100 jaar later plaatsvond. Ook klopten veel details die hij eigenlijk niet kon weten, bijvoorbeeld het gevoel van gewichtloosheid en de plaats waar de raket zou opstijgen. In principe zijn al Vernes boeken later gebeurd, op ''[[Naar het middelpunt der aarde]]'' na. Andere boeken van hem zijn ''[[Twintigduizend mijlen onder zee]]'' en ''[[De reis om de wereld in tachtig dagen]]''. Een ander bekend Frans kinderboek is ''[[De kleine prins]]'' van [[Antoine de Saint-Exupéry]].
| |
| − |
| |
| − | === Media ===
| |
| − | [[Bestand:Une Le Monde.jpg|180px|miniatuur|Een exemplaar van ''Le Monde'' uit 1944.]]
| |
| − | Frankrijk heeft veel media, waarvan sommige wereldwijd gelezen of bekeken worden. [[France Télévisions]] is de staatsomroep, waarvan de bekendste zenders France 2 en France 3 zijn. Verder zijn er nog tientallen commerciële zenders, waarvan de populairste TF1 is. France Télévisions is ook eigenaar van de zender [[France 24]]. Dit is een internationale nieuwszender die niet alleen in het Frans, maar ook in het Engels, Arabisch en Spaans beschikbaar is. Deze zender is onder andere bedoeld om de invloed van BBC, CNN en andere Engelstalige media te verminderen en een andere blik te geven op het nieuws. Ook TV5MONDE is een internationale zender, die onder andere probeert de Franse taal te verspreiden.
| |
| − |
| |
| − | De Fransen zijn niet echte krantenlezers, maar toch zijn er bekende kranten. De grootste kranten zijn ''[[Le Monde]]'', ''[[Le Figaro]]'' en ''[[Libération]]''. ''[[L'Équipe]]'' is een op sport gerichte krant. Naast kranten zijn er ook veel tijdschriften en roddelbladen, waarvan de bekendste waarschijnlijk de [[Paris Match]] is, die tot ver buiten Frankrijk wordt gelezen. ''[[Charlie Hebdo]]'' is een tijdschrift met veel grove grappen, dat bekendheid kreeg door de [[aanslag op Charlie Hebdo]].
| |
| − |
| |
| − | De radio speelde vroeger een belangrijke rol in Frankrijk, maar tegenwoordig is dat veel minder. [[Radio France]] is de staatszender. Radio France heeft acht zenders die variëren van popmuziek tot 24 uur per dag nieuws.
| |
| − |
| |
| − | === Mode en parfum ===
| |
| − | [[Bestand:Paris (37252401930).jpg|left|300px|miniatuur|Galeries Lafayette is een van de bekendste winkels in Parijs.]]
| |
| − | Een groot deel van kleren en mode komt uit Frankrijk. Parijs is het centrum van de modewereld en er zijn dan ook ontzettend veel kledingwinkels te vinden. Het begrip ''haute couture'', wordt in veel talen gebruikt. Het betekent dure kleding die door modeontwerpers ontworpen is. Weinig vrouwen konden deze kleren kopen, zo duur is het. Bekende Franse modeontwerpers zijn [[Louis Vuitton]], [[Jean-Paul Gaultier]], [[Yves Saint Laurent]], [[Christian Dior]], [[Coco Chanel]] en [[Pierre Cardin]]. Bekende merken zijn daarnaast bijvoorbeeld Balenciaga en Kenzo.
| |
| − |
| |
| − | Maar de gewone mensen droegen natuurlijk geen haute couture. Frankrijk had vroeger aparte kleding. De rijke heren droegen witte truien van zijde of wol, witte broeken van zijde en leren schoenen. De rijke vrouwen droegen witte jurken van zijde, witte schorten van wol, een vestje voor de sier en leren schoenen. De arme mensen droegen het tegenovergestelde, dus juist niet zo sierlijke dingen zoals sieraden, hoeden, enz. Nu is Frankrijk heel modebewust. In Frankrijk is ook de baret uitgevonden. De [[kepie]] is ook een typisch Frans hoofddeksel.
| |
| − |
| |
| − | Al in de middeleeuwen werd er in Frankrijk parfum gemaakt. Eerst gebruikten ze geurige bloemen zoals [[lavendel]]. Later deden ze ook dierlijke producten zoals [[muskus]] en [[Bever (Dier)|bever]]vet. Deze producten maken de geuren sterker, maar zijn ook kostbaar. In de jaren 20 van de twintigste eeuw begonnen Parijse modeontwerpers hun namen te geven aan parfums, zoals Chanel en Dior.
| |
| − |
| |
| − | === Muziek ===
| |
| − | [[Bestand:Atelier Nadar - Claude Debussy (1862-1918), Komponist (Zeno Fotografie).jpg|300px|miniatuur|Claude Debussy is een van Frankrijks bekendste componisten aller tijden.]]
| |
| − | Een van de eerste bekende componisten uit Frankrijk is [[Jean-Baptiste Lully]], die echter als Italiaan geboren is. Hij was de bekendste van een groep Franse componisten die tijdens de [[Barok (stijlperiode)#Muziek|barokperiode]] aan het hof van de Franse koningen werkte. Pas in de negentiende eeuw werd Frankrijk echt een groot land in de muziek. Veel klassieke musici trokken naar Parijs. Velen van hen zijn nog steeds beroemd, zoals [[Hector Berlioz]], [[Georges Bizet]], [[Jacques Offenbach]], [[Camille Saint-Saëns]] en de in [[Polen]] geboren [[Frédéric Chopin]]. Ook in het begin van twintigste eeuw was Frankrijk toonaangevend in de klassieke muziek, met [[Erik Satie]], [[Maurice Ravel]] en als bekendste misschien wel [[Claude Debussy]].
| |
| − |
| |
| − | Maar Frankrijk heeft natuurlijk veel meer muziek gekend dan alleen klassieke. Na de klassieke muziek ontstond een typisch Franse stijl: het ''chanson'' (dat letterlijk "lied") betekent. Deze liedjes zijn altijd in het Frans en hebben meestal niet veel instrumentale begeleiding. De bekendste zangers van de chansons zijn zonder twijfel [[Édith Piaf]] en [[Georges Brassens]]. Tegenwoordig is [[Zaz]] een bekende zangeres van het chanson.
| |
| − |
| |
| − | Tegenwoordig luistert het Franse publiek ook veel naar andere muziek. Elektronische producers zoals [[Bob Sinclar]], [[Daft Punk]], [[David Guetta]] en [[Martin Solveig]] hebben wereldwijd hits gehad. In eigen land luistert de Franse jeugd veel naar Franse rap. De rappers zijn vaak kinderen van immigranten en rappen onder andere over de problemen en armoede in de ''banlieues'' (voorsteden van Parijs).
| |
| − |
| |
| − | === Schilderkunst ===
| |
| − | [[Bestand:Claude Monet The Cliffs at Etretat.jpg|left|275px|miniatuur|''Les Falaises à Étretat'', [[Claude Monet]], 1885]]
| |
| − | Einde negentiende eeuw was de Franse schilderkunst op haar hoogtepunt. In die tijd is de stijl van het [[impressionisme]] in Frankrijk uitgevonden en later ook het [[postimpressionisme]]. Voor die tijd waren de barok- en [[rococo]]stijlen populair in Frankrijk. In die tijd was [[Jacques-Louis David]] de belangrijkste schilder, maar de echt bekende en vernieuwende Franse schilders kwamen pas later. De eersten in deze golf van talent waren [[Édouard Manet|Manet]], [[Edgar Degas|Degas]] en [[Claude Monet|Monet]], die de eersten impressionisten waren.
| |
| − |
| |
| − | Later volgden de postimpressionisten [[Paul Cézanne|Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Pierre-Auguste Renoir|Renoir]] en [[Georges Seurat|Seurat]]. Na hen was het eigenlijk afgelopen met de toppositie van de Franse schilders. Wel hebben de Nederlandse [[Vincent van Gogh]] en de Spaanse [[Pablo Picasso]] nog in Frankrijk gewoond, maar na de Eerste Wereldoorlog was het afgelopen met de beroemde Franse schilders.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk telt veel musea waar je de schilderijen van Franse en buitenlandse kunstenaars kunt bewonderen. Het bekendste is het [[Louvre]], waar de [[Mona Lisa]] hangt, maar ook in het museum van Orsay, [[Centre Georges Pompidou]] en talloze musea buiten Parijs, valt genoeg te bewonderen.
| |
| − |
| |
| − | === Sport ===
| |
| − | [[Bestand:Finale Coupe de France 2010-2011 (Lille LOSC vs Paris SG PSG).jpg|right|250px|miniatuur|[[Stade de France]] is het grootste stadion in Frankrijk.]]
| |
| − | Frankrijk is op het gebied van sport een groot land. De populairste sporten zijn [[voetbal]], [[rugby]], [[tennis]] en [[judo]]. Ook [[jeu de boules]] (dat in het Frans ''pétanque'' heet) wordt veel gespeeld, maar meer als spelletje dan als sport. Veel mensen wielrennen of skiën, wat ook in eigen land kan. Het beroemdste wieler-evenement ter wereld, de [[Tour de France]], vindt altijd voor het grootste deel in Frankrijk plaats. Ook de wedstrijd [[Parijs-Roubaix]] is bekend. [[Roland Garros]], een van de vier [[grandslamtoernooi]]en, vindt ieder jaar weer plaats in eind mei/begin juni. Daarnaast is de "[[24 uur van Le Mans]]" een wereldwijd bekende racewedstrijd. De "vader" van de moderne [[Olympische Spelen]], [[Pierre de Coubertin]], was een Fransman. De Zomerspelen zijn twee keer in Frankrijk georganiseerd, de Winterspelen wel drie keer.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk kent veel bekende voetbalclubs: [[Olympique Lyonnais]], [[Paris Saint Germain]], [[Olympique Marseille]], [[OGC Nice]] enzovoort.
| |
| − | Het Franse voetbalteam is twee keer Europees kampioen geworden: in 1980 en in 2000. De kleur van het Franse team is (donker)blauw. Het team heeft in Frankrijk dan ook de bijnaam ''les Bleus'', "de blauwen". Frankrijk heeft veel beroemde voetbalspelers gekend, zoals [[Zinedine Zidane]], [[Karim Benzema]], [[Antoine Griezmann]] en [[Franck Ribéry]].
| |
| − |
| |
| − | === Werelderfgoed ===
| |
| − | Frankrijk heeft 48 plaatsen op de [[Werelderfgoedlijst]]. Alleen China, Italië en Spanje hebben meer plekken op die lijst. Van die 48 erfgoederen zijn 44 in Europees Frankrijk en 4 in overzees Frankrijk (namelijk in [[Réunion]], [[Nieuw-Caledonië]], [[Frans-Polynesië]] en de [[Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden]]). Van het werelderfgoed zijn 5 werelderfgoed in de categorie Natuur, 42 werelderfgoed in de categorie Cultureel en 1 in de categorie Gemengd.
| |
| − | {{Kolommen
| |
| − | |Kolom1=
| |
| − | * [[Mont Saint-Michel]]
| |
| − | * [[Kathedraal van Chartres]]
| |
| − | * [[Kasteel van Versailles]]
| |
| − | * [[Basiliek Sainte-Marie-Madeleine van Vézelay]]
| |
| − | * [[Prehistorische locaties en beschilderde grotten in de Vézèrevallei]]
| |
| − | * [[Kasteel van Fontainebleau]]
| |
| − | * [[Notre-Dame van Amiens]]
| |
| − | * [[Romeins theater van Orange|Romeins theater]] en [[Triomfboog van Orange]].
| |
| − | * [[Arles, Romeinse en romaanse monumenten]]
| |
| − | * [[Abdij van Fontenay]]
| |
| − | * [[Koninklijke zoutziederij van Arc-et-Senans]]
| |
| − | * [[Place Stanislas]]
| |
| − | * [[Abdijkerk van Saint-Savin-sur-Gartempe]]
| |
| − | * [[Golf van Porto]]
| |
| − | * [[Pont du Gard]]
| |
| − | * [[Grande Île (Straatsburg)|Grande Île]]
| |
| − | * De oevers van de [[Seine]] in [[Parijs]]
| |
| − | * [[Kathedraal van Reims]], [[Klooster van Saint-Remi]] en [[Paleis van Tau]]
| |
| − | * [[Kathedraal van Bourges]]
| |
| − | * [[Apostolisch Paleis|Pauselijk paleis]] en [[Pont Saint-Bénézet]] in [[Avignon]].
| |
| − | * [[Canal du Midi]]
| |
| − | * [[Carcassonne]]
| |
| − |
| |
| − | * [[Monte Perdido]] (deels in Spanje)
| |
| − | * [[Pelgrimsroutes in Frankrijk naar Santiago de Compostella]]
| |
| − | * [[Lyon]]
| |
| − | * [[Saint-Émilion]]
| |
| − | |Kolom2=
| |
| − | * [[Loire (rivier)|Loire-rivier]]
| |
| − | * [[Provins]]
| |
| − | * [[Le Havre]]
| |
| − | * [[Belforten in België en Frankrijk]] (deels in België)
| |
| − | * [[Bordeaux]]
| |
| − | * [[Vestingwerken van Vauban]]
| |
| − | * Lagunes van [[Nieuw-Caledonië]]
| |
| − | * [[Albi]]
| |
| − | * [[Réunion]]
| |
| − | * De [[Causses]] en de [[Cevennen]].
| |
| − | * [[Prehistorische paalwoningen in de Alpen]] (deels in Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Italië en Slovenië)
| |
| − | * [[Steenkoolbekken van Nord-Pas-de-Calais]]
| |
| − | * [[Grotte Chauvet]]
| |
| − | * Climats van de wijnstreek [[Bourgogne]]
| |
| − | * Heuvels, huizen en wijnkelders van de [[Champagne]]streek
| |
| − | * Het architecturaal werk van [[Le Corbusier]], een buitengewone bijdrage aan de Moderne Beweging (in Argentinië, België, Duitsland, Frankrijk, India, Japan en Zwitserland)
| |
| − | * [[Taputapuātea]]
| |
| − | * Tektonisch landschap [[Chaîne des Puys]] – Limagnebreuklijn
| |
| − | * [[Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden|Franse Zuidelijke Gebieden]] en Zeeën
| |
| − | * [[Historische kuuroorden van Europa]] (in België, Frankrijk, Duitsland, Tsjechië, Italië, Oostenrijk, Verenigd Koninkrijk)
| |
| − | * [[Vuurtoren van Cordouan]]
| |
| − | * [[Nice]], winterbadplaats van de Rivièra
| |
| − | }}
| |
| − |
| |
| − | == Verkeer en vervoer ==
| |
| − | [[Bestand:Airbus A380-800 Air France (AFR) F-HPJB - MSN 040 (9233108784).jpg|left|250px|miniatuur|Een [[Airbus A380]] van Air France op luchthaven Parijs-Charles de Gaulle.]]
| |
| − | [[Bestand:SNCF TGV Duplex Viaduc de Cize - Bolozon.jpg|right|300px|miniatuur|Een TGV in het Franse landschap.]]
| |
| − | Frankrijk heeft een goed ontwikkeld vervoersysteem. Er is een uitgebreid wegennet, er zijn veel spoorwegen, meer dan 400 vliegvelden, buslijnen en de grote steden hebben vaak een metro. De grote snelwegen (''autoroutes'') hebben een lengte van {{formatnum:12000}} kilometer en bereiken alle hoeken van het land, maar in totaal is er bijna een miljoen kilometer aan wegen! Het snelwegennet van Frankrijk is het op 7-na-grootste van de wereld.
| |
| − |
| |
| − | Het grootste vliegveld van Frankrijk is [[luchthaven Parijs-Charles de Gaulle]], met zo'n 70 miljoen passagiers per jaar. Andere grote vliegvelden zijn [[luchthaven Paris-Orly|Parijs-Orly]], [[luchthaven Nice Côte d'Azur|Nice Côte d'Azur]], [[luchthaven Marseille Provence|Marseille Provence]] en [[luchthaven Lyon-Saint Exupéry|Lyon-Saint Exupéry]]. De grootste luchtvaartmaatschappij is [[Air France]].
| |
| − |
| |
| − | De spoorwegmaatschappij van Frankrijk is de [[SNCF]], vergelijkbaar met de Nederlandse [[Nederlandse Spoorwegen|NS]] en de Belgische [[NMBS]]. De spoorwegen bereiken alle hoeken van het land en worden veel gebruikt. Alle buurlanden, behalve Andorra, zijn met de trein te bereiken. Bekend is de [[TGV]] (''train à grande vitesse'', "trein op grote snelheid"), een netwerk van treinen dat met een snelheid van meer dan 300 kilometer per uur Parijs met andere steden verbindt. De [[Thalys]] verbindt Parijs met Brussel, Amsterdam en Keulen. Verder is er een treinverbinding met het [[Verenigd Koninkrijk]] door de [[Kanaaltunnel]].
| |
| − |
| |
| − | Er zijn niet veel grote havens. De grootste zijn die van Bordeaux, Boulogne-sur-Mer, Brest, Calais, Le Havre, Marseille, Saint-Nazaire, Saint-Malo, en Toulon. Wel zijn er vrij veel kanalen. De bekendste is het [[Canal Midi]], dat de Atlantische Oceaan met de Middellandse Zee verbindt.
| |
| − |
| |
| − | == Economie ==
| |
| − | [[Bestand:130809_La_Defense.jpg|right|300px|miniatuur|In [[La Défense]] wordt het grote geld gemaakt.]]
| |
| − | Frankrijk heeft de op negen na grootste economie ter wereld. Binnen de [[Europese Unie]] staat Frankrijk op de tweede plek, na Duitsland. Doordat Frankrijk in de [[eurozone]] zit, is de officiële [[munteenheid]] de [[euro]]. Voor de invoering van de euro gebruikte Frankrijk de [[Franse frank]]. Frankrijk is een rijk land en de bevolking heeft in het algemeen een hoog inkomen. Bekende Franse bedrijven zijn [[Air France]], [[Renault]], [[Michelin]] en PSA (de eigenaar van [[Peugeot]] en [[Citroën]]).
| |
| − |
| |
| − | Normaal speelt in rijke landen de landbouw maar een kleine rol in de economie. In Frankrijk is dat niet helemaal zo. Doordat Frankrijk zo'n vruchtbaar land heeft, wordt er veel verbouwd. [[Tarwe]], [[suikerbiet]]en, [[graan]], [[gerst]] en [[aardappel]]s worden het meest verbouwd. Ook de productie van druiven voor wijn speelt een belangrijke rol. Buiten de landbouw verdient Frankrijk nog veel geld door productie van auto's, vliegtuigen ([[Airbus]] heeft zijn fabrieken in Frankrijk), medicijnen en elektronische apparatuur. De meeste handelspartners van Frankrijk liggen in de Europese Unie, maar daarbuiten doen ze vooral zaken met de Verenigde Staten, Japan en China.
| |
| − |
| |
| − | Frankrijk is met 85 miljoen bezoekers per jaar het meest bezochte land ter wereld. Frankrijk wordt jaarlijks bezocht door meer mensen, dan het inwoners heeft! Deze toeristen bezoeken vooral [[Parijs]], de [[Côte d'Azur]], de Franse Alpen en andere streken. Ook de Fransen zelf gaan vaak op vakantie in eigen land. Het toerisme zorgt voor ongeveer 9% van de jaarlijkse inkomsten. Dat is dus heel wat!
| |
| − |
| |
| − | == Onderwijs ==
| |
| − | [[Bestand:Saint Étienne-Lycée Mimard-20131217.jpg|left|250px|miniatuur|Een Frans ''lycée'']]
| |
| − | In Frankrijk moeten kinderen tussen de 6 en 16 jaar verplicht naar school. Vanaf hun tweede kunnen kinderen al naar een soort van ''voor-school'', de ''école maternelle''. Deze "school" is niet verplicht en lijkt meer op een kinderopvang. Vanaf hun zesde gaan kinderen naar de basisschool (''école élémentaire''). . Als ze 11 jaar zijn gaan ze naar de onderbouw van de middelbare school, die in Frankrijk het ''collège'' heet. In tegenstelling tot het Nederlandse onderwijssysteem, zitten alle kinderen hier nog in een klas van hetzelfde niveau. Er is dus niet zoiets als vmbo of vwo op het collège. Als ze 15 jaar zijn gaan ze naar de bovenbouw, het lyceum (''lycée''). Op het lycée bestaan wel niveauverschillen. Deze school wordt afgesloten met het ''baccalauréat'', kortweg ''le bac''.
| |
| − |
| |
| − | Openbare scholen zijn in Frankrijk altijd gratis, maar veel (iets rijkere) ouders sturen hun kinderen naar private scholen. Ze krijgen daar geen privéles (zoals de naam doet vermoeden), maar de scholen heten privaat omdat ze niet door de overheid betaald worden. Voor dit soort scholen wordt wel schoolgeld betaald. Dit heeft tot gevolg dat er een kloof ontstaat tussen arme kinderen (die vaker naar openbare scholen gaan) en rijke kinderen (die vaak naar een private school gaan). Private scholen zijn vaak katholiek, in tegenstelling tot de openbare scholen, waar je niet eens een kruisje of een hoofddoek mag dragen!
| |
| − |
| |
| − | Hoger onderwijs bestaat in Frankrijk uit de universiteit of ''grandes écoles''. Er is veel kritiek op de ''grandes écoles'', omdat deze voor de rijken zouden zijn en omdat ze elitair zouden zijn.
| |
| − |
| |
| − | == Nationale symbolen ==
| |
| − | {| style="border: 1px solid #999; float:right;background-color: lightblue; margin-right: 15px;" rules="all" cellpadding="3" align="left"
| |
| − | ! colspan="1" bgcolor="royalblue" | Marianne
| |
| − | ! colspan="1" bgcolor="royalblue" | Fleur-de-lys
| |
| − | ! colspan="1" bgcolor="royalblue" | Gallische haan
| |
| − |
| |
| − | |-
| |
| − | | [[Bestand:Eugène Delacroix - La liberté guidant le peuple.jpg|150px]]
| |
| − | | [[Bestand:Fleur de lys (or).svg|center|90px]]
| |
| − | | [[Bestand:Montsalier - Coq MM.JPG|150px]]
| |
| − | |-
| |
| − | |}
| |
| − | Frankrijk heeft best veel nationale symbolen. Het bekendste symbool is misschien wel Marianne. Marianne is een vrouw die symbool staat voor Frankrijk. Het is een beetje moeilijk uit te leggen, maar ze wordt gezien als symbool voor de Franse Revolutie en de vrijheid en niet als een echt bestaand persoon. Wat dat betreft kun je haar vergelijken met een Romeinse godin. De fleur-de-lys (leliebloem) is een ander symbool van Frankrijk. Vooral voor de Franse Revolutie was een fleur-de-lys op een blauwe achtergrond hét symbool van Frankrijk. In die tijd stond wit ook bekend als de nationale kleur van Frankrijk. Na de revolutie is dit een beetje verdwenen. Als nationaal dier van Frankrijk kun je de zogenoemde "Gallische haan" noemen; deze zul je ook vaak zien langskomen bij voetbalwedstrijden. Het bekendste symbool van Frankrijk moet eigenlijk toch wel het motto zijn: ''Liberté, égalité, fraternité'' (Vrijheid, gelijkheid, broederschap). Dit motto is ook populair geworden tot ver buiten Frankrijk.
| |
| − |
| |
| − | === Vlag en embleem ===
| |
| − | {{zieook|Zie [[vlag van Frankrijk]] en [[embleem van Frankrijk]] voor meer informatie}}
| |
| − | De Franse vlag is een van de bekendste ter wereld. De vlag is een driekleur van van links naar rechts: blauw, wit en rood. Deze vlag is ingevoerd in de Franse Revolutie (al was hij toen nog rood, wit, blauw). De vlag is eigenlijk de vlag van Parijs (blauw en rood) met daar het wit van de koning tussenin.
| |
| − |
| |
| − | Het embleem is niet officieel, maar staat wel op de voorkant van de Franse paspoorten. Het bestaat uit een schild met links een leeuwenkop. Op het schild staat RF (voor république française). Achter het schild is een bundel takken met een bijl erin te zien (de zogenaamde ''fasces''). Dit is een oud Romeins symbool dat voor justitie staat. Links van de fasces en het schild zijn olijftakken te zien die staan voor vrede, rechts zijn eikentakken te zien die staan voor bestendigheid.
| |
| − |
| |
| − | <gallery>
| |
| − | Bestand:Flag of France.svg|[[Vlag van Frankrijk]]
| |
| − | Bestand:Armoiries république française.svg|[[Embleem van Frankrijk]]
| |
| − | </gallery>
| |
| − |
| |
| − | === Volkslied ===
| |
| − | {{zieook|Zie voor meer informatie [[Marseillaise]]}}
| |
| − | Het volkslied van Frankrijk is het [[Marseillaise]]. Het Marseillaise is geschreven tijdens de Franse Revolutie als strijdlied. Het is dan ook (zeker in vergelijking met de Nederlandse en Belgische volksliederen) erg strijdlustig en nationalistisch. Het heet het Marseillaise omdat het voor het eerst gezongen zou zijn door soldaten uit [[Marseille]]. Het is sinds 1795, met onderbrekingen, het Franse volkslied. Meestal worden alleen de eerste twee coupletten gezongen. De tekst daarvan gaat als volgt:
| |
| − | {|
| |
| − | | valign="top" |
| |
| − | '''Franse tekst'''<br />
| |
| − | Allons enfants de la Patrie,<br />
| |
| − | le jour de gloire est arrivé!<br />
| |
| − | Contre nous de la tyrannie<br />
| |
| − | L'étendard sanglant est levé.<br />
| |
| − | L'étendard sanglant est levé:<br />
| |
| − | Entendez-vous dans les campagnes<br />
| |
| − | Mugir ces féroces soldats?<br />
| |
| − | Ils viennent jusque dans vos bras<br />
| |
| − | Égorger vos fils, vos compagnes!
| |
| − |
| |
| − | Aux armes, citoyens,<br />
| |
| − | Formez vos bataillons.<br />
| |
| − | Marchons! Marchons!<br />
| |
| − | Qu'un sang impur<br />
| |
| − | Abreuve nos sillons<br />
| |
| − | | valign="top" |
| |
| − | '''Nederlandse vertaling'''<br />
| |
| − | Kom, kinderen van het vaderland,<br />
| |
| − | de dag van de glorie is aangebroken!<br />
| |
| − | Tegen ons is<br />
| |
| − | het bloedige vaandel van de tirannie gehesen<br />
| |
| − | Het bloedige vaandel is gehesen.<br />
| |
| − | Hoort u in de velden<br />
| |
| − | het gebrul van die wrede soldaten?<br />
| |
| − | Zij komen tot in uw armen<br />
| |
| − | om uw zonen en echtgenoten te kelen
| |
| − |
| |
| − | Te wapen, burgers!<br />
| |
| − | Vorm uw bataljonnen!<br />
| |
| − | Laten we marcheren, marcheren,<br />
| |
| − | Zodat het onreine bloed<br />
| |
| − | onze {{wbwoord|1|akkervoren}} doordrenkt
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − | == Galerij ==
| |
| − | <gallery>
| |
| − | Bestand:Frankrijk map.gif|Kaart van Frankrijk
| |
| − | Bestand:Satellite image of France in August 2002.jpg|Satellietfoto van Frankrijk
| |
| − | Bestand:CirqueMadeleine.jpg|Een rivier in de [[Ardèche]]
| |
| − | Bestand:Carcassonne-vignes.jpg|[[Carcassonne]] is een oude vestiging in Zuid-Frankrijk
| |
| − | Bestand:Champ_de_Mars_from_the_Eiffel_Tower_-_July_2006_edit.jpg|''Champ de Mars'' in Parijs
| |
| − | Bestand:Vineyards_Fixin2.jpg|Wijnbouw in Bourgondië
| |
| − | Bestand:Sainte chapelle - Upper level.jpg|Interieur van de [[Sainte-Chapelle]].
| |
| − | </gallery>
| |
| − |
| |
| − | == Bronnen ==
| |
| − | * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Frankrijk Nederlandstalige Wikipedia]
| |
| − | * [https://nl.ambafrance.org/-Frankrijk- Franse ambassade in Nederland]
| |
| − | * [https://isgeschiedenis.nl/nieuws/marianne-het-nationale-symbool-van-frankrijk IsGeschiedenis]
| |
| − | * {{en}} [https://en.wikipedia.org/wiki/France Engelstalige Wikipedia]
| |
| − | * {{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html CIA World Factbook]
| |
| − | * {{en}} [https://www.youtube.com/watch?v=g0QrBphsioM Kanaal GeographyNow! op YouTube]
| |
| − | * {{en}} [https://www.youtube.com/watch?v=LQ-mwO30_68 Kanaal WonderWhy op YouTube]
| |
| − | * {{en}} [https://www.britannica.com/place/France Britannica]
| |
| − | * {{fr}} [https://fr.wikipedia.org/wiki/France Franstalige Wikipedia]
| |
| − |
| |
| − | == Video ==
| |
| − | * [https://www.youtube.com/watch?v=lrbFlJ43P2I&list=PLi_srCikhtghrNa6Ti1d4aSyPQzQ3JI63&index=33/ Het bijzondere verhaal van Jeanne d'Arc]
| |
| − | * [https://www.youtube.com/watch?v=_lyzggmE-YA&list=PLi_srCikhtghrNa6Ti1d4aSyPQzQ3JI63&index=41/ De Franse Revolutie en haar korte bloedige strijd]
| |
| − | == Externe links ==
| |
| − | * [http://www.voorbeginners.info/frankrijk/geschiedenis-1.htm Geschiedenis van Frankrijk]
| |
| − | * [https://commons.wikimedia.org/wiki/France?uselang=nl Foto's van Frankrijk]
| |
| − |
| |
| − | {{Navigatie Europese Unie}}
| |
| − | {{Navigatie Landen Europa}}
| |
| | | | |
| | {{wbbetekenis|1|Sporen die een ploeg in de akkers trekt}} | | {{wbbetekenis|1|Sporen die een ploeg in de akkers trekt}} |
Frankrijk
