Jeroen Bosch

Jeroen Bosch
Portret van Jheronimus Bosch. Ca. 1550
Persoonlijke informatie
Volledige naam	Jheronimus Anthonissoen van Aken
Bijnaam	Jheronimus of Hiëronymus Bosch, Den Duvelmakere
Land	Hertogdom Brabant, nu Nederland
Geboortedatum	circa 1450
Geboorteplaats	onbekend
Overleden	augustus 1516
Overleden te	Den Bosch
Gehuwd met / relatie	Aleyt van Meervenne
Carrière
Beroep	kunstschilder
Bekend van	Tuin der lusten, Antonius-drieluik
Actief	1474-1516
Genre(s)	historie (als genre), portretten, dagelijkse scènes, christelijk religieuze voorstelling
Label
Website
https://rkd.nl/nl/explore/artists/11018
Portaal Kunst & Cultuur

Jeroen Bosch was een schilder die leefde ongeveer van 1450 tot 1516. Hij is dus 66 jaar geworden. Hij stond bekend om zijn vreemde schilderijen. Zo schilderde hij bijvoorbeeld de hel, vol met allerlei vreemde wezens en monsters, maar achter zijn schilderijen zat vaak een betekenis, een verhaal. Veel mensen vonden zijn schilderijen maar vreemd, of vonden ze lelijk. Na zijn dood gingen mensen ze meer waarderen, maar de mensen waren er vaak wel bang voor.

Zijn duivelse en satirische (bespottelijk makende) schilderijen zijn het bekendst. Tegenwoordig weet men van ongeveer 25 schilderijen zeker dat die van Jeroen Bosch zijn, samen met acht tekeningen. Zijn schilderijen werden veelvuldig nagemaakt en gekopieerd. Eén van zijn meest bekende werken is de Tuin der lusten.

Levensloop

Hij was het vierde kind van de schilder Anthonis van Aken. Volgens Karel van Mander werd hij mogelijk in 's-Hertogenbosch geboren. Dat staat echter nergens in een geboorteregister beschreven. Mogelijk werd hij geboren in het huis van zijn grootvader, Jan van Aken, aan de Vughterstraat. De achternaam van Aken doet vermoeden dat zijn voorouders uit de Duitse stad Aken kwamen. Maar ook hierover ontbreken de gegevens. De vroegst bekende voorouder van Jheronimus, zijn overgrootvader Thomas van Aken, wordt in 1404 voor het eerst vermeld in Nijmegen. Zijn grootvader verhuisde kort voor 1427 van Nijmegen naar 's Hertogenbosch.

Toen Jheronimus geboren werd was de familie Van Aken een belangrijke schildersfamilie in 's-Hertogenbosch. Bijna alle mannelijke familieleden en één vrouwelijk familielid van Jheronimus waren schilders, waaronder zijn oudste broer, Goessen. Over zijn jeugd is verder niets bekend. In 1463 woedde er een grote brand in 's-Hertogenbosch, die Jeroen Bosch als kind mogelijk heeft gezien. Bij deze brand gingen 4000 huizen in vlammen op. Waarschijnlijk heeft dat veel indruk op hem gemaakt, want in zijn latere werk komen vaak stadsbranden voor. Hij heeft het schildersvak van zijn familie geleerd.

Zijn vader overleed in 1478 en heeft hij waarschijnlijk met zijn broer in 1480 het atelier van zijn vader overgenomen. Op 15 juni 1481 blijkt Bosch getrouwd te zijn met Aleid van de Meervenne (ca. 1447-1522/1523). Een dochter van een welgestelde koopman uit Budel. Hij kocht (waarschijnlijk) een nieuw atelier bij de markt, in de buurt van het stadhuis van Den Bosch. Het is vrijwel zeker dat Bosch leerlingen of assistenten had. Bosch overleed in 1516 mogelijk aan pleuritis (een longziekte) en werd begraven op het Sint-Janskerkhof.

Werk

Hoewel hij van Aken heette, ondertekende hij zijn werk vrijwel altijd met Jheronimus Bosch.

Hij maakte veel religieus werk (wat toen vrij algemeen was), zoals altaarstukken. Vlak voor 1504 ontving hij van Filips de Schone de opdracht een altaarstuk te schilderen met als onderwerp le Jugement de Dieu (het Laatste Oordeel). Het gaat hier om een 248 bij 303 cm groot drieluik met als voorstelling de Dag des oordeels. De hertog betaalde Bosch een voorschot van 36 pond, maar het is niet bekend of het werk ook daadwerkelijk is opgeleverd. Zijn werk was geliefd aan het hof en kwam zelfs in Venetië terecht.

Hoe zijn werk precies 'gelezen' en verklaard moet worden is lastig te zeggen. In de ogen van mensen van nu komen sommige van zijn werken bizar over, maar je moet het plaatsen in de tijd van toen. De moraal en normen waren toen echt anders. Er speelde veel in de katholieke kerk van toen. Geestelijken waren corrupt. Bosch moest hier niets van hebben en spotte er mee in zijn werk. Hij had meer met kluizenaars die het echte vrome nastreefde.

Een bekende navolger van Bosch was Pieter Bruegel de Oude. Ook de veel latere surrealistische schilders als Salvador Dalí, Max Ernst en Joan Miró zou je als navolgers kunnen zien.

• 
• 

  De marskramer

• 

  Drieluik

• 

  Detail

• 

  Allegorieën

• 

  Buitenzijde drieluik

• 

  Middenpaneel

• 

  Tuin der Lusten

Zijn werk werd op een houten paneel geschilderd met olieverf op een grondlaag van Gesso. Aan de hand van Dendrochronologie (bepalen van leeftijd van hout middels de jaarringen) heeft men zekerder kunnen vaststellen welke werken daadwerkelijk van Bosch zijn.

Enkele werken zijn in het bezit van Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam en het Noordbrabants Museum te s-Hertogenbosch.

Links

• Zijn werk in beeld - Bosch project (Eng)
• RKD profiel
• Collectie Nederland, Jheronimus Bosch